«Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнін оқытудың ерекшеліктері (оқыту қазақ тілінде жүргізілмейтін), 5-11 сыныптар
Жалпыға міндетті білім беру стандартындағы оқу пәніне байланысты енгізілген өзгерістер мен толықтырулар
Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 бұйрығымен бекітілген Негізгі орта және Жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартында «Қазақ тілі мен әдебиеті» (5-11 сыныптар) міндетті оқу пәні ретінде оқытылады.
Үлгілік оқу жоспарындағы оқу пәніне байланысты енгізілген өзгерістер мен толықтырулар
«Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнін оқыту мақсаты: негізгі орта білім беру деңгейіне арналған «Қазақ тілі мен әдебиеті» бағдарламасының мақсаты– оқушылардың тілдік дағдыларын дамыту, қазақ тілін қадірлейтін, қоғамдық мәнін түсінетін тұлға қалыптастыру, тіл нормаларын сақтап, дұрыс қолдана білуге, еркін сөйлесуге және сауатты жазуға үйрету.
Республиканың жалпы білім беретін мектептеріндегі оқу процесі ҚР БҒМ 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 бұйрығымен бекітілген Үлгілік оқу жоспарларымен (өзгерістер мен толықтырулар 2022 жылғы 26 қаңтардағы №25 бұйрықтармен бекітілген) жүзеге асырылады:
Негізгі Үлгілік оқу жоспарлары;
төмендетілген оқу жүктемесімен Үлгілік оқу жоспарлары.
Үлгілік оқу жоспарының түріне байланысты негізгі орта білім беру деңгейінде «Қазақ тілі» пәнін оқытуға бөлінген оқу жүктемесінің көлемі әртүрлі болады (7.6-кесте).
7.6-кесте – 5-11-cыныптар «Қазақ тілі мен әдебиеті» оқу пәні Үлгілік оқу жоспары
Сынып
Оқу пәнінің атауы
Үлгілік оқу жоспары
Үлгілік оқу жоспары
(төмендетілген оқу жүктемесімен)
Апталық
Жылдық
Апталық
Жылдық
5
Қазақ тілі мен әдебиеті
4
144
4
144
6
Қазақ тілі мен әдебиеті
4
144
4
144
7
Қазақ тілі мен әдебиеті
4
144
3
108
8
Қазақ тілі мен әдебиеті
4
144
3
108
9
Қазақ тілі мен әдебиеті
4
144
3
108
10-11 (ҚГБ)
Қазақ тілі мен әдебиеті
4
144
3
108
10-11 (ЖМБ)
Қазақ тілі мен әдебиеті
4
144
3
108
Оқу жылының ұзаруына байланысты пайда болған қосымша сағаттарды қайталауға, өтілген материалды бекітуге және күрделі тақырыптарды оқуға пайдалану ұсынылады.
«Тиісті үлгідегі білім беру ұйымдары қызметінің үлгілік қағидаларын бекіту туралы» ҚР Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 30 қазандағы № 595 бұйрығына сәйкес білім беру ұйымдары меншік түрі мен оқыту нысанына қарамастан, үлгілік оқу жоспарын дербес таңдайды.
3. Оқу пәнінің мазмұны бойынша Үлгілік оқу бағдарламаларына енгізілген өзгерістер мен толықтырулар
Үлгілік оқу жоспарына сәйкес оқу жүктемесі 5-6-сыныптарда 1 сағат, 7-11сыныптарда 2 сағат көлемінде төмендетілген. (ҚР БҒМ 2020 жылғы 27 қарашадағы №496 бұйрық). Оқу жүктемесі төмендетілген сыныптарға вариативті компоненттен сағат алуға мүмкіндік берілген.
«Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнінің оқу жүктемесі төмендетілген үлгілік оқу бағдарламасының (оқыту қазақ тілінде емес) ерекшеліктері оқу мақсаттары жеңілдетіп берілген. Кейбір оқу мақсаттарына түсініктеме ретінде ұсынымдар беріліп, оқу мақсатттарына өзгерістер енгізілген.
Жалпы білім беретін мектептеріндегі оқу пәнінің мазмұны бойынша Қазақтан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі №115 бұйрығымен бекітілген Үлгілік оқу бағдарламасымен жүзеге асырылады.
«Қазақ тілі» пәні бағдарламасы оқушының тіл сауаттылығы мен сөз байлығын дамытуды, әлеуметтік ортада еркін қарым-қатынасқа түсуін жетілдіруді және дүниетанымдық дағдыларын кеңейтуді көздейді. Бағдарламаның білім мазмұны қазақ тілі арқылы оқушыларға қазақ халқының материалдық және рухани құндылықтарын, қазақ халқының салт-дәстүрін құрметтеуді, қазақша сөйлеу әдебі мен әдетін дағдыландыруды және қазақ әдебиеті үлгілерін терең меңгертуді мақсат етеді және алған білімдерін өмірде қолдана білуге үйретеді.
Жалпы орта білім беру деңгейіндегі «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәні бойынша білім алушылардың білім, білік және дағдыға қойылатын талаптары СEFR -Шет тілін меңгерудің жалпы еуропалық құзыреті деңгейлерін (B2-С1) негізге ала отырып айқындалған.
«ҚР Білім және ғылым министрінің кейбір бұйрықтарына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» ҚР БҒМ 2019 жылғы 07 наурыздағы №105 бұйрығының 1-тармағында Жалпы орта білім беру деңгейінің жаратылыстануматематикалық бағыт, қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы 10-11-сыныптарына арналған «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнінен үлгілік оқу бағдарламасын жүзеге асыру бойынша ұзақ мерзімді жоспарда: «Діни таным және мерекелер» бөлімінде оқытылатын Бейімбет Майлиннің «Айт күндері» шығармасының орнына «Ұлттық таным және мерекелер» бөліміндегі Жүсіпбек Аймауытовтың «Әнші» әңгімесі, «Жер планетасындағы қауіпті қалдықтар» бөліміндегі Дениз Райанның «Ауа райы» әңгімесі орнына Думан Рамазанның «Соңғы дем» әңгімесі, «Заң мен қылмыс» бөліміндегі Дүкенбай Досжанның «Ар соты» әңгімесі орнына «Қоғам және заң» бөлімі болып, Ермек Өтетілеуұлының «Ата заңы» шығармасы енгізілген. Аталған бұйрықтың 11-сыныптарына арналған «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнінен үлгілік оқу бағдарламасын жүзеге асыру бойынша ұзақ мерзімді жоспарда: «Қазіргі қоғамдағы әлеуметтік теңсіздік» бөліміндегі Әзиз Несиннің «Құрдымға құлдырап барамыз» әңгімесі орнына Ерболат Әбікенұлының «Пәтер іздеп жүр едік» әңгімесі, «Әлемдегі ерлер мен әйелдердің құқықтары мен теңдігі» бөліміндегі Дильдар Мамырбаеваның «SOS - ана» әңгімесі орнына Мұхтар Әуезовтың «Абай жолы» романы 1,2 кітабы, «Жастар мәселесінің түйіткілдері» бөліміндегі Шыңғыс Айтматовтың «Найман ана» шығармасы орнына Мұхтар Әуезовтың «Абай жолы» романы 3,4 кітабы, «Толеранттылық- ел бірлігі» бөліміндегі Лира Қоныстың «Адам» әңгімесі орнына Сайын Мұратбековтың «Телі өскен ұл» повесі енгізілген.