Меншік иесі: Қазақстан Республикасының Мәдениет және спорт министрлігінің Тілдерді дамыту

15

әлемдегі  жаңа  Қазақстан»  атты  Қазақстан 

халқына  Жолдауындағы  «Тілдердің  үштұғыр-

лығы»  мәдени  жобасын  жүзеге  асыру 

мақсатында  биыл  бірінші  рет  үш  тілді  мең-

герген  мемлекеттік  қызметшілер  арасында 

«Тіл  шебері»  конкурсы,  үш  тілді  меңгерген 

жалпы  жастар  арасында  «Тіл  –  тұнық  ойдың 

кәусары»,  қазақ  балалары  арасында  орыс 

тілі  білгірлерінің  «Ой-сана»  байқауы,  «Абай 

оқулары»  және  «Бөкей  оқулары»  сияқты 

республикалық  байқаулардың  ауданаралық 

және  облыстық  кезеңдерін  өткізумен  қатар, 

өзге де түрлі байқаулар, викториналар және т.б. 

жоспарланған.

Әрине,  бұл  шаралардың  барлығы  жас-

тарды  патриоттық  сезімге,  мемлекеттік  тіл-

ді  меңгеруге  деген  құлшыныстарын  арт-

тыруға  үлкен  ықпалын  тигізері  сөзсіз. 

 

–  ҚР  Конституциясының  6-бабында: 

«Мемлекет  Қазақстан  халқының  тiлдерiн 

оқып-үйрену  мен  дамыту  үшiн  жағдай 

туғызу  жөнiнде  қамқорлық  жасайды», 

–  делінген.  Осыған  байланысты  қандай 

жұмыстар атқарылуда?

–  Биылғы  жыл  Қазақ  елі  үшін  айтулы 

жылдардың  бірі  болып  отыр.  Еліміз  Қазақ 

хандығының  550  жылдығы,  ҚР  Кон ститу-

циясының  20  жылдығымен  қатар  Қазақстан 

халқы  Ассамблеясының  20  жылды ғын  той лау 

үстінде.  Ассамблеяның  20  жылдығы  қазақ-

стандықтардың  бірлігі  мен  елдігін,  бейбіт-

шілігі  мен  тұрақтылығын,  жарасымдығы  мен 

үндестігін  нығайта  түсері  сөзсіз.  Осы  ретте 

елімізде  Қазақстан  Республикасында  Тіл-

дерді  дамыту  мен  қолданудың  2011-2020 

жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы 

аясында  қазақ  тілі  мен  өзге  ұлттардың  тілін 

оқытуда  мемлекет  тарапынан  үлкен  қолдау 

көрсетіліп отыр. Респуб лика бойынша облыс-

тық,  аудандық  орталықтарда,  ЖОО-да,  этно-

мәдени  бірлестіктер  жанындағы  жексенбілік 

мектептерде тілдерді оқыту орталықтары қыз-

мет  атқаруда.  2011  жылы  18  республикалық 

ұлттық-мәдени  бірлестіктің  жексенбілік  мек-

теп терінде  мемлекеттік  тіл  және  өзге  ұлттар 

тілі оқытылса, 2015 жылы бұл көрсеткіш артып,  

21 этно-мәдени бірлестіктерде оқытылуда.

Орталықтар  заманауи  техникалық  құрал-

жабдықтармен, оқулықтармен, оқу-әдістемелік 

құралдармен,  бейнесабақтармен,  қазақ  тілін 

қарқынды  оқыту  бойынша  CD-дискілермен, 

салалық сөздіктермен қамтамасыз етілген.

Үстіміздегі 

жылдың 

ақпан 

айын да 

Министрлік қазақ тілін еркін меңгерген этнос 

жастары арасында «Тіл – татулық тірегі» атты 

республикалық байқау өткізді.

Байқаудың  мақсаты  –  республика дағы 

мемлекеттік  тілді  меңгерген  этнос  жастарына 

қолдау  көрсету,  мемлекеттік  тілдің  қолдану 

аясын  кеңейту,  мемлекеттік  тілдің  мәртебесі 

мен  маңызын  кеңінен  насихаттау,  тіл 

татулықтың, достықтың тетігі, тәрбиенің көзі, 

халықты біріктірудің маңызды факторы екенін 

өскелең ұрпаққа ұғындыру болып табылады.

Сонымен  қатар  республика  бойынша 

орташа  есеппен  жалпы  585  мың  өзге  ұлт 

өкілдері  мемлекеттік  тілді  меңгерген,  оның 

ішінде  орташа  деңгейде  меңгерген  2,5  мың 

мемлекеттік  қызметші,  21  мың  азаматтық 

қызметші  және  8,5  мың  басқа  саладағы 

қызметкерлер  болып  табылады.  Ал  жоғары 

деңгейде меңгерген 875 мемлекеттік қыз метші 

болса, 28 мыңы азаматтық қызметшілер екені 

анықталып  отыр.  Осы  ретте  бұл  бағыттағы 

жұмыстар одан әрі жалғасын табатын болады.

–  Елбасы  осыдан  үш  жыл  бұрын 

қабылданған  «Қазақстан-2050»  Стратегия-

сында»  тіл  саясатын  сауатты  және  дәйекті 

жүргізу керектігін айта келіп: «Сіздер біздің 

саясатымыз  туралы  –  2025  жылға  қарай 

қазақ  стан дықтардың  95%-ы  қазақ  тілін 

білуге тиіс екенін білесіздер», – деген болатын 

Аталған  межеге  де  көп  уақыт  қалған  жоқ. 

Мемлекет  басшысы  қойған  талап  үдесінен 

шыға аламыз ба?

– Әрине, бұл – ел алдындағы үлкен міндет. 

Өздеріңіз білетін «Қазақстан Республикасында 

Тілдерді  дамыту  мен  қолданудың  2011-2020 

жылдарға  арналған  мемлекеттік  бағдар-

ламасында»  аталған   межеге  жетудің  жолдары 

нақты  аталып  көрсетілген.  Соңғы  жылдары 

әлеуметтік  зерттеу  нәтижелері  мемлекеттік 

тілді  еркін  білетіндердің  үлесінің  жыл   сайын 

артып  келе  жатқанын  байқатады.  2011  жылға 

қарағанда,  2014  жылы  мемлекеттік  тілді 

білетіндердің  үлесі  26%-ға  артқан.  Қазіргі 

уақытта мемлекеттік тілді еркін білетіндердің 

үлесі 72%-ды құрады.

Жалпы  біздің  Министрлік  мемле кеті-

міздегі тіл саясатын жүргізе тін уәкілетті орган 

болғандықтан, барлық мемлекеттік органдармен 

тығыз  байланыста  жұмыс  істейді.  Тәуелсіздік 

алғалы  мектеп  табалдырығын  аттаған  бүл-

діршіндер  саны  жылдан-жылға  артуда,  алды 

елге  қызмет  ету  жасына  да  жетті.  Бала  – 

біздің  болашағымыз,  бүгінде  қазақ  тіліндегі 

балабақшалар,  мектептер  саны  жыл  сайын 

артуда.  Жалпы  халық  арасында  қазақ  тілінде 

білім алуға деген оң бетбұрыс бар екенін Білім 

және  ғылым  министрлігінің  ақпараттарынан 

байқауға болады. Республика бойын ша мектеп 

жасындағы  қазақ  балаларының  87,2%-ы 

ана  тілінде  оқиды.  Соңғы  жылдары  Ұлттық 

бірыңғай  тестілеу  қорытындысы  бойынша, 

«Алтын  белгі»  алған  мектеп  бітірушілердің 

қазақ  тілінде  оқығандары,  халықаралық 

АНА ТІЛІМ  – АЙБАРЫМ

16

ғылыми  жарыстарда  жүлде  алған  балалардың 

ішінде қазақ тілінде білім беретін мектептердің 

шәкірттері  басым  екендігі  байқалады.  Бұл  – 

біздің келешегіміздің қазақ тілінде білім алған 

жастарымыздың  қолында  екенінің  айқын 

көрінісі емес пе?!

Мемлекеттік  тілді  көпшіліктің  кеңінен 

қолдануына  қол  жеткізу  мақсатында  рес-

публика   бойынша  ересек  тұрғындарға  арнал-

ған  үздіксіз  білім  беру  моделі  арқылы  тілді 

оқытудың  стандарттары  әзірленіп,  типтік 

оқу-әдістемелік  кешен  қолданысқа  енгізілді. 

Қазіргі  уақытта  мемлекеттік  тілді  меңгерудің 

деңгейін  анықтау  КАЗТЕСТ  жүйесі  арқылы 

жүзеге  асырылуда.   Республика  бойынша 

2011  жылдан  2014  жыл  аралығында  80 

мыңға  жуық  азамат  аталған  жүйе  бойынша 

мемлекеттік тілді меңгеру деңгейін анықтады. 

Сондай-ақ  қазіргі  уақытта  электронды 

БАҚ-тарда  да  мемлекеттік  тілдегі  сапалы 

бағдарламалар  көбеюде,  балаларға  арналған 

анимациялық  фильмдер  жүйелі  түсірілуде. 

Интернет  желісі  арқылы  онлайн  режімінде 

қазақ  тілін  оқытудың  түрлі  бағдарламалар 

әзірленіп,  орнатылуда.  Жалпы  тіл  үйренемін 

деген  жұртшылыққа  республика  бойынша 

мемлекеттік  тілді  оқыту  орталықтары  жұ-

мыс  атқарып  жатыр.  Жыл   сайын  қазақ 

тіліндегі  бас  па  өнімдері:  ғылыми,  танымдық 

әдебиеттер,  түрлі  оқу  құралдары,  қарқынды 

оқытудың  интерактивтік  әдістемелері  шы ға-

рылып, респуб лика бойынша тегін тара тылуда. 

Аталған өнімдер тек қана тіл үйретіп қоймай, 

халқымыздың 

салт-дәстүрін, 

әде бие тін, 

мәдениетін насихаттауға да бағыт талған. Халық 

арасында  мемлекеттік  тілі мізді  насихаттау 

жұмыстары  да  сырт  қал ған  емес.  Осындай 

ұсақ,  көзге  көрінбес  әрекеттердің  барлығы 

да  нәтижесінде  үлкен  бір  бүтінге  айналары 

сөзсіз.  Атқарып  жатқан  жұмыстарымыздың 

барлығы ел игілігі үшін, алға қойған мақсатты 

жұмыстарымызға  қол  жеткізу  үшін  екенін 

айтқым келеді.

 – Әңгімеңізге рақмет.

Әңгімелескен Нұрперзент ДОМБАЙ

АНА ТІЛІМ  – АЙБАРЫМ

17

–  Aristanbek  Mwha me diwli,  bіzdіñ  äñgі-

memіz aldi mizdaği jeksenbіde atap ötіletіn Qa-

zaqstan halqi tіlderіnіñ künі qarsañinda bolip 

otir.  Bіr  jağinan  alğanda,  bwl  –  Tіl  merekesі 

ğoy…

  – Atauli  kün  bolğannan  keyіn  merekeden  eş 

kemdіgі joq. Mіne, sol sebeptі de eñ aldimen bükіl 

jwrtşiliqti,  tіl  maytalmandarin  Elbasiniñ  Jarliği-

men  bekіtіlgen  Qazaqstan  halqi  tіlderі  künіmen 

şin  jürekten  qwttiq taymin.  Elbasimiz  Nwrswltan 

Nazarbaevtiñ «Ana tіlіmіz – bіzdі ğasirdan ğasir-

ğa, zamannan zamanğa aman jetkіzgen bіrden-bіr 

arimiz da, narimiz da» degen sözі tіlіmіzdіñ qwdі-

ret-quatin kemіtpey, oniñ ruhin biіk wstauğa şaqi-

radi. Osi maqsatta men de barliq otandastarimizdi 

halqimizdiñ  twla  boyindaği  ar-namisi  bolip  otir-

ğan qasiettі tіlіmіzdі qwrmetteuge şaqiramin.

– Alğaşqi saualimizğa kezek bereyіk. Elіmіz-

degі  «Tіl  turali  Zañ»  jönіnde  ne  aytar  edіñіz? 

Zañniñ orindalui, qadağalanui qalay?

– Qazaqstan Respublikasindaği Tіl turali Zañ 

–  respublikadaği  tіlderdіñ  qoldaniluiniñ  qwqiq-

tiq  negіzderіn,  memlekettіñ  olardi  oqip-üyrenu 

men  damitu  üşіn  jağday  jasau  jönіndegі  mіndet-

terіn belgіleydі, elіmіzde qoldanilatin barliq tіlge 

qwrmetpen qaraudi qamtamasiz etedі. Osi Zañda: 

«Qazaqstan halqin toptastirudiñ asa mañizdi fak-

tori  bolip  tabilatin  memlekettіk  tіldі  meñgeru  – 

Qazaqstan Respublikasiniñ ärbіr azamatiniñ pari-

zi», – delіngen. Osi maqsatta jergіlіktі jäne ortaliq 

atqaruşi organdarda qazaq tіlіn meñgeru üşіn jağ-

daylar jasalğan. Misali, bügіngі tañda 88 respub li-

kaliq, oblistiq, qalaliq, audandiq deñgeydegі oqitu 

ortaliği jwmis іsteydі. Osi ortaliqtardiñ іşіnde tek 

qazaq tіlіn oqitatini –  17, qazaq jäne ağilşin tіl-

derіn oqi tatini – 46, üş tіldі üyretetіnі – 25. Oqitu 

ortaliqtariniñ sani jil dan-jilğa ösіp keledі.

Ministrlіk Zañniñ  orindaluin baqilaudi jüzege 

asiruşi organ retіnde jüyelі türde tekserіs jwmista-

rin wyimdastirip, qwjat aynalimin memlekettіk tіl-

de jürgіzu mäselesіne twraqti monitoring jasaydi. 

Üstіmіzdegі jildiñ jartijildiği boyin şa, memleket-

tіk tіldegі qwjat aynaliminiñ ülesі 83% boldi. Äri-

ne, bwl körsetkіş älі de qwjat aynalimin toliqtay 

memlekettіk  tіlge  köşіru  boyinşa  bіraz  jwmistar 

atqarudi talap etedі. Soniñ bіrі – barliq memleket-

tіk  organdar  men  wlttiq  kompaniyalardaği,  qarji 

salasindaği іşkі-sirtqi qwjat aynalimin toliqtay qa-

zaq tіlіnde jürgіzu bolip otir.

Zañniñ orindalui QR Premer-ministrіnіñ töra-

ğaliğimen ötetіn Memlekettіk tіl sayasatin odan ärі 

jetіldіru jönіndegі komissiya otirisinda da qaralip 

keledі.  Komissiya  otirisinda  jergіlіktі  jäne  orta-

liq atqaruşi organdardiñ basşilarimen qatar wlttiq 

kompaniya jetekşіlerіnіñ Zañniñ orindalui boyin-

şa esepterі tiñdalip, memlekettіk tіldіñ märtebesі 

men  qoldanis  ayasin  arttiru  boyinşa  hattamaliq 

tapsirmalar berіlude.

Osi  rette  ayta  ketetіn  mäselenіñ  bіrі  jarnama, 

habarlandiru,  körnekі  aqparat  qwraldarindaği 

memlekettіk  tіldіñ  märtebesі  turali  jiі  sin  aytilip 

jatadi. Köşede іlіnіp twrğan jarnamalardaği qate-

ler, dwris audarilmaui nemese basqa tіlderde ğana 

jarnamalau  siyaqti  jayttar  barşiliq.  Bwl  mäsele 

Zañ  talaptarina  säykes  jergіlіktі  atqaruşi  organ-

dardiñ nazarinda jäne öñіrlerde osi mäselenі şeşu 

maqsatinda twraqti türde reydter jürgіzіledі.

Jalpi memlekettіk tіldі bіlu jäne oni qwrmetteu 

– är azamattiñ parizi dep bіlemіn. Zañniñ öz deñ-

geyіnde  orindaluina  barşa  qazaqstandiqtar  üles-

terіn qosadi degen senіm bar.

–  Elіmіz  täuelsіzdіk  alğali  qazaq  termino-

logiyasi  bіrtіndep  damip  keledі  dep  ayta  ala-

miz.  Qazaq  tіlі  tarihinda  bwrin-soñdi  bolma-

ğan salaliq terminologiyaliq söz dіkter toptama-

siniñ  äzіrlenuі  –  soniñ  ayğaği.  Odan  bölek  jil 

ANA TІLІMІZ – 

ARIMIZ, NARIMIZ

Qazaqstan Respublikasiniñ Mädeniet jäne sport ministrі 

Aristanbek Mwhamediwlimen swhbat:

АНА ТІЛІМ  – АЙБАРЫМ

18

sayin türlі salaliq sözdіkter ja riq körude. Bіraq 

ökіnіştіsі  –  terminderdі  qoldanuda  bіrіzdіlіk 

joq. Bwl mäsele qalay retteluі kerek?

– Şinimen de,  terminologiya salasiniñ damui-

men qatar, jekelegen kemşіlіkterdіñ orin alip otir-

ğandiği ras. Özderіñіzge belgіlі, kez kelgen sözdіk 

–  avtorliq  eñbek.  Sözdіkter,  negіzіnen,  qwrasti-

rilatindiqtan,  avtordiñ  jeke  wstanimimen  tіkeley 

baylanisti.  Al  bіzdіñ  maqsatimiz  –  är  terminnіñ 

olarğa qoyilatin talapqa säykes bіr wğimdi bіldі-

ruі, bіr tіldіk bіrlіk qana boluin qamtamasiz etu. 

Osi rette terminderdі retteu, bіrіzdendіru bağitinda 

Ükіmet janindaği Respublikaliq terminologiya ko-

missiyasiniñ otiristarinda mümkіndіgіnşe köbіrek 

termin  bekіtіp,  solardiñ  negіzіnde  salaliq  termi-

nologiyaliq tüsіndіrme sözdіkter äzіrlenuі, olardi 

qoldanisqa  engіzu  qajet.  Bügіngі  tañda  Ş.Şayah-

metov atindaği Tіlderdі damitu respublikaliq üy-

lestіru-ädіstemelіk ortaliği tarapinan Terminkom-

da qaralatin terminderge lingvistikaliq saraptama 

jasau,  terminderdіñ  definiciyasin  aniqtau,  salaliq 

terminologiyaliq  aniqtamaliqtar  äzіrleu  jwmistari 

qolğa alinip otir. Terminkom şeşіmderіn köpşіlіk 

qwptaytinin  eskersek,  bwl  jwmistar  terminderdі 

bіrіzdendіruge  iqpal  etetіnі  aniq.  Terminologiya 

komissiyasiniñ  şeşіmderі,  öz  kezegіnde,  respub-

likaliq BAQ-tarda, «til.gov.kz» portalinda jariya-

lanadi. Aldaği uaqitta qazaq tіlі terminderіnіñ bі-

riñğay elektrondiq bazasin qwru josparlanğan jäne 

terminderdі  ğalim,  mamandarmen  bіrge  jan-jaqti 

taldap, talqilap, bіr sözben aytqanda, süzgіden öt-

kіzіp  barip,  sapali  terminderdі  ğana  bekіtu  üşіn 

terminologtar  men  audarmaşilar  pіkіr  alisatin 

elektrondiq alañ qwru közdelude.

– Tіldіñ mañizdi salasiniñ bіrі – onomastika. 

Elіmіzde jer, eldі meken, köşe ataularin bügіngі 

közqarasqa, wlttiq sanağa say özgertude qan-

day jwmistardiñ qolğa alinip jatqanina toqtala 

ketseñіz…

– Täuelsіzdіk  alğan  uaqittan  bergі  araliqta 

elіmіzde köptegen eldі meken, köşelerdіñ ataulari 

özgertіlіp,  köp  jağdayda  tarihi  ädіlettіlіk  üstem-

dіk  qwrip,  onomas tika  salasinda  auqimdi  jwmis 

jürgіzіldі. Alayda jergіlіktі jerlerde atau beru jäne 

qayta atau turali şeşіm qabildau tiіstі därejede aşiq 

jäne jüyelі jürgіzіlmeuі saldarinan nisandarğa köp 

jağdayda elge eñbegі sіñbegen belgіsіz adamdar-

diñ esіmderіn negіzsіz beru jağdaylari orin alğan. 

Köptegen  jerlerde  köşe  ataularin  beybereket  au-

istiru sänge aynalip, keleñsіz jağdaylar qoğamda 

terіs pіkіr tudirip, sinğa alindi. Osiğan baylanisti 

onomastika salasin retteytіn normativtіk-qwqiqtiq 

bazani jetіldіru jwmistari jürgіzіldі. Bwl jwmis ba-

risinda äsіrese atau beru tärtіbіn jürgіzude aşiqtiq 

qağidattarin, yağni haliq pіkіrіn eskeru mäselesіne 

basa nazar audarildi. Nätijesіnde onomastika mä-

selelerіne  qatisti  ministrlіk  tarapinan  äzіrlengen 

Zañ jobasi men zañğa täueldі normativtіk-qwqiq-

tiq aktіler qabildanip, qoldanisqa engіzіldі. Mіne, 

biil  onomastika  salasin  retteytіn  jaña  zañnama-

ğa  säykes  Wli  Jeñіstіñ  70  jildiğin  merekeleuge 

baylanis ti  batirlardiñ  esіmderі  öskeleñ  wrpaqqa 

ülgі retіnde mektepterge, köşelerge berіldі.

Degenmen onomastika sala sindaği zañnama ta-

laptarin orindau da zañ normalarin ärkelkі wğinu-

ğa baylanisti mäseleler tuin dauda. Mwnday jayttar 

qwqiqtiq saldarlarğa äkeluі mümkіn. Osiğan bay-

lanisti bügіngі tañda  onomastika salasin retteytіn 

normativtіk-qwqiqtiq  bazani  jetіldіru  maqsatinda 

Mädeniet jäne sport ministrlіgі janinan ziyali qa-

uim ökіlderі, zañgerler, Respublikaliq onomas tika 

komissiyasiniñ müşelerі, täuelsіz sarapşilar, orta-

liq jäne jergіlіktі atqaruşi organdardaği tіl mäse-

lesіmen, oniñ іşіnde onomastika salasimen ayna-

lisatin  mamandardan  twratin  jwmis  tobi  qwrildi. 

Atalğan jwmis tobi haliqaraliq täjіribenі zerdeley 

otirip,  salani  retteytіn  normativtіk-qwqiqtiq  aktі-

lerge taldau jasap, nisandarğa atau beru jäne qayta 

atau beruge qatisti kriteriylerdі naqtilau jwmista-

rin jürgіzude.

– Elіmіzde üş tіldі, qazaq tіlіmen qosa oris, 

ağilşin tіl derіn bіlu kerektіgі jönіnde talap bar. 

Ärine,  köp  tіl  bіlgen  jaqsi.  Mwni  qwptaymiz. 

Alayda  qa zaq  balasiniñ  alğaşqi  kezde,  yağni 

bastauiş  siniptarda  özge  tіlderdі  aralastirmay 

özіnіñ ana tіlіnde bіlіm alğani dwris emes pe? 

Mäselen,  besіnşі  siniptan  bastap-aq  basqa  tіl-

derdі oqitsaq, «qolimizdi mezgіlіnen keş serme-

gen» bolmas….

– Saualiñizdi  tüsіnіp  twrmin.  Ärine,  mektep 

tabaldiriğin alğaş attağan qazaq balasiniñ ana tіlі-

men auizdanğani dwris. Mwni men de qoldaymin. 

Negіzіnde solay boladi da. Sonimen bіrge qosim-

şa  oris,  ağilşin  tіlderіn  jürgіzu  kerektіgі  jönіnde 

de  aytilip  jür.  Oris  tіlіnіñ  jayi  bwrinnan  belgіlі, 

köpşіlіktіñ ürkeksoqtaytini – ağilşin tіlі ğoy. Bwl 

jerde bügіngі uaqit talabin da eskeru qajet. Qazіrgі 

jağdaydi  osidan  on  bes-jiirma  jil  bwrinği  kezeñ-

men salistira almaysiz. Ömіr ağimi qarqindi. Ağil-

şin  tіlіn  meñgeru  –  zaman  talabi.  Bügіngі  tañda 

ağilşin tіlіn 1,5 mlrd-tay adam meñgergen, ol 12 

eldіñ memlekettіk tіlі bolip tabilsa, 90 memlekette 

ekіnşі tіl retіnde keñіnen qoldaniladi.

– Ağilşin  tіlі  –  haliqaraliq  tіl.  Elbasimiz  Qa-

zaqstan halqi Assambleyasiniñ XXII sessiyasinda 

söylegen sözіnde: «Älemdegі negіzgі aqparattarğa 

qoli jetpeytіn  wlt bäsekege qabіlettі bola almay-

di. Bwl – XXI ğasirdiñ zañi», – dey kele aqparat-

tar ağinina іlesudіñ bіr joli – ağilşin tіlіn meñgeru 

ekendіgіne toqtalip ötken bolatin.

– Haliqqa üş tіldі bіlu mäselesі – jañaliq emes, 

Elbasimiz  bwl  mäselenі  2007  jili  kötergen.  Osi 

uaqittan  berі  Ministrlіk  tarapinan  respublika  bo-

yinşa jil sayin üş tіldі jetіk meñgergen jastar ara-

sinda türlі bayqaular, olimpiadalar wyimdastirilip, 

intalandiru jwmistari jürgіzіlіp keledі.

АНА ТІЛІМ  – АЙБАРЫМ

19

– Sonimen  qatar  äleumettіk  zertteu  nätijelerі 

de üstіmіzdegі jili «ağilşin tіlіnde tüsіnemіn, tіl-

dese  alamin»  deytіnderdіñ  ülesі  20,4%  bolğanin 

körsetіp otir.

Tіlderdі bіlu jeke adamğa ğana emes, qoğam-

niñ  damuina  paydali.  Tіlderdі  bіlu  arqili  sol  el-

derdіñ  tarihina,  mädenietіne,  salt-dästürіne  den 

qoyamiz. Bwl elіmіzde haliqaraliq mädeniet pen 

ekonomikaliq baylanistardiñ damuin jandandiradi.

Bügіnde  şeteldіk  kompaniyalarmen  bіrlesіp 

jwmis atqaruda sol salaniñ mamani ğana bolu şart 

emes, käsіbi bіlіmdі qajettі şet tіlderіnde qoldana 

bіlu de mañizdi.

Memlekettіk  tіl,  oris  tіlі,  ağilşin  tіlі  jäne  taği 

basqa  tіlderdі  bіlu  azamattardiñ  bіlіmіn  köteru-

men qatar, jaña şiğarma şiliq täjіribesіn de  arttiradi. 

Eşqanday  el  haliqaraliq  arenada  bіr  ğana  tіlmen 

şektelіp,  oqşau lanip  qalmaydi.  YUNESKO  ma-

mandariniñ pіkіrіnşe, üşіnşі miñjildiqta adam ba-

lasi eñ kemі üş tіldі meñgergen bolui kerek. Osi 

rette üş tіldі bіlіm beru ideya sin qwptağanimiz jön 

dep bіlemіn.

– 

Tіlge  qatisti  şaralardiñ  jiі  ötetіndіgі  bel-

gіlі!  Festivaldar,  bayqaular…  Mwni  dwris 

delіk. Osi şaralardiñ qazaq tіlіn oqip-üyrenuge 

iqpal-kömegі bar ma?

– Bar dep niq senіmmen aytuğa boladi. Şaralar 

– bwl da tіldі üyrenuge, qwrmetteuge intalandira-

tin joldardiñ bіrі.

        Barşa qazaqstandiqtardi bі rіktіruşі negіzgі 

faktorlardiñ bіrі – memlekettіk tіl.           

Täuelsіzdіk  alğan  jildar  іşіnde  memlekettіk 

tіlіmіz de körkeyіp, qoldanis ayasi keñeyude. Osi 

rette  Ministrlіk  Tіlderdі  damitu  men  qoldanudiñ 

2011-2020 jildarğa arnalğan memlekettіk bağdar-

lama ayasinda memlekettіk tіldі damitu jäne nasi-

hattau boyin şa bіrqatar şaralardi jüzege asirip otir. 

Soniñ іşіnde üstіmіzdegі jilği qirküyek jäne qazan 

aylarinda  ötkіzіletіn  Qazaqstan  halqi  tіlderіnіñ 

HVII  respublikaliq  festivalі  ayasinda  respublika 

boyinşa barliği 585 şara ötkіzіlu josparlanğan bol-

sa, oniñ şamamen 81-і auqimdi şaralar bolip tabi-

ladi.

Wyimdastirilip otirğan şaralar aluan türlі: ğili-

mi konferenciyalar, festivalder, döñgelek üstelder, 

poeziya  keşterі,  seminarlar,  aqindar  sayisi,  jilji-

mali koncertter, forumdar, jir müşäyralari, bayqa-

ular, swhbat keşterі, körmeler, aşiq esіk künderі, 

akciyalar,  fleşmobtar,  aşiq  sabaqtar,  erteñgіlіkter, 

gala-koncertter,  pіkіrlesu  sağattari,  intellektual-

di-tanimdiq  oyindar,  şou-bağdarlamalar  jäne  t.b. 

Mwniñ bärі adamdardi qiziqtirmaui, olardi oylan-

dirip-tolğandirmaui mümkіn emes.

Elbasi  Nwrswltan  Nazarbaevtiñ  «Jaña  älem-

degі jaña Qazaqstan» atti Qazaqstan halqina Jol-

dauindaği «Tіlderdіñ üştwğirliği» mädeni jobasin 

jüzege  asiru  maqsatinda  biil  bіrіnşі  ret  üş  tіldі 

meñ gergen memlekettіk qizmetşіler arasinda «Tіl 

şeberі»  konkursi,  üş  tіldі  meñgergen  jalpi  jastar 

arasinda  «Tіl  –  twniq  oydiñ  käusari»,  qazaq  ba-

lalari  arasinda  oris  tіlі  bіlgіrlerіnіñ  «Oy-sana» 

bayqaui, «Abay oqulari» jäne «Bökey oqulari» si-

yaqti respublikaliq bayqaulardiñ audanaraliq jäne 

oblistiq kezeñderіn ötkіzumen qatar, özge de türlі 

bayqaular, viktorinalar jäne t.b. josparlanğan.

Ärine, bwl şaralardiñ barliği jas tardi patriottiq 

sezіmge, memlekettіk tіldі meñgeruge degen qwl-

şinistarin  arttiruğa  ülken  iqpalin  tigіzerі  sözsіz. 

     

жүктеу/скачать 12,72 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: