Кіріспе лекция Зоология пәні, жануарлар әлемі
Бунақденелілердің ішкі жүйелері
жүктеу/скачать 2,15 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ас қорыту жүйесi
| Бунақденелілердің ішкі жүйелері.
Насекомдардың ішінде тараканның құрылысы: Қара тараканның денесi үш бөлiмнен: бас, көкiрек және құрсақтан тұрады Басында екi жұп көзi, бiр жұп мұртшалары және аузы болады, ал көкiрегiнде үш жұп аяқ және екi жұп қанат орналасады, денесiнiң ең соңғы бөлiгi – бунақталған құрсақ. Тараканның ауыз бөлiгi кемiруге бейiмделген. Аузын үстiңгi жағынан жоғарғы ерiндi түзетiн дара қатпарлы хитин жауып тұрады. Осы қатпардың алдыңғы жағында екi күйсеуiк болады. Таракан қорегiн тiсшелерi бар қатты хитиндi тақташа-күйсеуiкпен кемiредi. Бұдан әрi тұтқы аяқтары бар бунақтанған екi астыңғы жақ, одан соң екi жұп қармалауыштары бар астыңғы ерiн жалғасады. Тараканның дәм сезу мүшесi астыңғы жақ пен астыңғы ерiнде орналасады. Тараканның көкiрек бөлiмiнде үш бунақтары және әр бунаққа бөлiнген бiр жұп аяқтары болады. Қара тараканның аралығында қанат болмайды, ал аталығында көкiректiң екiншi және үшiншi бунақтарынан шығатын екi жұп қанат болады. Бiрақ таракан басқа насекомдар тәрiздi қанатымен ұша алмайды, тек биiктен құлап түскен кезде жерге жайлы түсу үшiн мүмкiндiк жасайды. Тараканның аяқтары жүгiргiш аяқтарға жатады. Аяғының негiзгi бөлiгi-жақсы дамыған. Жамбас жамбас ұршықпен (ортан жiлiктiң басы) ол ұзындау келген санмен, сан сирақпен, сирақ табанмен жалғасады. Табан бес бунақтан тұрады, соңғы бунағында екi тырнақшасы болады. Таракан денесiнiң үшiншi бөлiгi құрсақ. Тараканның құрсағы бiркелкi бунақтардан құралады. құрсақтың артқы ұшында аналь тесiгi болады. Тараканның көкiрек және құрсақ бөлiмдерiнiң екi бүйiрлерiн бойлай ұсақ тесiктер – тыныс тесiктерi көрiнiп тұрады. Таракан құрсағының ең соңынан түрi өзгерген аяқтарда-бунақталған екi кiшкене өскiндердi-церкаларды көруге болады, ал аталық тараканда қосымша өскiндерi – грифелькалары болады. Ас қорыту жүйесi таракан тамақ қалдықтарын үгiндiлерiн қорек етiп, жеуге жарамды азық-түлiктердi кемiредi. Аузы кемiргiш ауыз аппаратына жатады. Ас қорыту жүйесi ауыздан басталып, оған жұтқыншақ, өңеш көлемдiлеу келген жемсау, едәуiр бұлшықеттi қарынша, тұйықталған бiрнеше тармақтары бар ортаңғы iшекке жалғасады да, артқы iшекпен аяқталады. Ауыз қуысында сiлекей бездерi болады. Ауызға түскен қорегi қысқа жұтқыншақ арқылы өңешке өтедi де, жемсауға түседi. Қорек түйiрi жемсаудан қабырғасы қатпарланған, күйiс қарынға яғни бұлшықеттi қарынға барады, қарынның iшкi жағында хитиндi тiсшелерi болады. Тараканның күйiс қарнының екi бөлiгi бар: алдыңғы бөлiгi – күйiс қарынша, соңғы бөлiгi сүзгi қызметiн атқаратын бекiтпе қарыннан, қорек ортаңғы iшекте қорытылып, денеге сiңiрiледi. Ішекке мальпигий түтiкшелерi ашылатын жерден артқы iшек басталады, бұның соңғы бөлiгi кеңейiп, клоакаға айналады. жүктеу/скачать 2,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|