Оқулық ретінде «Білім беруді дамыту федералдық институты»

35 
3.4. сур. Эпидермистің жабынды және безді түктері (А Родионова және 
басқалар, 2010): 
А - картоптағы қарапайым көп жасушалық (Solanum tuberosum); B – алма 
ағашындағы қарапайым бір ұялы (Malus domestica); B - аюқұлақтағы тармақталған 
(Verbascum thapsus); Г – жидедегі көпжасушалы жұлдызшалы қабыршық 
(Elaeagnus angustifolia); D - темекідегі көпжасушалы безді түктер (Nicotiana rustica); 
E – иіржапырақтың күйдіргіш түкшесін ашылуы мен даму кезеңдері (Urtica dioica) 
Қайталама қалыңдатқышпен сипатталатын, ағаш өсімдіктерінің 
сабақтарында, қосжарнақтылар мен жалаңаш тұқымдылардың 
тамыралрындағы алғашқы жабынды ұлпалар, екінші жабынды ұлпамен 
- тығынмен немесе феллемамен ауыстырылады.
Феллогенмен және феллодерммен бірге, қақпақ перидермалардың 
құрамына кіреді (3.5-сурет). Фелоген және феллодерм арасында 
орналасқан фелоген бір қабатты меристемді құрайды. Феллоген 
жасушалары екі бағытта бөлінеді: фаллогеннің ішкі жағында 
феллодермалардың клеткалары, сыртынан - феллем жасушалары 
бөлінеді. Феллододерм жасушалары тірі, құрамында қосалқы заттар бар.

36 
Б 
3.5. сур. Аю бадам сабағының перидермі (Sambucus racemosa) (А.С. 
Родионова және басқалар, 2010): 
А — жасымықша; Б — перидерм аймағы; 1 — паренхим; 2 — эпидерм 
қалдықтары; 3 — қақпақ (феллема); 4 — қақпақты камбий (феллоген); 5 — 
феллодерма 
Феллема жасушалары уақыт өте өледі және ауа немесе шайырлы ж.т.б. 
заттармен толады. Феллема су мен газ өткізбейтін, жылу оқшаулайтын 
қасиеттерге ие. Әсіресе, ауа райының қалыпты және суық климатының 
органдарына арналған тығынның рөлі маңызды. 
Жасымықша. Эпидермде газ алмасу саңылау арқылы өтеді. Екінші 
жабынды ұлпаның пайда болуынан кейін (эпидемия) эпидермис өліп 
кетеді, ал газ алмасуды арнайы жергілікті құрылымдар - жасымықшалар 
жасайды. Көптеген ағаш өсімдіктерде ол, өмірлерінің бірінші жылында 
қалыптасады. Жасымықшалар, толтырғыш ұлпа және терең жатқан 
ұлпалардың арасындағы газ алмасуды жүзеге асыратын, жасушааралық 
кеңістік бар, жіңішке қабырғалы түссіз жасушалардан дөңгелек түрінде 
ұсынылған. 
Қабық. Ағаш өсімдіктердің шұңқырларында және қалың 
тамырларында қосымша қорғаныш қабаты пайда болады - қыртыс 
немесе ритит. 

37 
Қабыршықтың қалыптасуы әрқайсысының жаңа қабаты бұрынғыдан 
гөрі тереңірек орналасқан фаллогенді қайталап төсеуімен байланысты. 
Бұл жағдайда газ және судың тұрақтылығымен сипатталатын бірнеше 
периддерма дамиды. Перидермалар - өлі ұлпалардың жиынтығы, олар 
сыртқы қабаттары ақырындап шырышы түседі.

жүктеу/скачать 8,53 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: