Кіріспе. Тау жыныстарының физикасының мақсаты мен есептері
Сыртқы өрістердің тау-кен жыныстарының қасиеттеріне әсері
жүктеу/скачать 281,03 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Негізгі әдебиеттер
- 6 Дәріс
- Кілт сөздер
- Әдістемелік нұсқау
| Сыртқы өрістердің тау-кен жыныстарының қасиеттеріне әсері
Жыныстарды бір-екі физикалық-техникалық параметрлері бойынша жіктеу бар. Онда тау жыныстары топ-топқа параметр шамаларына ыдырап бөлінеді. Бұлар жеке жіктеулер деп аталады, және олар тек нақты бір қасеиттерімен алдын ала жіктеліп қойылған жыныстарды қарастырғанда ғана жарайды. Оларға мысалы, жыныстың кеуектілігі, тығыздығы, беріктілігі, бұрғыланғыштығы, жарылғыштығы жатады. Оларда жыныстың қасиетін анықтайтын түп факторлар айқындалмаған. Магмалық, шөгінді және метаморфты жыныстарды жалпы петрографиялық жыныстарды жіктеуі минералдық құрамы мен структуралық, текстуралық ерекшеліктері бойынша бөлуге негізделген. Ол жіктеулер тау-кен жыныстарын диагностикалауға және олардың петрографиялық ерекшеліктерін жүйелеуге арналған. Олар таныс белгілері бойынша (құрылысы, құрамы) белгісіз жыныстың атын анықтауға мүмкіндік береді. Жыныстың атына қарап оның физикалық қасиеттері туралы қандай да бір дәрежеде болса да түсінік алуға болады, бірақ тау жыныстарын физикалық қасиеттері бойынша жүйелеу үшін, қасиеттерін бағалауда бір жақтылығына байланысты, петрографиялық жіктеу жарамайды. Тау-кен жыныстарын барлық физикалық-техникалық параметрлер комплексі бойынша жинақты жіктеу, жыныс қасиеттеріне айтарлықтай әсерін тигізетін жіктеу белгілеріне негізделу керек. Егер барлық тау-кен жыныстарын топ-топқа негізгі ішкі факторлар бойынша біріктірсе, онда мұнымен жыныстың әр тобының физикалық параметрлерінің сандық мәндері де беріледі, яғни тау-кен жыныстарын физикалық қасиеттері бойынша жіктеу мәселесі шешіледі. Бұл мақсатта, тау-кен жыныстарын топтауға тиімді құрылысы мен құрамының негізгі белгілері бөлініп қарастырылады. Мысалы, тау-кен жыныстарының қасиеттеріне негізінен әсер етуші, минералдық құрамы бойынша 20 минерал алынған (2.2 кесте). 5.1 кесте Тау-кен жыныстарының физикалық қасиеттеріне негізгі ықпалын тигізетін минералдар
Құрылысы бойынша тау-кен жыныстарын 2.2 кестеде көрсетілгендей топқа бөлінген 5.2 кесте Құрылыс белгілері бойынша жыныстарды топтастыру
Жыныс құрылысының статистикалық түрі, түйірлерімен жүйектердің шамалары біртексіздігі арқылы бағаланады. Бұл жыныстар изотропты. Қосындылар мен бостықтары изометриялық болып келетін, құрылысы матрицалық жыныстар да изотропты болып келеді. Қосындылары, бостықтары мен босаңсу зоналары созылынқы формалы болса (сызықты немесе жазық), құрылысы матрицалық жыныстар анизотропты болып келеді. Олардың құрылысы, түйір шамалары мен ондағы шамаларының біртексіздігі, желілер шамасы, каналдар мен қабаттардың және олардың жыныс көлемінің бірлік шамасына келетін сандары бойынша бағаланады. Егер, горизонталь бойынша минерал құрылысының келтірілген түрлерін қойып, вертикал бойынша негізгі екі минералдың қосылу мүмкіндігін алған жағдайда кестенің кез келген бөлігі минерал мен құрылыс түрі бойынша физикалық қасиеттері жіктеу көрінісі былай болады. 5.3 кесте Тау-кен жынысын жіктеудің көрінісі
Құрылу белгілері бойынша бөлінген топтың біреуінен екіншісіне ауысқанда оның күйі бірден өзгереді. Мысалы, егер кеуексіз жартасты жыныстар бір фазалы болса, онда кеуектілер, ең кемінде екі фазалы байланысты кезекті және борпылдақ жыныстар -бөлшектер арасындағы байланысы әлсіз, екі фазалы болады. Бұл жіктеу бойынша жыныстың әр тобының, жыныс қасиетін болжауға мүмкіндік беретін, физикалық параметрлерін есептейтін өз формуласы болады. Оның үстіне жіктеу алаңының әр бөлімшесі, егер әр минералға және әр құрылу түріне өз номерін белгілесе, сандардың (код) бір жиыны түрінде жазылуы мүмкін. Жазудың белгілі бір жүйесін қолданып - алғашында негізгі минералдың коды, одан кейін қосымша минералдың коды және жыныс құрылуының коды жазылып жыныстың қасиетін анықтайтын сипаттама алады. Мысалы, жіктеуде гранит алып тұрған бөлімшені былай жазады: 02-01-1.1, құрамы сондай арказ құмы алып тұрғандығы 02-03-3.1. Мұндай жазудың нәтижесінде жалпы және ерекше белгілері көрінеді. Келтірілген жыныстар, мысалы, тек бөлшектердің байланыс дәрежесімен ғана ерекшеленеді. Ал, тас көмір мен (17-13-23) көмірлі тақтатас (13-17-2.3) жазулары, олардың айырмашылығы бірінші кезекте негізгі минералдарға байланысты екенін көрсетеді. Негізгі әдебиеттер: 1.[17-36] Қосымша әдебиеттер: 3.[1-10] Бақылау сұрақтары: Жыныс қасиеттерінің өзгеруінің негізгі топтарын көрсетініз. Жыныстардың қасиеттеріне байланысты параметрлерді атаңыз. Тау жыныстарының негізгі базалық физика-техникалық параметрлері? № 6 Дәріс Тау-кен жыныстарының механикалық қасиеттері Аннотация: Жыныстарға механикалық күштер мен әсер еткендегі сипатын көрсететін механикалық қасиеттері, серпімді, пластикалық, беріктік және реологиялық болып бөлінеді. Кілт сөздер: Серпімді касиеттері, Жыныстың пластикалық қасиеттері, Беріктік қасиеттері, Реологиялық қасиеттері Жоспар: 1.Серпімді касиеттер. акустикалық қасиеттер. 2.Жыныстың пластикалық қасиеттері. 3.Беріктік қасиеттері. 4.Реологиялық қасиеттері Әдістемелік нұсқау Жыныстарға механикалық күштер мен әсер еткендегі сипатын көрсететін механикалық қасиеттері, серпімді, пластикалық, беріктік және реологиялық болып бөлінеді. Серпімді касиеттері жыныстарда формасын өзгертетін күшті тоқтатқанда бастапқы орнына қайта баратын, серпімділік аймағындағы жыныстың қопсыту дәрежесін анықтайды. Жыныста қысқамерзімді импульстердің әсерінен пайда болған серпімді ығысу, жыныстың бүкіл көлеміне тарай алады. Мұндай ығысулардың (серпімді толқындардың) таралуын толқындық процесі акустикалық қасиеттерімен түсіндіріледі. Жыныстың пластикалық қасиеттері жыныстың алғашқы формасы мен мөлшері толығымен орнына қайта бармайтын, жыныстың серпімділік шегінен шығатын күш әсер еткенде көрінеді. Беріктік қасиеттері жыныстағы бұзушы күштердің шамасын анықтайды. Реологиялық қасиеттері деформациялық топтардың және жоғарыда келтірілген жыныстардың механикалық параметрлерінің уақыт бойынша өзгеруін, күштердің ұзақ мерзімді әсер ету жағдайында бағалайды. жүктеу/скачать 281,03 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||