Ұлттық баяндама

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 
 
130 
Аймақтар  қорының  жоғарғы  білімі  бар
 
мұғалімдер  Оңтүстік  Қазақстан
 
(94,28%)  облысында  және
 
Алматы
 
қаласында
 
(92,9%).  Ақмола  (0,96%)  және 
Ақтөбе
 
(0,9%)  облыстарында  орта  білімі  бар  мұғалімдер  саны  көп  кездеседі  
(қосымша, 
3.3.2 
кесте
).  
Педагогикалық  кадрлар  білім  беру  деңгейі  оқушылардың  үлгерімділік 
деңгейіне әсер етеді.
 
ОЖСБ
-
2012 орташа бал тәуелділігі
 
ҰБТ
-2012 
жоғарғы білімі 
бар мұғалімдер үлесі бірқалыпты емес. Жоғарғы білімі бар мұғалімдердің үлесінің 
жоғары көрсеткіштері есебінен
 (87,9%) 
ОЖСБ орташа балы 
- 
51,6%, ҰБТ
 - 70,91%. 
ҰБТ  орташа  баллы
  (65,66%) 
Оңтүстік  Қазақстандағы  жоғары  білімі  бар 
мұғалімдердің басымдылығының арқасында
 (94,3%) 
ең төмен көрсеткіштердің бірі. 
Маңғыстау  облысындағы  жоғарғы  категориялы  мұғалімдер  (75,3%)  санының
               
аз болуына байланысты ОЖСБ
-
дің төмен көрсеткіштері (49,2%) (
3.3.4 
сурет
).  
 
3.3.4 сурет. ОЖСБ пен ҰБТ орташа балының жоғарғы білімі бар мұғалімдер үлесі 
 
 
 
Кәсіби  деңгейлері  жоғары  педагогикалық  кадрлар  көбінесе  Республикалық 
білім ұйымдары мен Назарбаев Зияткерлік мектептерде қызмет етеді 
97,76% 
мен 
99,6% 
қатынасы
. 
АБҚ
 2012 
жылы
 
Зияткерлік
 
мектептерде
 878 
мұғалімдер жұмыс істейді
,
оның
 
165 
шетел  мамандары.
 
Магистр  дәрежесін
  64 
қазақстандық  педагогтар
,  7 
адам 
ғылыми кандидаттары болып табылады
 (3.3.1 
кесте
). 
 
 
 
49,2  47,8 
52,2 
40,4 
54,9  53,9 
51,0 
40,5 
57,1 
45,2 
51,6 
55,4  52,9 
48,9 
41,9 
47,7 
64,3 
65,7 
77,91 
71,76 
78,74 
73,52 75,09 
77,49 77,74 
70,13 
66,73 
70,91 71,42 71,38 
78,48 
64,05 
84,67 
65,66 
0,0 
10,0 
20,0 
30,0 
40,0 
50,0 
60,0 
70,0 
80,0 
90,0 
М
аңғ
ыс
та
у 
75
,3
 
С
ҚО 
81
,7
 
А
қмо
ла
 8
2,
3
 
А
қт
өб
е 
82
,6
 
Қа
ра
ға
нды
 8
4,
1
 
Пав
лод
ар 
85,
1
 
БҚО 
85
,2
 
Қо
ст
ана
й 
85
,7
 
Ш
ҚО 
87
,2
 
Алм
ат
ы
 8
7,
8
 
ҚР
 8
7,
9
 
А
тыр
ау
 8
8,
2
 
Жамб
ыл
 8
9,
0
 
А
ст
ана
 қ
. 9
0,
2
 
Қы
зы
ло
рда
 9
0,
3
 
А
лма
ты 
қ.
 9
2,
9
 
ОҚО
 9
4,
3
 
Жоғары білімі бар педагогтардың үлесі
 
ОЖСБ 
орташа 
балы 
2012 
ҰБТ 
орташа 
балы 
2012 

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 
 
 
131 
3.3.1 кесте. ҒЗМ педагогикалық қызметкерлердің
 
білім деңгейі
 
 
Ж
ы
л
 
 
Б
ар
л
ы
ғы
, а
д
ам
 
Соның ішінде
 
Ие
 
білім
 
Академиялық/ғылыми 
дәреже
 
Ғылыми 
атағы
 
ма
ги
стр
 
Ғы
л
ы
м к
анд
и
д
аты
 
P
hD
 
П
ро
ф
ес
сор
 
пед
а
го
гтар
 
ш
ете
л
д
е
р
 
О
рта
 к
әс
іб
и
 
ж
оғ
ар
ғы
 
2011 
662 
627 
35 
8 
654 
78 
11 
1 
1 
2012 
878 
713 
165 
- 
642 
64 
7 
- 
- 
Дереккөз: «Назарбаев Интеллектуальдық Мектеп»
 
ААҚ мәліметтері
 
 
Стратегиялық серіктестермен атқарылған бірікен жұмыс шетел мұғалімдерін 
шақыруға
- 
Ұлыбританиядан,  АҚШ,  Жаңа  Зеландия,  Канада  елдерінен 
халықаралық  деңгейдегі  кәсіби  деңгейі  жоғары  мамандар  жұмылдырылды.  Осы 
жоба Интеллектуалды мектептерге 
team-leader 
педагогтар командасымен, «team
-
teaching»,  бағдарламасын  енгізу  көзделеді,  бұл  бағдарлама  бойынша  сыныпта
- 
қазақстандық  және  шетел  мұғалімі  бір  уақытта  жұмыс  істейді.  Шет  елдерден 
мұғалімдерді  шақыру  арқылы  Интеллектуалды  мектептерде  кәсіби  пәндерді 
халықаралық деңгейде оқыту бағдарламасын енгізу мақсаты көзделеді.
 
Бастауыш  мектеп  мұғалімінің  білім  деңгейі  оқушылармен  сапалы  білім 
алуының  негізгі  шарттарының  бірі  болып  табылады.  Халықаралық  сарапшылар 
«бастауыш  білім  сапасы»  түсінігін  толықтай  меңгерудегі  айрықша
 
ерекшелік 
ретінде,  мұғалімдердің  әлеуметтік  кәсіби  білімі  бар 
- 
«Бастауыш  білімнің 
педагогикасы мен әдісі» болуын атап айтады.
  
Жалпы  білім  беретін  орта  мектептердегі  бастауыш  сынып  мұғалімдерінің 
кәсіби  білімінің  деңгейін  талдай  отырып,  бастауыш  сыныптардағы  мұғалімдердің 
жоғарғы  білімдерінің  болуы  және  орта  кәсіби  мамандардың  азаюын
                              
1,6%  
байқатады (
3.3.5 
сурет
).
  
 
3.3.5  сурет.  Бастауыш  сыныптар  мұғалімдерінің  орта  кәсіби  және  жоғарғы  білімі  бар 
мұғалімдер үлесінің өзгерісі,
% 
 
 
 
Дереккөз: ҚР БҒМ мәліметтері
 
73 
25,9 
74,6 
24,3 
жоғары кәсіби
 
орта кәсіби
 
2011 
2012 

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 
 
132 
Практикалық  тұрғыда  бастауыш  сыныптар  мен  НЗМ
-
ның  барлық 
мұғалімдері  жоғарғы  кәсіби  мамандық  иелері  болып  табылады.  Бастауыш 
сыныптардағы  жоғарғы  білімі  бар мұғалімдер Оңтүстік Қазақстан (87,7%) облысы 
мен Алматы
 
қаласында
 (84,2%) 
құрайды
.  
Жоғарғы  білімі  бар  мұғалімдер  санының  азаюы  Астана  (
4%) 
мен
 
Алматы 
(1,6%) 
қаласында, Алматы (1,7%) мен Солтүстік Қазақстан (4,1%) облыстарында
. 
Бастауыш  сынып  мұғалімдерінің  білім  деңгейінің  төмен  көрсеткіштері
 
Маңғыстау 
облысында  байқалады
. 
Мысалға,  жоғарғы  білімі  бар  мұғалімдер  саны 
54,4%                    
(3.3.6 
сурет
, 
қосымша
, 3.3.3 
кесте
). 
 
3.3.6  сурет.  Жалпы  бастауыш  сынып  мұғалімдер  санынан  орта  және  жоғарғы  білімі  бар  
мұғалімдер үлесі, % 
 
 
 
Дереккөз: ҚР БҒМ мәліметтері
 
 
ШЖМ  педагогикалық  үдерісті  ұйымдастыру  ерекшеліктері  мұғалімнен 
жоғарғы  кәсіби  және  педагогикалық  шеберлікті  талап  етеді.  ШЖМ  мәдени 
орталықтардан  шалғай  жерде  орналасқандықтан,  оқу
-
әдістемелік  құралдардың 
жеткіліксіздігінен  және  арнайы  мамандар  даярлау  мекемелердің  жоқтығынан 
құрылады.
 
Сонымен  қатар  бұл  шағын  мекемелер  оқушылардың  негізгі  білімнің 
қалануын  көздейді,  болашақта  оқушылардың  кәсіби  мамандықты  игеретіндігін 
ескере отырып, алғашқы мүмкіндіктерін дамытуға күш жұмсайды.
 
74,6
 
70,5
 
68,3
 
71,4
 
74,2
 
71,6
 
75,7
 
66,1
 
68,6
 
7
1
,8
 
76,7
 
54,4
 
68,3
 
68,4
 
87,7
 
84,2
 
72,9
 
100
 
100
 
2
4
,3
 
28,7
 
30,6
 
24,3
 
23,2
 
28,2
 
24,1
 
34,0
 
30,6
 
26,0
 
21,9
 
44,7
 
31,7
 
31,5
 
12,3
 
15,5
 
22,0
 
0
 
0
 
ҚР
 
А
қмо
л
а
 
А
қтөб
е
 
А
л
ма
ты
 
Аты
рау
 
ШҚ
О
 
Ж
ам
б
ы
л
 
БҚО
 
Қ
ар
ағ
анд
ы
 
Қ
ос
танай
 
Қ
ы
зы
л
ор
д
а
 
Ма
ңғыс
тау
 
П
авл
од
ар
 
СҚ
О
 
О
Қ
О
 
А
л
ма
ты 
қ.
 
А
стана қ
.
 
Р
ес
пу
б
л
ик
а
л
ы
қ 
ұй
ы
мд
ар
 
А
А
Қ
 «НЗМ
»
 
жоғары кәсіби
 
орта кәсіби
 

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 
 
 
133 
2012  жылы  ШЖМ
-
тердегі  жоғарғы  білімі  бар  мұғалімдер  саны  республика 
бойынша 
81,7% 
құрады
, 
ал  орта  кәсіби  білімі  барлар
  -  17,9% 
құрады
. 
Аймақтық 
қорда ШЖМ жоғары білімі бар мұғалімдер Оңтүстік Қазақстанда, Алматы, Жамбыл 
облыстарында  көптеп  кездессе,  Маңғыстау  облысы  мен  Астана  қаласында 
көрсеткіштері  ең  аз  болып  келеді.  Сонымен  қатар,
 
Ақмола,  Ақтөбе,  Маңғыстау
, 
Атырау
 
облыстарында  орта  кәсіби  білімі  бар  мұғалімдер  әлі  де  қызмет  жасауда 
(3.3.7 
сурет, қосымша, 
3.3.4 
кесте
).  
 
3.3.7 сурет. ШЖМ орта және жоғарғы білімі
 
бар мұғалімдер үлесі
  
 
Дереккөз: ҚР БҒМ мәліметтері
 
 
ШЖМ  кадрларының  санының  көрсеткіштерінің  азаюы  байқалады.Жалпы 
ШЖМ  саны  2012  жылы  105  адамға  қысқарса  (2011 
- 
79  151)  және 
                                      
79 046 
мұғалімдерді құрады
. 
Бұл ШЖМ санының азаюымен байланысты 76 бірлік
 
(2011 
–
 4 221, 2012 - 4 145). 
Қоғамның  барлық  салаларындағы  өзгерістер  білім  саясатының  дамуын 
жобалайды,  онда  тұлға  және  оның  кәсіби  деңгейі  ерекше  мәнге  ие  болады. 
Әлеуметтік үдерістердің жаңалануы  шығармашылық педагогты қажет  етеді, оның 
жаңа  идеяларды  түсіне  алатын,  заманауи  талаптарға  сай  креативті  мәселелерді 
шешуге  дайын,  өзіндік  бағалауы  бар,  білім  үдерістерін  ұйымдастыра  алатын, 
оқушылардың  сауаттылық  қызметін  көтеруге  септігін  тигізе  алатын  жанды  қажет 
етеді.  Жаратылыстану
-
математика  ғылымдарының  сапасын  көтеру  жайлы  өзекті 
шешім бүгінгі таңда өте маңызды себебі Қазақстан халықаралық
 PISA 
мен
 TIMSS 
зерттеу жұмыстарына қатысуда. 
 
2012  жылы  жаратылыстану
-
математика  пәндерінің  мұғалімдер  саны 
                     
66  502 
адамды  құрады.  Кәсіби  типтік  біліктілік  қызмет  сипаттамасына  сәйкес 
78,1
 
77,6
 
85,5
 
81,2
 
83,1
 
84,3
 
80,4
 
78,9
 
8
0
,1
 
8
1
,1
 
7
5
,8
 
8
0
,3
 
80,1
 
93,6
 
0,0
 
76,9
 
81,7
 
20,3
 
21,0
 
14,4
 
18,2
 
16,6
 
15,6
 
19,6
 
21,1
 
19,7
 
18,9
 
23,1
 
19,7
 
19,8
 
6,4
 
0,0
 
23,1
 
17,9
 
А
қмо
л
а
 
А
қтөб
е
 
А
л
ма
ти
нс
кая
 
А
ты
ра
у
 
ШҚ
О
 
Ж
ам
б
ы
л
 
БҚО
 
Қ
ар
ағ
анд
ы
 
Қ
ос
танай
 
Қ
ы
зы
л
ор
д
а
 
Ма
ңғыс
тау
 
П
авл
од
ар
 
СҚ
О
 
О
Қ
О
 
А
л
ма
ты
 қ
.
 
А
стана қ
.
 
РК
 
жоғары
 
арнайы орта
 

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 
 
134 
педагогикалық  жұмыскерлер  мен  оған  сәйкес  ұқсас  мамандықтар  иесі  яғни 
мектепке  дейінгі  білім  беру  жүйесінде,  бастауыш,  орта  білім  мекемелерінде, 
интернатты  ұйымдар  мен  жаратылыстану
-
математика  пәнін  қосымша  оқыту 
құқығы тек жоғарғы білімі бар адамында. 
 
Осы  санат  бойынша  жоғарғы  білімі  бар  мұғалімдер  саны
  93,32%  (
Ақмола 
облысы  бойынша)
  100% 
дейін 
(
НЗМ  және  республикалық  ұйымдар).  Орта 
республикалық  көрсеткіштерден  төмен
  (97,45%) 
педагогтардың  жоғарғы  білім 
деңгейі  Маңғыстау  (94,63%),  Қостанай  (94,68%),  Ақтөбе
  (9
4,79%)  және  Батыс 
Қазақстан
  (94,84%) 
облыстарында  қамтиды
. 
Орта  және  жоғарғы  білімдері  бар
 
жаратылыстану
-
математика  мұғалімдері  Батыс  Қазақстан,  Павлодар,  Оңтүстік 
Қазақстан облыстарында және Астана қалаларында жұмыс істейді. 
 
Жаратылыстану
-
математика 
мұғалімінің 
білім 
деңгейіне 
жасалған 
сараптама нәтижесінде Ақмола мен Алматы облыстарында жалпы орта білімі бар 
тек 1% адам (1,28% мен 1,14% қатынасы) (қосымша, 
3.3.5 
кесте
). 
Білім  беруді  дамыту  2020  мемлекеттік  бағдарламасы  бойынша  мақсатты 
индикатор  анықталды 
- 
бірінші  және  жоғарғы  санатты  бар,  жоғары  кәсіби 
педагогикалық жұмыскерлер, жалпы педагогтар санынан 
- 47%.  
Мектептердегі  педагогтардың  сапалық  құрылымын  саралай  отырып, 
жоғарғы  және  бірінші  санатты  мұғалімдер  санының  өсуін  байқатты.  Жоғарғы 
санатты  мұғалімдер  саны
  -  1,07%, 
бірінші  санатты  –
  0,29% 
өсті.  Сонымен  қатар 
екінші  санатты  мұғалімдер  саны  азайды
  -  0,19% 
және  санатты  жоқтар  саны
 
–
 
1,17% 
азайды  (
3.3.8 
сурет
). 
Осылайша,  2012  жылы  мақсатты  индикатор  өз 
деңгейіне жетті, жоғарғы және бірінші санатты мұғалімдер саны
 (47,26%) 
құрады
.
 
 
3.3.8 сурет. Жалпы орта білім педагогтар құрылымының сапасы
 
 
Дереккөз: ҚР БҒМ мәліметтері
 
15,2 
30,7 
29,0 
25,1 
16,27 
30,99 
28,81 
23,93 
жоғары
 
бірінші
 
екінші
 
категориясыз
 
2011 
2012 

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 
 
 
135 
Өңірлік  салыстырмалы  талдау
 
бойынша  жалпы  орта  білім  беретін 
ұйымынын  сапалы  педагогикалық  кадрлардың  құрамы  сол  қалыпта,  2011  жылы
  
да  Қызылорда  облысында  жоғары  біліктілік  санатты  бар  педагогтардың  үлесі 
             
ең төменгі көрсеткіш болып табылады
  (2011  -  3,2%,  2012  -  3,81%). 
Ал сол кезде
, 
Астана  (29,86%),  Алматы  (28,74%)  қалаларында  және  Павлодар
 
облысында 
(20,43%) 
сол  көрсеткіш  өте  биік
. 
Сонымен  бірге
, 
жоғары  біліктілік  санатты  бар 
педагогтардың  үлесі  Алматы
 
облысында
  2,16  %
  төмендеді
. 
Зейнетақы
 
жасына 
жеткен  педагогикалық  кадрлардың  кетуі  сол  көрсеткіштердің  төмендеуіне  әкеп 
соқты.
 
Манғыстау
  (0,7%), 
Солтүстік Қазақстан 
(0,77%) 
облыстарында
 
және Астана
 
қаласында
  (3,18%)
,  жоғары  санатқа  ауысқаны  үшін,  бірінші  санатты  бар 
педагогтардың  үлесі  төмендеді.
 
Ақтөбе
  (2011 
–
  31,7%,  2012  -  30,2%), 
Маңғыстау
 
(2011 
–
  31,8%,  2012  -  29,88%) 
және
 
Қызылорда
  (2011 
–
  29,9%,  2012 
–
  29,88%) 
облыстарында  санатты  жоқ  мұғалімдердің  үлесі  әлі  де  болса  биік
  (
қосымша,
                 
3.3.6 
кесте
). 
Денсаулықтары  нашар,  үлгермейтін  және  қиын
 
тәрбиеленетін  окушыларға,
 
бұзақы  балаларға  сапалы  білім  алуға  қолжетімділігін  қамтамасыз  етуге,   
Қазақстаннның  арнаулы  ұйымдары    түзету  педагогикасы  бағытталған
. 
Республикада  балаларға  түзету
-
педагогикалық  көмек  көрсету  үшін    арнаулы 
ұйымдар желісі 
 
жұмыс атқарады (
3.3.1 
сұлба
). 
 
3.3.1 сұлба.Арнаулы ұйымдардың желісі
 
 
57 
• Психолог
-
медико
-
педагогикалық  кеңестер
 
20 
• Реабилитация орталықтары
 
63 
• Түзету және инклюзивті білім беру кабинеттері
 
129 
• Психолого
-
педагогикалық түзету кабинеттері
 
558 
• Логопедикалық пункттер
 
106 
• Арнайы түзету білім беру ұйымдары 
 
39 
• Арнайы мектепке дейінгі ұйымдар
 
1219 
• Жалпы білім беретін мектептердегі арнайы сыныптар
 

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 
 
136 
2012  жылы  ҚР  арнаулы  білім  беретін  ұйым  педагогтарының  саны 
                          
6  782  адам  құрады.
 
Арнаулы  білім  беретін  ұйым  педагогтарының  кадрлық 
құрамына  мұғалімдер
 
(51,5%),  тәрбиешілер
  (36,7%) 
және  де 
- 
олигопедагогтар 
(3,1%), логопедтер (2,9%), сурдопедагогтар (2,4%), психологтар (1,9%), әлеуметтік 
педагогтар (1,2%) және тифлопедагогтар
 (0,3%) 
кіреді (
3.3.9 
сурет
).
  
 
3.3.9 сурет.
 
Арнаулы білім беретін ұйымның
 
педагогтары
, %
 
 
 
Дереккөз
: 
Ұлттық ғылыми
-
тәжірибелік түзету педагогика орталығы
  
 
Арнаулы  білім  беретін  ұйым  педагогтарының  білім  денгейі  өте  жоғары
.  
3 492 
мұғалімнің  91,3%  жоғары
, 
арнаулы  орта  –
  8,6% 
және  тек  қана
  0,2% 
жалпы 
орта  білімі  бар
. 
Ал 
2 
487  тәрбиешінің  білімі  төмен
:  77,6% 
жоғары  білімі  бар,
 
арнаулы орта –
 22,2% 
және орта
 
–
 0,2% (
қосымша
, 3.3.7 
кесте
). 
Үдемелі  индустрия
-
инновациялық  даму  мемлекеттік  бағдарламасын  іске 
асыру  үшін  қоғамнан  өндірістік  оқыту  шеберлері  мен  мұғалімдердің  өте  жоғары
 
білім  денгейің
 
қажет  етеді
. 
ҚР  БҒМ  мәліметтері
 
бойынша  ТжКБ  желісінде 
                    
2012  жылы  45
 
655  адам  жұмыс  істеген
, 
былтырғы  жылға  қараганда  69  адамға 
                
аз
  (2011 
–
  45 724). 
Колледждер  ұйымынын  желісің  тиімді  ету,  инженер
-
педагогикалық жұмысшыларының санын қысқартуға әсер етті
 (
8 бірлікке азаю
).  
Салыстырмалы  талдауда  ТжКБ
-
ның  инженер
-
педагогикалық  кадрларының 
білім  денгейі,  оқытушылардан 
(95,9%), 
өндірістік  оқыту  шеберлерінің 
(52,7%), 
жоғары  білімі  барлардың  үлесі 
43,2% 
жоғары  екенін  көрсетті
. 
Оңтүстік 
Қазақстан
(100%) 
облысында,  Алматы  (99,5%  және  70,6%)
 
қаласында
 
және 
республикалық  білім  беру  ұйымдарында
 
(96,7% 
және  83,3%  сәйкес) 
  
мұғалімдермен
 
өндірістік  оқыту  шеберлерінің  білім  денгейі  өте  жоғары.
             
Дегенмен,
 
Солтүстік  Қазақстан 
(26%) 
мен  Жамбыл  (28,3%)  облыстарында  
мұғалімдер; 51,5
 
тәрбиешілер; 36,7
 
логопед; 2,9
 
тифлопедагог; 0,3
 
сурдопедагог; 2,4
 
олигопедагог; 3,1
 
психолог; 1,9
 
әлеуметтік 
педагог; 1,2
 

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 

жүктеу/скачать 11,26 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: