М. К. Ахметова Мәтін лингвистикасы


гипертем алары м ен иерархиялықбағьшыштылығы



Pdf көрінісі
бет91/133
Дата15.11.2023
өлшемі4,98 Mb.
#123413
1   ...   87   88   89   90   91   92   93   94   ...   133
Байланысты:
мәтін лингвистикасы

гипертем алары м ен иерархиялықбағьшыштылығы
^ньш ады . 
Бұл 
үздіксіз жүйе 
тұтасып 
келіп мәтікнін 
(толык аяктал
^ыгарманьщ) қатысым қызметін күрайды. 
.
Жаңа хабар - мэтін 
мағынасының 
өзегь Мәтін 
кұр У
103


сөйлемдердің бірінен екіншісіне динамикалық түрде жылжып отырапын 
тема мен рема ой қозғалыоын тудырып, белгілі бір хабар, мәлімет 
береді. Тема - ойдың бастаушысы, ал рема - оның қозғаушысы. Осы 
ретпен актуалды мүшеленудің категориялары мэтіннің фразааралық 
жүйелі байланыстарын ұйымдастьірады. Мәтін құрылымындағы тема- 
ремалық байланыстардың бірнеше үлгілері кездеседі:
1) Алдыңғы сөйлемдердің ремасы өзінен кейінгі сөйлемдерде 
теманың орнында жұмсальш, мэтіннің тізбекті байланысын 
ұйымдасгырады.
Мысалы: 
Бірінің соңынан бірі сэпем етіп, он шаңты зйелдер
кіріп кепді. Бәрі де бір-бір бапасын жетелей келіпті. Үйқыдан оятып
алган ірің көз қыз бапалар жасынан-ац кетілген тістерін жасыра
алмай, есіней кірді
(Ғ.Мүсірепов). Берілген мәтін узігіндегі хабар 1- 
сөйлемдегі (
әйелдер
) реманың 2-сөйлемде жалпылау есімдігі аркылы 
темаға айналуы (
бэрі
); 2-сөйлемдегі реманың (
бсиіасын
) 3-сөйлемде 
темага айналуы (
қыз бапалар)
арқылы бірі екішиісінен кейін тізбектеле 
берідген. Бір ойдан екінші ой туындаған.
2) Мәтін гипертемасы болады, ол тұтасым кұрамындагы сөйлем
темаларыныңтуындауына ықпап жасайды. Сонымен катар мәтіндегі
эрбір сөйлем өзіне тән темасы мен ремасы арқылы да 
ұ й ы м д а с а д ы .
Екі үлгі де жарыспалы байланыс түріне жатады. Берілген мэтін
кұрамындағы сөйлемдердің эрқайсысының темасы жэне өзіне тән 
ремасы бар.
Мысалы: 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   87   88   89   90   91   92   93   94   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет