К. Жаңабеков Г. К. Жаңабекова Жануарлар морфологиясы жəне латын терминологиясы



бет37/607
Дата30.12.2023
өлшемі3,09 Mb.
#145123
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   607
Байланысты:
Морфология-emirsaba.org

нуклеопротеидтер — деп аталады.
Жануарлар организмдерінде белоктар көптеген қызметтер атқарады. 
Олар:
1.

пластикалық қызмет, белоктар жасушалардың барлық
биологиялық жарғақтарын құрауға қатысады; 2. катализдік қызмет
организмдегі биохимиялық реакцияларды іс жүзіне асыратын ферменттердің
барлығы — белоктар; 3. қорғаныс қызмеұлпа аткаратын иммунды денелер 
— белоктар; 4. тыныс алу кызметі, гемоглобин жəне миоглобин күрделі
белоктары газ алмасуға қатысады; 5. қимыл-қозғалыс қызметі, жануарлар 
организмдерімің
мүшелеріңдегі, 
ұлпаларындағы,
жасушаларыңдағы 
қозғалыстарды іс жүзіне асыратын құрылымдар белоктардан (актин, миозин,
тубулин) тұрады; 6. қуат (энергия) көзі, керекті жағдайда белоктар энергия 
көзі реұлпаде (глюконеогенез) пайдаланылады.*

Липидтер — химиялық құрамы мен құрылысы жəне қасиеттері жағынан
əр түрлі болып келеұлпа күрделі органикалық қосылыстар. Олардың үлесіне 
протоплазма массасының 2 - 3% -ы тиеді. Липидтерді көміртектен, оттектен
жəне сутегтен тұратын үш атомды спирт глицерин мен май қышқылдары 
құрайды. Олардын орташа молекулалық массасы 1000 -ға тең. Липидтер
молекулаларының қасиеттері жағынан бір-біріне қарама-карсы екі полюсі 
болады. Олардың су жəне белоктармен байланысқа түспейұлпа полюсін
гидрофобты (грек, hydor — су; phobos — коркыныш, корку) полюс, aл су
жəне белоктармен əрекеттесіп, байланысқа түсеұлпа полюсін гидрофилді 
(грек, hydor - су; philia - жаксы көру) полюс - дел атайды.
Липидтердің атқаратын қызметтері: 1. пластикалық қызмет, жасуша 
құрылысындагы барлық биологиялық жарғақтардыц қүрамына кіреді; 2.

энергия қоры, тотығу реакциясы кезінде липидтен энергия көп мөлшерде
бөлінеді; 3. биологиялық белсенді заттар қүрамына кіреді, стероидты 
гормондарды түзуге қатысады.

Көмірсулар да липидтер сияқты көміртектен, оттектен жəне сутегтен
тұратын күрделі органикалық қосылыстар. Олар протоплазма массасының 1-
1,5% -ын құрайды. Көмірсулардың орташа молекулалық массасы 200-ге тең.
Көмірсулардың мономерлеріне глюкоза жəне фруктоза моносахаридтері 
(грек, monos — бір; sakchar — қант) жатады. Екі мономер қалдықтарынан
құралған көмірсуларды дисахаридтер (грек, dys, лат. dis — екі; sakchar — 
қант) — деп атайды. Бұларға жануарлар мен өсімдіктер организмдерінде
болатын: сахароза, лактоза, мальтоза, трегалоза жатады. Ал көптеген моно-

49
сахаридтерден құралған көмірсуларды полисахаридтер (грек, polis — көп; 


sakchar


қант) 


деп

атайды.
Оларға:

гликоген,


крахмал, 
мукополисахаридтер,
целлюлоза 
(жасұнық,
клетчатка) 
жатады.
Моносахаридтер мен дисахаридтер суда ериді, ал полисахаридтер суда 
ерімейді.
Көмірсулардың қызметтері: І. пластикалық қызмет: а) көмірсулар 
белоктар
жəне

липидтермен


бірге

қосылып,


жасуша

жарғақтары


құрылымдарының; ə) нуклеин қышқылдарының; б) дəнекер ұлпалары 
жасушааралық заттарының құрамына кіреді; 2. белсенді биологиялық
заттарды құрауға қатысады, гепариннің құрамына кіреді; 3. энергия қоры, 
тотығу реакциясы кезінде көмірсудан энергия бөлінеді.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   607




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет