М. К. Ахметова Мәтін лингвистикасы


Екі өгіз суйкенсе, шыбын өледі екен. Екі потшо



Pdf көрінісі
бет51/133
Дата15.11.2023
өлшемі4,98 Mb.
#123413
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   133
Байланысты:
мәтін лингвистикасы

Екі өгіз суйкенсе, шыбын өледі екен. Екі потшо
тартысса, ортадагы ңара халық күйзеледі екен. Ал екі жүрм
тогысса, телімдегі әлсіз кауым жазага үшырамақ
(М .М ағауин).
Бұл сөйлемдер модельдері б іртектес 
синтаксистік 
конструкциялардьщ кайталануын тудырады. Сөйлемдердің 
екі
сан 
есімімен басталуы, алдыңғы екі сөйлемнің басыңқы компонент 
баяндауышының бірдей тұлгадағы (
өл-е-ді е-кен; куйзел-е-ді е-екен)
күрделі етістік арқылы берілуі және үш сөйлемнің де 
шартгы
бағыныңқылы сабақтас түрінде келуі, сөйлем мүшелері орналасу 
ретінің біртекті болуы жэне саны жағынан да шамалас келуі мәтін 
байласымын жүзеге асырады. Соңғы сөйлем қүрылымындағы 
айырмашыпыктар -
т
шылауымен басталуы және басьщқы компонент 
аяндауышьшың есімше тұлғалы етістікке өзгертіліп, дара етістік 
арқылы берілуі 
(ұшырамаң).
Қалған қүрылымдық элементгердің 
арлығы дерпік алдыңғы екі сөйлеммен бірдей деуге болады. Мұндай 
құрылымы жағынан ұқсас болыл келетін сөйлемдер ерекше 
үилесімділікпен оқылып, оқырманның кабылдауына эсер етеді.
68


Сонымен, қайталанып қолданылатын түрлі деңгейдегі тілдік 
бірліктер екі тұрлі қызметте жұмсалады: 1) мәтін құрылымының 
байласымын жүзеге асырып, жуйелі, біртұгас туындының дүниеге 
келуіне қызмет етеді; 2) оқырманның назарын аудару үшін 
қолданьшатын стилистикалық амал-тәсіл ретінде қолданылады.
3. Сөздердің магыналыц топтарының мәтінтүзімдік қызметі
Мәтіннің байласымы оньщ қүрамындағы лексикалық бірпіктердің 
мағьшалық байланыстары негізінде де нығая түседі. Мэтінді тудырушы 
өзара мәндес немесе қарама-қарсы мағынада жұмсалатын сөздерді 
қолдана отырып, айтайын деген ойының бір-бірімен ажырамастай 
жымдасып, бірінен екіншісінің дамып отыруын көздейді. Мэтін 
құрылымындағы синонимдес, антонимдес сөздер де басқа бірліктер 
секілді эрі ықпал ету қызметін де бойына жинақтай отырып ерекше 
кызметте жүмсалады.
Мысалы: 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет