Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы



Pdf көрінісі
бет202/236
Дата22.12.2023
өлшемі1,76 Mb.
#143053
1   ...   198   199   200   201   202   203   204   205   ...   236
Байланысты:
Күдеринова Құралай монография Қазақ жазуының тарихы

ч,
щ,
ц,
х,
э,
дыбыстары болмағанын, тек 1760ж.
Кірме сөздерде айтылғаны үшін алынғанын ескерсек, кірме ды-
быс проблемасы “ұлы орыс тілінің” өзін де шарпымай
өтпегенін көреміз.
Қазіргі ақпараттар ағыны, жаңа технология тасқыны толаста-
майтын ғасырда тіл сөздердің жаңадан жасалуын күтіп отырмай-
ды, өмірге енген денотат, реалий сол түпнұсқа тілдің номинати-
втерімен атауды қажет етеді, тіпті талап етеді. Бүгінде ғылыми-
техникалық, әскери, қаржы, банк, спорт саласына қатысты лек-
сика халықаралық (ортақ) сипат алуға ұмтылып отыр. Ғылыми-
техникалық прогреске, өркениетке деген ұмтылыс тілде де бей-
несін таппай қоймайды. Ендеше өзге тілдің терминдік атауын
алуға тарихи прогрестің өзі итермелейді. Сондықтан бөтен тіл
элементтерінен қашу көп жағдайда дұрыс бола бермейді.
Аталған мәселеге байланысты пікірлер екіге бөлінеді : бірі
әліпбиге
в,
ф,
ц,
щ,
ч
дыбыстарына әріп арнамау бағытында.
Олар латын жазуына көшудегі бірден-бір ұтатынымыз кезінде
түпнұсқа принциппен жазу үшін орыс графикасынан алынған
я, ю, л, ф, в, х, щ, ч, ь, ъ, ц
әріптерінен арыламыз,
 
әрі
у, и
әріптерінің дыбыстық құрамын нақты көрсететін боламыз дей-
ді : 
чапаев-сapaep,
цех-ceh,
вагон-bagon,
факт-pakt
(Фадли Әли.
Саяси тұрғыдан келейік // АТ. 14.05.92 ; Қондыбаев С. Қазақ
жазуының жағдаяттары жөнінде // Маңғыстау газы. 4.08.92 ; М.
Сапархан Ақыметтің ақ жолы адастырмайды // АТ. 7.09.00).
Алайда
ф,
в,
һ
дыбыстарымен айтылатын қазақ тілінде кісі
есім-дері бар екенін дәйек етіп, тілде бар дыбысқа әріп те
болғаны дұрыс дейтін пікірлер бар (Ғабдолкәрімов С. Жаңа
қазақ әліпбиі қабылдансын-ақ // ЕҚ. 03.11.2000). Мұндағы
негізгі уәж, тілдің даму деңгейін бағалау, қазіргі қазақ тілі
айтылым үлгісіндегі өзгешеліктерді ескерту дегенге саяды.
Сөйтіп, авторлар орыс алфавитіне негізделген қазақ әліпбиін
латын графикасына транслитерация жасайды: латын әліпбиінде
бар әріптер өз мәнінде жұмсалады, ал <ч>, <ц>, <щ> дыбыс-
тарына диграф, триграфтарды, диакритикалық әріптерді пайда-
лануды ұсынады, бір ғалымдыр ағылшын графикасының басы
артық әріптерін пайдаланайық дейді. Мысалы, 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   198   199   200   201   202   203   204   205   ...   236




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет