Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті Пәннің оқу-әдістемелік кешені Басылым: жетінші ЕҰУ Ф 703-08-18. Пәннің оқу-әдістемелік кешені. Жетінші басылым
негізгі физиологиялық ерекшеліктерінде жатқанмен оған әрине өмір сүру ортасының да
қатысы бар.
3. Адам белгілі бір елде, рухани дәстүрде белгілі дәрежеде жеткен материалдық және
рухани мәдениет жемістерін сусындап өседі. Сол дәуірдің тарихи ортаның жемісі осының
бәрі адамның жан-дүниесінде өзінің ізін қалдырады.
Тұлғаны анықтайтындар қатарыны: нені және қалай білетіндігі, нені және оны
қалай бағатыны, нені және оны қалай жандандырады, кіммен және қалай қатынас
жасайтыны, оның көркемдік қажеттілігі жән оны қалай қанағаттандыратындығына
байланысты.
Ең негізгісі өзінің әрекетіне, шешіміне, тағдырына деген жауапкершілігіне сай
өлшемі тұлғаны толық көрсетеді.
Даралық - түрлі тәжірибе, білім, пікір, сенім, мінез-құлық, темпераменттермен
көрініс береді. Даралық негізгі параметрлері: себеп, темперамент, қабілет, мінез.
Эмоциялық, белсенділік темпераменттің екінші функциясы. Белсенділік пен өзін-өзі
реттеу қабілетінің сипаттамасы. Даралықта-тұлға мен организм бірлікте қарастырылады.
Адам мүмкіндіктері. Адамның 5 түрлі мүмкіндіктері бар. Олар: гнесологиялық, аксиологиялық,
шығармашылық, комуникативті, Көркемдік мүмкіндіктер.
1.Гнесеологиялық (танымдық) мүмкіндік алынған мәліметің көлемі, сапасымен
өлшенеді. Бұл мәліметтер сыртқы ортаға қатысты оның табиғи және әлеуметтік
жағдайына және өзіндік танымына байланысты жинақталады.
2.Аксиологиялық (құндылық) мүмкіндіктер- тұлғаның әлеуметтану процесінде
болатын адамгершілік, саяси, діни, эстетикалық бағыттарға қатысты құндылықтар
жүйесіндегі мақсатқа талпыну мен көзқарастарына байланысты туындайды. Бұлар
психологиялық және идеологиялық жағдайлар бірлігінде болып, тұлғаның санасы мен
өзіндік
санасының
эмоциональдық-еріктік,
интелектуальдық
механизмдерінің
анықталуымен және өмірлік дүние танымының, көзқарасының, талпынушылығының
ашылуымен болады.