Лабораториялық сабақтың тақырыбы №4 Актиномицеттер, ашытқылар және микроскопиялық мицелиалды саңырауқұлақтар Лабораториялық сабақтың оқыту нәтижелері
жүктеу/скачать 56,98 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ашытқы мен мицелиалды саңырауқұлақтардың көбеюі
| Ашытқы морфологиясы
Ашытқы-сұйық және жартылай сұйық, органикалық заттарға бай субстраттарда өмір сүруге, көшуіне байланысты мицелиалды құрылымды жоғалтқан бір жасушалы саңырауқұлақтар тобы. Аскомицеттерге жататын шамамен 1 500 түрді біріктіреді және базидиомицет денсаулығына жағымсыз әсер етуі мүмкін. Ашытқы әртүрлі формада болады: дөңгелек, эллиптикалық, сопақ, сирек лимон тәрізді және цилиндрлік, кейде гиф түрінде қатты созылған (5-сурет). Ашытқы жасушасы жасушалық мембранадан, цитоплазмадан тұрады, оның ішінде органоидтар (ядро, митохондрия, рибосомалар, вакуоль, Гольджи аппараты) және май тамшысы, гликоген дәндері және волютин түріндегі қосылыстар (қосалқы заттар) орналасқан. Сурет 5 – Ашытқы жасушасының көлденең кесіндісінің схемасы Ашытқы жасушасының көлденең қимасында, Ол мыналардан тұрады: 1 – цитоплазмалық мембранадан; 2 – цитоплазмадан; 3 – Гольджи аппаратынан; 4 – эндоплазмалық желіден; 5 – майлы тамшылардан; 6 – митохондрийден; 7 – ядродан; 8 – жасушалар шыққан тыртықтан; 9 –ядродан; 1 – волютин түйіршіктерінен (метахроматин); 11 – рибосомадан; 12 – вакуолдан; 13 – жасушалық қабықтан. Жасушалардың пішіні мен құрылымы тұрақты емес, ол өсіру жағдайларының өзгеруіне байланысты өзгеруі мүмкін. Ашытқы мен мицелиалды саңырауқұлақтардың көбеюі Ашытқы көбеюінің 2 түрі бар – вегетативті (тұзсыз) және жыныстық спора пайда болады. Ашытқылардың көпшілігі вегетативті көбеюі бүйрек арқылы, сирек бөлінеді (Schizosaccharomyces). Қараңғылық. ашытқы тек бүйрекпен көбеюде. Жыныстық көбею жағымсыз жағдайларда, ашытқылар бүйректі тоқтатқанда және спора – аскоспорасы бар сөмкелерге (аски) айналғанда орын алады. Жыныстық процесс 2 вегетативті жасушаларды көшіру (біріктіру) арқылы оларды жақындастыру және плазма бөліктері мен жасушалар ядросының бірігуі орын алатын копуляциялық каналдың пайда болуы арқылы жасалады, онда 2 жасушаны білдіретін дипломоидты зиготаның пайда болуымен, коуляциялық каналдың қосылуымен кариогамия деп аталады. Редукциялық бөлініс немесе мейоз, хромосом санының екі есе азаюымен қатар, бірден жыныстық процессіз жүреді, және зигота 4 гаплоидтық споралармен аск-ға айналады, сондықтан мұндай спора гаплоидты. Споралар көшірусіз өседі. Zygosaccharomyces ашытқысында көбейеді. Saccharomyces ашытқыларында жыныстық процесс спора біріктірілгенде немесе диплоидтық зиготаның пайда болуымен, бірден диплоидтық ұрпағын қалыптастыра отырып, бүрку бастайды (6-сурет). Сурет 6-Жыныстық көбею және ашытқының даму циклі Ашытқылардың жыныстық көбеюі мен даму циклі мыналарды қамтиды: а – аскоспоралар; Б – ұрықтандыру; в – хромосомдық редукция; г – аскоспорға түрлендірілетін және түріне байланысты өзгеретін мөлшерде аскоспоралар түзетін диплоидты жасушалар. Гаплоид генерациясы бос фигуралармен бейнеленген, диплоидты – сызылған. А-Saccharomyces; Б-Zygosacharomyces; В-Saccharomycoides. Мейоз спора пайда болар алдында тікелей орын алады. Еркін көбею спора арқылы жүреді. Пайда болу тәсіліне байланысты эндогенді және экзогенді споралар деп бөлінеді. Зең саңырауқұлақтары, немесе зең-Түрлі саңырауқұлақтар (негізінен, зиго - және аскомицеттер) ірі, оңай көрінетін көзсіз тармақталған мицелиялар, зең саңырауқұлақтары адам кеңінен пайдаланылады (қант заттарынан лимон қышқылын өндіру, кейбір шараптардың пісуіне қатысады, ірімшіктің арнайы түрлерін шығару үшін пайдаланылады). Көптеген зең саңырауқұлақтары басқа тірі ағзаларға әсер ететін антибиотиктерді шығарады. Кейбір зең саңырауқұлақтары жануарлар мен адамның ауруларын тудыруы мүмкін. Ауыл шаруашылығы жануарларының өнімін төмендетеді. Эндогенді споралар (спорангиоспоралар) төмен саңырауқұлақтарға тән. Спорангия деп аталатын ерекше жасушалардың ішінде қалыптасады. Экзогенді споралар жоғары және кейбір төменгі саңырауқұлақтарда бар. Қарапайым немесе тармақталған болуы мүмкін тігінен бағытталған арнайы гиф – конидиеностардың төбесінде немесе бүйірінде қалыптасады (7-сурет). Сурет 7-Aspergillus fumigatus конидиеносцадағы Конидиялар Экзогенді споралар тығыз қабықпен жабылған, сондықтан өте тұрақты, бірақ қозғалыссыз. Ауа ағындарымен немесе жануарлармен ұсталуы және едәуір қашықтыққа тасымалдануы мүмкін. Өсуде бойлық түтік, содан кейін гифтер береді. жүктеу/скачать 56,98 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|