Ұлттық баяндама
жүктеу/скачать 11,26 Mb. Pdf көрінісі
|
| ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 1 Ұ Л Т Т ЫҚ БІ Л ІМ Б Е Р У С Т А ТИ С Т ИК А С Ы Ж Ә Н Е Б А Ғ А Л А У О Р Т А Л Ы ҒЫ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНІҢ ЖАҒДАЙЫ МЕН ДАМУЫ ТУРАЛЫ ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА АСТАНА 2013 ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 2 УДК 37.0 ББК 74 Н 35 Авторлары: А.Құлтуманова, Г.Ноғайбаева, Г.Кусиденова, Ж.Есинбаева, Ж.Садықова. Қазақстан Республикасы білім беру жүйесінің жағдайы мен дамуы туралы Ұлттық баяндама. Қазақстан: Астана: ҰБСБО, 2013 , 283- бет. ISBN 978-601-7080-81-5 Қазақстан Республикасы Білім беру жүйесінің жағдайы мен дамуы туралы Ұлттық баяндама Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігінің қолдауымен дайындалған. Талдамалық деректер мемлекеттік білім беру саясатын жүзеге асыру мәселелері бойынша анықтамалық ақпараттарға қызығушылық танытып, танысқысы келген көпшілікке ұсынылады. Жыл сайынғы баяндаманың жетінші шығарылымы білімнің республика/ аймақ мәнмәтініндегі барлық деңгейінің статистикалық көрсеткіштері бойынша мәліметтерден тұрады. Баяндама білім беру басқарушы органдары басшыларына, білім беру ұйымдарының педагогикалық саласының қызметкерлеріне және жалпы азаматтық қоғамдастыққа арналған. УДК 37.0 ББК 74 ISBN 978-601-7080-81-5 © ҰБСБО Редакциялық қызмет 2013 ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 3 МАЗМҰНЫ ҚЫСҚАРТУЛАР ТІЗІМІ 4 КІРІСПЕ 7 1. ҚАЗАҚСТАННЫҢ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНЕ МӘНМӘТІНДІК ТАЛДАУ 9 1.1. Қазақстанның білім беру жүйесі:әлеуметтік - экономикалық аспект 11 1.2. Қазақстанның білім беру жүйесі:халықаралық рейтинг 26 2. БІЛІМ БЕРУ ҚЫЗМЕТІНІҢ ҚОЛЖЕТІМДІЛІГІ 41 2.1. Білім беру ұйымдарының желісі 43 2.2. Оқушылар контингенті 64 3. РЕСУРСТАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ НӘТИЖЕЛІЛІГІ 103 3.1. Білім беру жүйесін қаржыландыру 105 3.2. Материалды - техникалық база 112 3.3. Кадрлық әлеует 127 4. БІЛІМ БЕРУДІҢ МАЗМҰНЫ 149 4.1. Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттары 151 4.2. Білім беру үдерісін ұйымдастыру 163 5. БІЛІМ ЖҮЙЕСІНІҢ НӘТИЖЕЛІЛІГІ 171 5.1. Білім сапасын бақылау вертикалі 173 5.2. Оқушылардың оқу жетістіктерін сырттай бағалау 179 5.3. Ұсынылатын білім беру қызметінің сапасын тәуелсіз бағалау 196 5.4. Жоғары, техникалық және кәсіптік білім беруді сапалық қамтамасыз ету 199 ҚОРЫТЫНДЫ 206 ГЛОССАРИЙ 210 БИБЛИОГРАФИЯ 217 ҚОСЫМША 221 ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 4 ҚЫСҚАРТУЛАР ТІЗІМІ АҚ Акционерлік қоғам АБҰ Автономиялвқ білім беру ұйымдары ҚР СА Қазақстан Республикасының статистика агенттігі АӨК Агроөндірістік кешен ЖІӨ Жалпы ішкі өнім БҚО Батыс Қазақстан облысы ОЖСБ Оқу жетістіктерін сырттай бағалау ДСҰ Дүниежүзілік сауда ұйымы ЖОО Жоғарғы оқу орны ДЭФ Дүниежүзілік экономикалық форум ЖБКИ Жаһандық бәсекелестікке қабілеттілік индексі МЖБС Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты БДМБ Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011 -2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы ҮИИДМБ Қазақстан Республикасының үдемелі индустриалды - инновациялық дамуының 2010- 2014 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы МБЖЖ Мемлекеттік білім берудің жинақтаушы қоры МЖС Мемлекеттік - жеке серіктестік МДҰ Мектепке дейінгі ұйым ЖБЕА Жоғары білімнің еуропалық аймағы ҰБТ Ұлттық бірыңғай тестілеу БҚО Батыс Қазақстан облысы АКТ Ақпаратты - коммуникативті технологиялар БДИ Білім берудің даму индексі АДИ Адамның даму индексі КТ Кешенді тестілеу ЖБ 1 Жергілікті бюджет ҚР ДМ Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі ЖАО Жергілікті атқарушы органдар ШЖМ Шағын жинақты мектеп ҚР ҚМ Қазақстан Республикасының Қорғаныс министрлігі ҚР БҒМ Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі ҚР СТМ Қазақстан Республикасының Спорт және туризм министрлігі ҚР АМ Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылық министрлігі ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 5 МТБ Материалдық - техникалық база АРТА Аккредитация және рейтингтік тәуелсіз агенттік ҰАО Ұлттық аккредитациялау орталығы ХДП Халықтық - демократиялық партия ҒЗИ Ғылыми зерттеу институты ҒЗТҚТ Ғылыми - зерттеу, тәжірибелі - құрылымдық және технологиялық жұмыстар ҒЗМ Ғылыми - зерттеу мектебі БСБТА Білім беру сапасын бағалайтын тәуелсіз агенттік БТБ Біліктілікті тәуелсіз бағалау НҚА Нормативті - құқықтық акт ҰБСБО Ұлттық білім беру статистикасы және бағалау орталығы ҰБЖО Ұлттық біліктілікті арттыру орталығы ҰБТО Ұлттық бірыңғай тестілеу орталығы БАӘ Біріккен Араб әмірлігі ЖМБ Жалпыға міндетті білім беру БҰҰ Біріккен Ұлттар Ұйымы ЭСДО Экономикалық серіктестік пен даму орталығы ҮҚ Үкімет Қаулысы БҰҰДБ Біріккен Ұлттар Ұйымының Даму бағдарламасы ҚК Қамқоршылық Кеңес ПОҚ Профессорлық - оқытушылық құрам РБЖҒПБ КБАИ Республикалық Білім беру жүйесінің ғылыми - педагогикалық және басқарушы кадрларының біліктілігін арттыру институты РБ Республикалық бюджет ҚР Қазақстан Республикасы СҚО Солтүстік Қазақстан облысы БАЖ Біліктілікті арттыру жүйесі АҚШ Америка Құрама Штаттары ЖОБ Жалпы орта білім ТжКБ Техникалық және кәсіби білім ЖШС Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестік ОӘК Оқу - әдістемелік кешен ФМБ Физика - математикалық бағыт ХББ Химия - биологиялық бағыт ОАР Оңтүстік - Африка Республикасы ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 6 ОҚО Оңтүстік Қазақстан облысы ЮНИСЕФ БҰҰ аясында қызмет атқаратын халықаралық ұйым ЮНЕСКО БҰҰ білім, ғылым мен мәдениет саласындағы ұйымы АВЕТ (Accreditation Board for Engineering and Technology) Қолданбалы ғылым, есептеуіш техника және инженерлік технология пәндері бойынша білім беру бағдарламаларын аккредитациялайтын үкіметтік емес коммерциялық емес агенттік ACQUIN (Accreditation, Certification and Quality Assurance Institute) Жоғары оқу орнындарының барлық түрлері үшін барлық бағдарламалар мен пәндерді есепке ала отырып аккредитициялау қызметін атқаратын Аккредитациялау агенттігі APQN (Asia- Pacific Quality Network) Азиаттық - Тынық мұхиттық Өңірлердегі жоғары білім саласындағы Интернет желілерінің сапасы жөніндегі аккредитациялық агенттік AQA (Austrian Agency for Quality Assurance) Австриялық Жоғары оқу орындарын аккредитациялау, сертификациялау, білім беру сапасын қамтамасыз ету жөніндегі тәуелсіз агенттік ASIIN (Akkreditierung für Studiengänge der Ingenieurwissenschaften, der Informatik, der Naturwissenschaften und der Mathematik) Инженерия, информатика, жаратылыстану ғылымдары және математика салаларындағы білім бағдарламаларын аккредитициялау агенттігі ENQA (European Association for Quality Assurance in Higher Education) Жоғары білім беру сапасы кепілдігінің Еуропалық ассоцияциясы INQAAHE (International Network for Quality Assurance Agencies in Higher Education) Жоғары білім беру сапасы кепілдігінің халықаралық агенттіктер жүйесі IMD (The International Institute for Management Development) Халықаралық менеджментті дамыту институты РhD (Doctor of Philosophy) Философия докторы PISA (Programme for International Student Assessment) 15 жастағы оқушылардың білімдегі жетістіктеріне бағалаудың Халықаралық бағдарламасы QS WUR (Quacquarelli Symonds World University Rankings) QS университеттерінің халықаралық рейтінгі ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 7 КІРІСПЕ Қазақстанда білім берудегі жалпыға бірдей қолжетімділік қағидаты барынша жоғары деңгейде жүзеге асырылған. Қазақстандық білім берудің басымды бағыттары – оның сапалық жоғары деңгейімен айқындалатын, әлемдік мәнмәтіндегі бәсекелестікке қабілеттігін қамтамасыз ету болып табылады. Бүгінгі таңда алдыңғы қатарлы халықаралық ұйымдар мемлекеттерді ранжирлеуде экономикалық және әлеуметтік көрсеткіштер деңгейі бойынша статистикалық деректерді ғана емес, сондай - ақ білім беру үдерісіне қатысушыларға пікіртерім жолымен анықталған сапалық деректерді де қолданады. Осылайша, мемлекеттік органдар мен оның институттарының жауапкершілігі мен ашықтық ұстанымдарының жүзеге асуы туралы ақпаратты қоғамдастық еркін ала алады. Осыған байланысты Ұлттық баяндаманың құрылымы мемлекеттік білім беру саясатының жүзеге асырылу көрсеткіштері негізіндерін мәнмәтіндік аяда қарастыра отырып, 2011 - 2012 жылдар аралығындағы «білім сапасы» түсінігінің басты үш факторына байланысты өзгеріске ұшырады. Бұл жағдайлар білім беру жүйесінің қызмет атқаруын қаржыландыру мен басқарудың тиімді механиздерін, білім беру жүйесінің нәтижелілігі жағдайларын қарастырады. Тұңғыш рет Баяндамада Білім мен ғылым саласын бақылау Комитетінің территориалық департаменттерінің алғашқы қызмет ету жылдарының қорытындылары да енгізілген. Жыл сайынғы Ұлттық Баяндаманың ақпараттық дереккөзі ҚР Статистика агенттігі және ведомстволық бағынысты құрылымдық бөлімшелері мен ҚР Білім және ғылым министрлігіне бағынысты ұйымдардан статистикалық және ведомстволық есептер енгізілген . Ұлттық Баяндама ҚР - ның білім беру жүйесінің жағдайы мен мен қызметінің нәтижесі туралы халықаралық сарапшыларды ауқымды ақпаратпен қамтамасыз етуге, басшылықтың барлық деңгейлеріне, педагогтарға, ата - аналар қауымына, БАҚ - на және қоғамның өзге де әлеуметтік топтарына арналған. ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 8 ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 9 ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 10 ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 11 «Білімнің дамуы еліміздің экономикалық, саяси және әлеуметтік - мәдени гүлденуіне демеу болатын күш болуы керек ». 2011- 2020 жж. арналған БДМБ «Индистриясы дамыған мемлекеттер тәжірибесіне сүйене отырып,мемлекеттің экономикалық өркендеуі мен әлеуметтік біртұтастығына білімнің қосатын үлесін айта отырып, білім жүйесіне салынатын инвестицияның деңгейі жалпы ішкі өнімнің (ЖІӨ) 4 тен 6% құрауы керек» . «Білім беру саласының шығындарын талдау» атты Халықаралық талдамалық материал 1. ҚАЗАҚСТАННЫҢ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНЕ МӘНМӘТІНДІК ТАЛДАУ 1.1. Қазақстанның білім беру жүйесі:әлеуметтік - экономикалық аспект Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың «Әлеуметтік – экономикалық жаңғыру – Қазақстан дамуының басты бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауында қазіргі кезеңде нәтижелі қоғам құру үшін білім беру жүйесін жаңғыртудың маңыздылығын атап өткен. Заманауи өркениеттің болашағы техникалық өрлеу деңгейі мен экономикалық өсу көрсеткіштеріне ғана тәуелді емес. Ол негізгі әлеуметтік - экономикалық мәселелерді шешуге дайын тұлғаның ролімен анықталады. Бұл жаһандық мәселені жүзеге асырудың негізгі факторы білім беру жүйесі болып табылады. Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасының білім беру жүйесі терең жаңарту үдерісі кезеңінде. Мемлекеттік білім саясатының ұйымдастырушы негізі ретінде Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың 2011 - 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы қарастырылады, бұл бағдарлама Қазақстанды білімді, парасатты экономикасы бар және жоғарғы кәсіби білікті мамандармен қамтамасыз етілген мемлекет ретінде сипаттайды. Мемлекеттік білім беру саясатының жүзеге асу нәтижелілігі көптеген ішкі, сыртқы факторларға, сонымен қатар мемлекеттің экономикалық дамуына, демографиялық және көші - қон үдерістеріне де байланысты. Экономикалық үдерістерді жүзеге асырудың жалпы өсу қарқынының индикаторы Жалпы Ішкі Өнім (ЖІӨ - Gross Domestic Product, GDP) болып табылады . Берілген көрсеткіш мемлекеттің әл - ауқат деңгейін яғни халықтың өмір сүру деңгейін көрсетеді. Мемлекеттің ЖІӨ үш құрылымнан тұрады - тауарды өндіру (40,9%), қызмет көрсету өндірісі ( 53% ) және азық - түлікке салық және импорт (6,1%). Осылайша білім беру «Қызмет көрсету өндірісінің» құрылымына енген. ҚР - ның БҒМ – ң мәліметтеріне сүйенсек, оның еншісіне ЖІӨ - нен 4,2% тиесілі. Айта кету керек, абсолютті мағыналардың өсулерінен, Республиканың білім беру жүйесін ЖІӨ - не қатысты қаржыландыру ЖІӨ - нен әлемдік индикатормен салыстырғанда сондай көп емес (1.1.1 кесте ). ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 12 «ЖІӨ адам басына шаққандағы» көрсеткіші 2012 жылы 2011 жылмен салыстырғанда 134,4 мың теңгеге көп ( АҚШ - тың 12 мың . доллары). Бұл Қазақстан экономикасының күрт дамуын айғақтап, мемлекеттегі халықтың өмір сүру деңгейі көрсеткішінің өсімін көрсетеді ( 1.1.1 кесте ). 1.1.1.- кесте. ЖІӨ - ның динамикадағы көрсеткіштері 2011 2012 Көрсеткіштердің өзгеруі Жалпы Ішкі Өнім: млрд. теңге 27 571,9 30 218,5 + 2 646,6 млрд. АҚШ доллары* 188,0 202,7 + 14,7 Жеке көлем индексі, алдыңғы жылмен пайыздық салыстыруда 107,5 105,0 - 2,5 Дефлятор, алдыңғы жылмен пайыздық салыстыруда 117,8 104,4 - 13,4 ЖІӨ - нің адам басына шаққанда : теңге 1 665 102,3 1 799 402,8 + 134 300,5 АҚШ доллары 11 356,6 12 067,6 + 711 Дереккөзі : ҚРСА мәліметтері Мемлекеттің тұрақты экономикалық дамуының және оның нәтижелі салаларының көрсеткіші ретінде Жалпы Өңірлік Өнімді (ЖӨӨ) атап айтуға болады. 2012 жылдың ЖӨӨ көлемі 30 218 544,3 млн. теңге құрайды, ол 2011 жылмен салыстырғанда 105,0% көп. ЖӨӨ - ның көп бөлігін Алматы қаласы – 18,7%, ең аз мөлшерін Солтүстік Қазақстан облысы 2,2% құрайды жүктеу/скачать 11,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|