Монография «Елтаным баспасы»
жүктеу/скачать 14,19 Mb. Pdf көрінісі
|
Verstka
| ЖАЛЫН ТАРТЫП МІНУ//АТ ЖАЛЫН ТАРГУУ Чоноюу, эр жетүү,
бойго жетүү; АТ ҚАРА ТІЛ БОЛҒАНДА – ерте көктемде шыққан отқа жылқының аузы іліккен кез //АТ КАРА ТИЛ БОЛГОНДО //Жай келип, жылкы көккө тойгондо; АТҚА МІНЕР//АТКАМИНЕР – екі тілде де пысық, белсенді адам. АТ ТОКУР//АТ ҰСТАР – дүниеге ұл бала келді. АТ ЖАЛЫНА КАЗАН АСУУ. Жол жүрүп бара жатканда ала жүргөн азы -гынан ат үстүндө тамактанүү, өзөк жалгоо. Қазақ фразеологизмдерінің қорында бұл тіркес кездеспеді. Жалпы жылқы мен қой атауларының тірек сөз болған фразеоло- гизмдерінің мағынасы көбінесе жағымды мағынада қалыптасқан. Ал ТҮЙЕ жұмыс күші жəне азық көзі болса да жəне сандық жағынан əр аймақта əр түрлі, əр қазақтың отбасына бір-бір түйеден болмағандығын ескерсек сол ортаның тілдегі суреті жұтаң екендігі байқалады. Сөзі түйеден түскендей Түйе үстінен сирақ үйтіп 212 Көрмес түйені көрмес Түйе бойына сеніп құр қалыпты Ақ түйенің қарны жарылғандай Қуырдақтың көкесін түйе сойғанда көресін Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігінде (1977) 20 шақты фразеоло- гизм тіркелген. СИЫР малы да солай, алайда əр қазақтың шаңырағында сиыр болма- са күн көріс мүлде қиын. Соған қарамастан бұл түліктің фразеологизм жасаудағы үлесі өте төмен. Сиыр сөзі ұйытқы болған фразеологизмдер некен-саяқ. Бұл мысалдар төрт түлік малдың адамдар күн көрісінде соншалықты маңызына қарамастан, тірлік болмысына қаншалықты қатысына қарай енші алған. Бірен-саран, мысалы: Сиыр сипағанда білмейді. Сиырдың тіліндей Сиырға жабу жапқандай Сиыр бүйрегіндей бытырау Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігінде (1977) 10 шақты тіркес бар. Қазақ жəне монғол тілдеріндегі фразеологизмдерге салыстырмалы зерттеу жүргізген Г. Сағидолдақызы: «сиыр бүйректену» қазақ үшін жүктеу/скачать 14,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|