Оқулық бб. 02 «Жол машиналары, автокөліктер мен тракторларды пайдалану»
жүктеу/скачать 17,2 Mb.
|
8.5.АСФАЛЬТ ТЕГІСТЕЙТІН КАТОКАсфальт тегістейтін каток асфальтбетон қоспасын қабаттық тығыздау үшін қолданылады. Ондағы мақсат – оған автожол жəне аэродромды асфальтбетонды жабындарға арналған техникалық шарттарда көрсетілген беріктікті, суөтпеушілік пен тегістікті беру. Мақсатынан, мөлшерінен жəне техникалық сипаттамасынан бөлек барлық катоктардың жалпы конструктивті белгісі қозғалтқышты тікелей тағайындамамен пайдалануы ғана емес, бір уақытта тірек бетін тығыздауға да пайдалануы болып табылады. Дегенмен, кез келген құрылғы беткі қабатқа сүйеніп, оны тығыздайды. Бірақ бұл жағымсыз эффект оның негізгі артықшылығы мен тұтынушылық қасиеті болып табылады. Асфальтбетонды төсемге қойылатын негізгі талаптар – оның тегіс болуы. Сондықтан асфальтты тығыздау үшін тегіс жаншығыш жəне пневмодөңгелекті тегіс протекторлы катоктар қолданылады. Жол-құрылыс материалдарын тығыздайтын машиналар екі физикалық үдерісті қолданады: статикалық жəне динамикалық (немесе дірілдеткіш) нығайту. Статикалық материалды нығайту катоктың қозғалтқышымен контакт аумағына жанасатын материал қабаттарында кернеуді ақырындап көбейту нəтижесінде жүзеге асырылады. Бұл орайда бөліктер жақындап, бір-бірімен əрекеттеседі. Бұл жабынның бойындағы қасиетін көбейтіп, кеуектілігін азайтады. Статикалық нығайтудың тиімділігі кернеудің (нығайту барысында жабынның бойындағы қасиетінен артпауы керек) көлеміне жəне контакттың ауданына байланысты. Ол күш түсірілген аумақтан алыс емес жерде таратылады. Сондықтан нығайтылатын қабаттың қалыңдығы үлкен емес. Тегіс металл білікті катоктарда (8.18 сурет) бұл олқылық нығайтудың бірінші кезеңінде асфальтбетон қоспасы мен біліктің қаттылығының арасындағы үлкен айырмашылықтың болуынан қиындай түседі. Бліктің қопсыған қоспаға батуы нəтижесінде домалатуда кедергі артады, ал біліктің алдында оның қозғалысы бойынша құрылымы бұзылған қоспаны деформациялайтын толқын пайда болады. Нығайту жолағы шекарасында нығайтылған жəне нығайтылмаған қоспаның кедергісінің күрт төмендеуі байқалады. Осының нəтижесінде сызаттардың пайда болуына əкеп соғады. Бұл кемшіліктер ең аз дегенде пневмодөңгелекті катоктардың иілімді дөңгелектеріне тəн (8.19 сурет). Нығайтудың кең аумағын жасайтын конакттың үлкен жəне тегіс дағы қозғалыс барысында жабынның жоғарғы бөлігін қозғалтпайды, нығайтылған аумақтың шекарасында кедергінің бірқалыпты тқмендеуін қамтамасыз етеді. Пневмодөңгелекті катоктар қабаттың барлық тереңдігі бойынша жақсы нығайтылуын қамтамасыз етеді, толқынның пайда болуына кедергі болады жəне дөңгелектердің тəуелсіз аспасының арқасында жасалған жолақтың ені бойынша тегіс нығайтуға қол жеткізуге мүмкіндік к береді. 8.18 сурет. Топсалы-біріккен жақтаулы тегісбілікті жəне ROPS/FOPS конструкциялы каток 282 сурет. Балластты жəне ROPS конструкциялы моноблокты рамасы бар пневмодөңгелекті каток Пневмодөңгелекті катоктардың көмегімен тегіс жабын алу үшін сол қасиеттер кедергі келтіруде. Сондықтан нығайтудың қорытынды кезеңінде, жабын қатты біліктің астында азырақ деформацияланған кезде тегіс білікті катоктарды жабынды əрлеу үшін қолданады. Нығайту дəрежесін көтерудің салмақты қоры – дірілдеткіштің көмегімен үдерісті қарқындату болып табылады. Пневмодөңгелекті катоктарда дірілдеткішті қолданудың еш мəні жоқ, өйткені пенвмодөңгелектер жақсы діріл оқшаулағыштар. Дегенмен қатты білікті катоктар міндетті түрде теңгерім сақтайтын реттелетін амплитудалы жиілікті сипаттамаға ие вибраторлармен жабдықталады. Көп жағдайларда екі режимді вибооятқыштар қолданылады, бірақ бес немесе одан артық ауытқуы бар катоктардың конструкциясы белгілі. Амплитуда, жиілік жəне берілетін жүктеме катоктың тағайындалуы жəне салмағы бойынша таңдалады. Олардағы жетіспеушіліктерден арылып, қатты білікті жəне пневмо дөңгелекті катоктарды біріктіру артықшылығының мүмкіндік ктері (рис. 8.20) бірлестірілген катоктар жиынтығында жүзеге асырылған, ондағы бір ось пневмодөңгелекті протекторлары тегіс дөңгелектермен жабдықталса, ал басқа ось бір тегіс немесе резервті тегіс метал білікпен жабдықталған. Топырақ немесе қиыршық тас негіздерін нығыздау үшін сонымен қатар бірлестірілген катоктар да пайдаланылған, бірақ олардың пневмодөңгелекті дөңгелектері нығыздаумен қатар тартылыс күшін түзу үшін де жетілдірілген протекторлы дөңгелектермен жабдықталған. Бірлестірілген асфальтбетонды катокта пневмодөңгелектері арасындағы саңылау үлкен емес, сондықтан олардың əр қайыссының астында қалыптасатын нығыздалу зонасы нығыздалатын жолақтың барлық ені бойынша жоғарғы кернеуленген аудан түзіп аздаған тереңдіктеқабысады. Қатты білікті катоктар жəне бірлестірілген катоктар бірлестірілетін концепция негізінде жиналады моноблокты жəне шарнирлі бірлескен рамаларда. Екі білікті басқарылмалы моноблокты рама қозғалыс бағытын алдыңғы немесе артқы білікті немесе қос білікті бұру арқылы өзгертуге мүмкіндік к береді. Сонымен қатар ол нығыздалатын жолақтың енін көлден2е8ң3 жүру қозғалысында ұлғайтуға мүмкіндік к береді. Сондай артықшылықпен бір білігін ось бойынша шығару арқылы нығыздау жолағын ұлғайту артықшылығына ие конструкциялар. Шарнирлі бірлескен рама бір біріне қатысты көлденең жазықтықта 30... 35° бұрышпен бұрылатын жəне көлденең ±(8... 12)° бұрышұа бұрылатын алдыңғы жəне артқы жарты рамалардан тұрады. Ол бұрылыс əдістерінің жиынтығын өзгертеді (рама үзілісі қосылады, артқы біліктің бұрылуы жойылады) жəне сонымен қатар жүріс барысында катоктың жүріс бағытын кабина бағытына сəйкес сақтайды. 11 12 13 14 15 16 17 сурет. Ауыстырмалы блок пневмокаток пневмодөңгелекті топырақ жəне асфальт жұмысына бейімделген каток: - вентиля люкі; 2 - машинист кабинасы; 3 - кресло-ложемент, үш түрлі жағдаймен реттелетін; 4 – воздухоохладительауа салқындатқыш; 5 – матор бөлігінің ашылатын капоты; 6 – құрғақ ауа фильтрі; 7 жүргіш жетек өнімділігің қабылдау насосы; 8 – вибратор жетегі үшін ауыспалы өнімділік қабылдау насосы; 9 – пневмодөңгелек осьінің гидрокөлемді жетегі; 10 – топырақты нығыздауға арналған екі аустырылмалы дөңгелек.; – асфальтбетонды нығыздауға арналған төрт пневмокатоктар; 12 – планетарлы дифериенцалды жəне əр дайым жабық күпшек ішінде тұйықталған тежегіш мостысы; 13 – жиілікті басқару жəне біліктерді суландыру жүйесінің ұзақтығының электронды блогы; 14 – суландыру жүйесінің екі тəуелсіз контуры; 15 – шарнирлі буындалудың алдыңғы жəне артқы рамасы; 16 – қатты білік жетегінің гидроматоры əр дайым тұйықталған тежегішпен; 17 – өздігінен реттелетін қатты біліктің қырғышы; 18 вибродемпферлердегі қатты біліктің майысқақ аспа, біліктерге бекітілген; 19 – майлағыш резервуар; 20 – комбинацияланған жиілікті ауытқулы мінездемелі реттелетін екі режимді вибратор; 21 – метал монтаждау пластиналары бар вибродемферлер; 22 – вибратордың гидрокөлемді жетегі; 23 – кабинаны жылытқыш; 24 – қараңғыланған терезелер; 25 – қозғалыс жылдамдығын жəне вибрация режимін программалау тетігі; 26 – кресломен бірге қозғалатын басқару панелі; 27 – алдыңғы жəне артқы терезе атзалағыштар; 28 – артқы көрініс айнасы; 29 – жарықшақты жол белгілері; 30 – көпрежимді вентилятор Жарты рамалардың əр қайсысы қатты валға немесе пневмодөңгелектердің комплектісіне тіреледі. Қатты біліктің осьі жарты рамаларға қарағанда қозғалыссыз, ал пневмодөңгелектердің осьі қозғалыссыз болуы мүмкін (бұл пневмодөңгелек пен білік бірлесіп жұмыс істегенде типтік) немесе рамаға сəйкес машинаның маневрін ұлғайта отыра бұрылуы мүмкін. Жарты рамалардың əр қайсысы суарылмалы жүйенің де қызметін атқаратын балласты сулы бакпен қамтылған. Су бөлгіш түтік арқылы өтіпбіліктің бетін суытып оған асфальт қоспасының жабысып қалуының алдын алады. Тек біліктің таза беткейі ғана тегіс дақсыз жəне қырылмаған беткейді беретіндіктен жабысып қалған қоспа біліктерден жəне пневмодөңгелектерден қырғыш арқылы тазартылады. Катоктардың біліктері нығыздалатын беттің тегістіг2і8н4 арттыру үшін таза механикалық өңделуге түседі, ал оның шеттерін көршілес жолақтарға бірден қысым түсуді болдырмау жəне жарықшақтардың қалыптасуына əкеліп соғатын олардың арасындағы шекара анық көрінбесі үшін доғалдайды. Орташа жəне ауыр катоктардың біліктері асфальт қалдықтарын нығыздау жолағының сыртына, тегістелген жабыннан жəне нығыздалған жолақтың шеттерін жүргізетін, оның беріктігін арттыратын, шығарып тастайтын кесінді роликтермен жабдықталады. Жұмыс барысында ролик өзінің беткі жағымен біліктің бұрышына сығылады оның жабынмен түйісу орнында, ал роликтің ұшталған бұрышы білік бетінен төмен түсіріледі жəне нығыздалатын жабынның барлық қалыңдығына дейін біліктің астына түспеген нығыздалған асфальтті қоспадан бөлетін саңылау тесіледі. Жұмыс жағдайынан көлік жағдайына жəне керісінше ролик гидроцилиндр арқылы ауысады. Бұрылыс кезінде бұрылыс осьінен шектелген білік бөліктері сызықтық жылдамдықтың айырмашылығынан оның бетімен сырғанау арқылы жабынды зақымдауы мүмкін. Сондықтан жалпақ қатты біліктерді кесінділеп жасайды. Нақты валдағы немесе осьтегі бір біліктің орнына екі бір біріне жабыстырылған біліктерді орнатады. Олардың арасындағы саңылаудың тарлығы соншалық тіпті жабын текстурасында із қалдырмайды. Тартқыш біліктердің жартысы бір бірімен дифференциал арқылы байланысқан, ал білік ось жəне бұрылыстарда əр түрлі сызықтық жылдамдықта еркін айналып бұрылады. Қатты білікті немесе үйлестірілген катоктардың жүрістік гидрокөлемді трансмиссия бір немесе екі контурдан (бір байланыстырғыш білікте) тұрады.Жетекті біліктің гидрокөлемді жүргіш реттелетін өнімділіктің насосы, гидроматор жəне ақырғы редуктор кіреді. Контурлардың бірінің істен шығуы кезінде басқасы катоктың қалыпты жұмыс істеуін қамтамассыз ете алады. Біріктірілген асфальтты катоктардың бөлінбеген көпірде жұптарымен болады (əдетте олардың саны төртке тең). Әр бір пар үшін дифференциял арқылы беріледі. Келесі типті гидрокөлемді руль механизмі раманың «сынумен» басқарады екі əсерлі екі гидроцилиндрдің көмегімен, алты қырлы насостан қуат алатын. Рульдік басқару гидрожүйесі басқа контурлар алдында артықшылыққа ие, демек оның құзырына берілетін қуаттылық басқа агрегаттардың жүктелу шамасына тəуелдіемес. Пневмодөңгелектерінің бұрылуы бар біріктірілген катоктар жұмыс барысында маневр жасайды, «сынуға» алып келмей сондықтан маневрдің бұл екі жүйесі бір біріне тəуелсіз болуы мүмкін. Мұндай конструкцияларда гидрожетек раманың «сынуы» келесідей гидравликалық руль жүйесімен байланысты емес. Виброқоздырғыштар, бір немесе қос білікте орнатылған, ереже спеттес гидроматор арқылы жүреді, аксиалды поршенды насостармен əр дайым немесе уақытша өнімділікпен байланысты. Пневмодөңгелекті асфальт-шөгінділері пневматикалық-орман роликтерінен топырақтың тығыздалуы үшін тек пневматикалық дөңгелектердің баспалдағында болмаған кезде ғана ерекшеленеді. Басқа жағынан, олардың дизайны бірдей. Олар үш нүктеден (біреудің алдында, екеуі артқы жағында) жұмыс істеп тұрған жабдыққа сүйенеді, ортасында балласт бөлімі бар қатаң жақтау бар. Балдырды құм немесе металл тəрізді жүктерге жүктегенде роликтің жұмыс массасы 70 ... 100% -ға артады. Артқы осьтің жетекші дөңгелектері біркелкі емес көпірде орналасқан. Гидростатикалық диск жетегі ретінде қолданылады. Жетекші дөңгелектердің арасындағы кішкене алшақтық тізбектегі редуктордың соңғы берілісі ретінде қолдануды талап етеді. Бақыланатын алдыңғы дөңгелектер көлденең жазықтықта айналады жəне рамканы жапсырма бетіне біркелкі бөлуді кепілдейтін бір нүктедебекітіледі. Алдыңғы жəне артқы дөңгелектердің саны əртүрлі (екі дөңгелекті дөңгелегі бар), олардың жолдары бір-біріне жабысып, роликтің өтуінен кейін сығылмайтын жолақтар қалмайды. Пневматикалық дөңгелектердің əрқайсысы бетіне жабысқақ асфальттен тазартып, дайын жабындылардағы кемшіліктердің пайда болуына жол бермейді. Руль күші гидростатикалық күшейткішпен жабдықталған, ол алдыңғы дөңгелектің қарсыласуын кезекке дейін еңсеруге мүмкіндік к береді. Пневматикалық дөңгелектердің қазіргі заманғы модельдері орталықтандырылған шинаның қысымды реттеу жүйесімен жабдықталған, ол тығыздалған қоспаның түрі мен күйіне сəйкес тығыздау аймағында контакт аймағын жəне кернеуді реттеуге мүмкіндік к береді. Асфальт ықшамдау мүмкіндік гін сақтайтын кезеңді ұлғайту үшін пневматикалық дөңгелектер мен қатты роликтер пневматикалық дөңгелектерді, роликтер мен материалдарды тығыздау аймағындағы салқындатуды баяулататын «жылу» алжапқыштармен жабылуы мүмкін (8.21-сурет). Қызмет тежегіші ретінде, гидростатикалық диск қолданылып, автокөліктің құлауы кезінде тоқтатылады дөңгелектер Тежеу басталады, егер кері тетігінен бейтарап жылжытылады жəне артқы немесе алға бағытты қозғағаннан кейін тоқтайды. Кейбір жағдайларда гидравликалық жетекті ролик кері қайтарылған кезде жабуға зақым келтірмей, тежеу мен жеделдету жылдамдығын белгілейтін пропорционалды электржетекпен толықтырылады. Роликтер мен доңғалақтардың тораптарына немесе беріліс қорабының біліктеріне көп дискілі паркинг (бірдей апаттық) тежегіштері əдетте жабық типті орнатылады. Оларды басқару панелінен немесе автоматты түрде - қысым гидравликалық жүйеге түссе немесе қозғалтқыш тоқтаған кезде қосады. Қажет болса, автоматты тежегіштер механикалық28т5үрде құлыптан босатылуы мүмкін. Кейде қауіпсіздікті жоғарылату үшін басқа жол машиналары сияқты роликтер қозғалтқышты айналып өтетін қозғалтқышты іске қосуды блоктаумен жабдықталған. Роликтің орындалуы айтарлықтай дəрежеде жүргізушінің жұмысының тиімділігіне, жақсартылған құралдарға байланысты. Жұмыс аймағының жақсы көрінуі кабинаның шыны жабынын кеңейту, төмен профильді дөңгелек жəне жабдықталған корпустың бөліктері арқылы оператордың жұмыс креслосына қосымша еркіндік дəрежесін береді (ротация жəне барлық бағыттар бойынша жылжу). Қатаң орамасы бар роликтердің инженерлері роликтің жиегін көруі керек. Бұл жұмыспен қамту мөлшері айдыны (осы мақсаттар үшін каютасының арнайы қарау фонарь жасауға), орамды осьтік ауыстыру, жою арқылы қол жеткізуге болады7 Ол роликтер корпусындағы тесікшелерді жəне тесіктердің орналасуын қамтамасыз етеді. Кабинада заманауи ролик жəне діріл пайда болады жəне реттелетін орындық, аудио-визуалды көрсеткіштері мен құралдарының жиынтығы, жүйелер мен компоненттер роликтің мəртебесі туралы ақпарат жабдықталған. кабина жабдықтар тізбесі, сондай-ақ siste¬my автоматтандырылған жұмыс процесін басқару жəне kont¬rolya мемлекеттік жиналыстар, (қарапайым желдеткіштің тазалау жəне ылғал айналым voz¬duha бар konditsi¬onera туралау үшін) қорғаныш құрылымы ROPS / FOPS, ауаны кондиционерлеу жүйесі, қосымша жарықтандыру қамтуы мүмкін жұмыс аймағы, жыпылықтайтын шам жəне т.б. Асфальт катогының өнімділігі (Пас) тығыздалған жабынды келесі формула бойынша санауға
болады Ьвал ені; мұнда, La- ұстау ұзындығы; қатты білік пневмодөңгелекті катокты тығыздау жолағы; Ьпер - (Ьпер< 0,25 м); k- уақыт ауысымының коэффициенті; ucpl - тығыздау кезінде роликтің жылдамдығы; өтудің соңында маневр жасау уақыты; ппр - тығыздау үшін қажетті бір трек бойынша өту жолдарының саны (асфальтбетонды жабындар үшін 30 жолға жетуі мүмкін). Асфальт катоктарының сипаттамалары 8.4.кестеде келтірілген. Кесте 8.4. Асфальт катоктарының сипаттамасы *
286 1 Топырақтың жəне ұсақталған тас негіздерінің тығыздалуы мүмкін. Суарып жуатындар Сыпырып-жинағыш Кӛшеттерге қарауға арналған Ғимараттарды жууға арналған Қар тазалағыштар Қар тиегіштер Кӛктайғаққа қарсы Жол фрезалары Жабынды қалпына келтіргіш Жол жӛндеушілер Таңбалаушылар
3 жүктеу/скачать 17,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||