Географиялық бойлық дегеніміз бастапқы меридиан және Жердің
беттік жазықтығынан қалап алынған нүкте В арқылы өтетін
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия
ұлттық университеті
Пәннің оқу-әдістемелік кешені
Басылым: бесінші
ЕҰУ Ф 703-08-15. Пәннің оқу-әдістемелік кешені. Бесінші басылым
жазықтықтардың арасындағы екі жақты бұрыш L болып табылады.
Географиялық бойлық атауы бастапқы меридианнан бастап, батыс
немесе шығыс бағытында есептелінеді де, сәйкес түрде батыстық
немесе шығыстык бойлықтар деп атап айтылады.
Географиялық бойлықтың өлшем бірлігі 0° және 180° аралығында
өзгеріп отырады.
Сонымен, жоғарыда келтірілген анықтамалар және тұжырымдар
қорытындысында, географиялық координаталар атауы, негізінен,
астрономиялық бақылаулар немесе геодезиялық өлшемдер нәтижелері
арқылы анықталатынын айтуымызға болады.
Тікбұрышты жазық координаталар.
Геодезиялық
есептеулерге
қатысты,
географиялық
координаталармен катар, тікбұрышты жазық координаталар атауы да,
әрдайым колданылып отырылады.
Бұл жағдайда, аталып отырған координата осьтері жататын
жазықтық, көкжиектік жазықтықта жататындықтан, қалап алынған
тиянақты нүктені 0 деп, осы координата бас нүктесі деп қабылдап ала
аламыз.
Енді, осы нүкте арқылы өзара латын Х-Х және У-У түзулерін (5-
cурет) жүргізелік. Бұл түзулер тікбұрышты жазық координата осьтері
деп аталады да, Х-Х түзуін меридиана бағытымен сәйкес болып —
абсцисса осі, ал, оған перпендикуляр бағытта, 0 нүктесі арқылы
өтетін У-У түзуін — ордината осі деп түсінуіміз қажет.
|
