Оқулық ретінде «Білім беруді дамыту федералдық институты»

42 
ҰЛПАЛАРДЫҢ ЖЕЛДЕТКІШ (АУАЛЫ) 
ЖҮЙЕСІ 
Ауалық ұлпалар өсімдік ағзасындағы газ алмасу функциясын 
орындайды. Жер үстіндегі өсімдіктерде оттегі мен көмірқышқыл газы 
стромата, ленцеллярлар арқылы жасушааралық кеңістіктерге, 
клеткалық курстарға енеді.
Өте ылғалдылық жағдайында өмір сүретін өсімдіктер үшін ауалы 
ұлпалардың болуы - аэренхимия. Аэренхимнің жасушалары жұқа 
қабырғалары бар. Жасуша қабырғасында жасушааралық денеге 
қарайтын оттегіні тиімді сіңіру үшін шырыш қабаты пайда болады. 
Аэренхимнің жасушалары цитоплазмадан кейінгі ламинатталған 
қабаты, ядросы, лейкопласттары және орталық вакуолы бар.
Өсімдіктерді қажетсіз заттардан құтқару әдісіне байланысты 
жасушалар секреторлық және экскреторлық болып табылады. 
Секреторлық жасушаларда заттар (құпия) іште қалады. Экскреторлық 
жасушаларда заттар сыртқы жағына шығарылады: сыртқы ортада 
немесе оларға іргелес ортада.
Өсімдіктер ағзаны заттардан шығаратын әр түрлі құрылымдарды 
әзірлейді. Өсімдіктердегі артық суды жою арнайы гидратодты судың 
есебінен жүзеге асырылады. Гидратодтар жоғары ылғалдылық 
жағдайында транспирация болмаған кезде тамшы сұйық суды босатады. 
Тамшылатып судың гидратодтар арқылы бөліну үрдісі (2-сурет, түсі) 
деп аталады. Тропикалық және субтропикалық өсімдіктерде әсіресе 
қатты қарқынды болады. Ароидті (Araceae) отбасы Таро (Colocasia) 
түрінің бірінде жапырақ тақтайшаның жоғарғы жағында орналасқан 
гидротоат, минутына 200 тамшысына дейін, түнде - шамамен 100 см
3
дейін 
шығарады. 
Су 
белсенді 
түрде 
босатылып, 
кейбір 
жалаңаштұқымдылардың жапырақтарына жаңбырды ексе түсіреді, 
(Цесальпиния). Сәнді климаттың өсімдіктерінен мол талдың талдың 
жапырақтары (Salix fragilis) тән, халық шөптер деп аталатын піл 
сүйегінен (Lythrum salicaria) сипатталады.
Қуыршық сұйықтық (шырын) шырындары арқылы шығарылады. 
Олар гүлдер, стаментер, аналық безендіргіштер, петиоллар және т.б. 
негізінде орналасуы мүмкін.

жүктеу/скачать 8,53 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: