№7 Дәріс. Су нысандарын геометриялық нивелирлеу. Су нысаны элементтері. Нивелирленген трассаның нүктелерінің есептеліп шығарылған биіктік белгілері бойынша
оның профилі салынады. Профильді жол-жол сызықты қағазға нивелирлеу журналы мен
пикеттік кітапшаның мәліметтері бойынша сызады. Бойлық профильге көбірек көрнекілік беру
мақсатымен, әдетте вертикаль масштабты горизонталь масштаб пен салыстырғанда 10 есе
үлкейтіп қабылдайды.
Бойлық профильді салу мына тәртіп бойынша жасалады :
1. Шартты горизонтты (ШГ) таңдайды, оның сызығынан профильдік ең алса нүктесі 4—5
см-ден артык кашықтықта болмауы керек, шартты горизонттың (ШГ) биіктік белгісі 10 м-ге еселі
болуы тиіс.
2. Шартты горизонттың сызығынан төмен профиль торын орналастырады, ол қажетті
мәліметтерді енгізуге арналған жол-жол сызық болып саналады.
3. Арақашықтық графасына қабылданған масштабқа сәйкес пикеттер мен аралық нүктелер
арасындағы горизонталь ара қашықтықтарды салады. Содан кейін осы ара қашықтықтарды
көшіру арқылы профиль нүктелерінің орнын шартты горизонттың сызығында белгілейді. Осы
нүктелердің перпендикулярларында вертикаль масштабта профиль биіктік белгілерін тұрғызады,
олар нүктелердің абсолют биіктік белгісі мен шартты горизонттың айырымы болып саналады,
яғни:
-
Перпендикулярлардың шеттерін сызықтармен қосып трассаның шын профилін алады.
4. Профильге инженерлік жұмыстар нәтижесінде табиғи профильдің орнын басатын қолдан
жасалатын жобалау сызығын салады. Жобалау сызығын грунтты қазу және толтыру жөніндегі
жер бетіндегі жұмыстардың минимумын ескере отырып таңдайды. Оның өзі де жобада таңдап
алынған көлбеулік құрылыстардың осынау түріне қойылатын техникалық талаптарға сәйкес
берілген шамадан артық болмауы тиіс.
Трассаның жобалық көлбеулігін мына формуламен есептейді:
мұндағы һ — жобалау сызығы шеттерінің салыстырмалы биіктігі; d — осы сызықтың
горизонталь ұзындығы; H
, Н
с
ж
—жобалау сызығының басы мен соңының профильден
графикалық түрде алынатын жобалық биіктік белгілері.
5. Трасса нүктелерінің жобалық биіктік белгілерін мына формуламен есептейді:
мұндағы d
n
— трассаның бастапқы нүктесінен п нүктесіне дейінгі горизонталь
арақашықтығы; і — трассаның жобалық көлбеулігі. Жобалық биіктік белгілерін әдетте қызыл
тушьпен жазады, сондықтан оларды қызыл биіктік белгілері деп атайды.
Жұмыс жасау биіктік белгілерін тиісті нүктенің жобалық және табылған биіктік