Садағын да оқтаған
(Нұртуған). Найзаменен өлтірсем, Ми қалады дерсің сен.
Садақпенен өлтірсем, Жазым қылдым дерсің сен
(«Қобыланды батыр»). Беркініп
садақ асынбай, Біріндеп жауды қашырмай, Білтелігі доп салмай, Ерлердің ісі бітер
ме?
(Махамбет). Садақ сөзі кейбір түркі тілдерінде қарудың өзін емес, оның
қабын, сауытын (футляр, чехол дегенді) білдіреді, немесе жақтың бүкіл
жабдығымен қоса аталған жалпы атауын береді. Ал қазақ тілінде
садақ сөзі
қарудың өзін де, жақ пен оның оғын салатын қабын да білдіргенін байқаймыз.
Қарағайдан
садақ будырып,
Қылшанымды сары жүн оққа толтырып
(Қазтуған жырау). Қарсы қарап тұра қап,
Садақты қолға алады.
Толықсып тұрған
баланы
Толғап тартып қалады
(«Қыз Жібек»). Бұл екі мысалда
садақ –
қарудың өзі, яғни жақ. Сонымен қатар
садақ сөзі жақтың өзінің қабын да
білдірген. Мысалы, жырларда кездесетін
«бұлғары садақ, бұхаржай» немесе
«көн садақты демесең, көпке тиер сөзім бар» дегендегі
бұлғары садақ, көн садақ тіркестері былғарыдан жасалған (әлде булгарлықтардың үлгісімен
жасалған ба?) және көннен жасалған қап (жақ салатын футляр, чехол)
(Сыздықова Р. Сөз. сөй. А.,1980, 100-101).
220
Сақи (сахи) −
1) жомарт, мырза, қолы ашық; 2) ақ көңіл, ақ пейіл, қайырымды. Араб тілінде
сахūūун –
жомарт, ақпейіл дегенді білдіреді
(АРС., М., 1958, 440). Жұрт тыңдап, ұйып тұрса әр сөзіне, Қиюын тауып айтар ақын-
дағы. Жеткізсе жетпегенді жомарт жандай, Көл еткен ақылымен
