П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы



Pdf көрінісі
бет47/497
Дата14.10.2023
өлшемі38,54 Mb.
#113886
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   497
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ ДЫБЫСТАРЫ
35
Т ‘жіңіш ке езулік түрінің айырым белгілері
Жасалым белгілері: 
тіл ұшы, тоғы сы ң қы , 
ілгерінді, тербеліссіз (қатаң), езулік дауыссыз 
дыбыс.
Айтылым белгілері: 
ны қ тоғы сы ң қы , ауыз 
қуысты дауыссыз дыбыс.
Ехггілім белгілері: 
күшті лепті, қатаң (шуыл), 
жіңіш ке, езу әуезді дауыссыз дыбыс.
Жалпы сипатгамасы: 
тіл ұшы, тоғы сы ңқы , 
қатаң, ілгерінді (жіңішке), езулікдауыссыздыбыс.
Жуан еріндіктүрі: ТҰЗ, ОТ т.б
.(17-3 -сурет)
Жасалымы: 
тіл ұшы мен қызыл иек өзара 
жымдаса тоғы сады (1 -1), жасалу орны на қарай 
тіл ұшы; тіл ауыз қуысында кейін шегініп жатады 
(8), тілдің ж аты сы н а қарай кей ін ді; дауыс 
желбезегі тербелмейді (5-4), желбезек қатысына 
қарай тер б ел іссіз (қ атаң ); ерін д ө ң гелен іп
(сүйірленіп) барып жасалады (1-2), ерін қатысына 
қарай еріндік дыбыс болып табылады.
Айтылымы: 
тіл ұшы мен қызыл иек өзара 
ны қ тоғы сады , тоғы сы м күш іне қарай ны қ 
тоғы сы ңқы ; ауыз қуысы үлкейіп, көмей қуысы 
кішірейеді, үстеме жасалым орнына қарай көмей 
қуысты дыбыс болып табылады.
Е стіл ім і: 
тіл ұш ы м ен қ ы зы л и е к т ің
тоғы сы м ы күшті леппен аяқталады, тоғы сым 
бітіміне қарай күшті лепті; дауы ссы з шуыл 
дыбысталады, үн қатысына қарай қатаң; әуез 
қаты сы на қарай жуан және ерін әуезді дыбыс 
болып табылады.
Т° жуан еріндік түрінің айырым белгілері 
Жасалым белгілері: 
тіл ұшы, тоғы сы ң қы , 
кейінді, тербеліссіз (қатаң), еріндік дауыссыз 
дыбыс.
Айтылым белгілері: 
ны қ то ғ ы с ы ң қ ы , 
комей қуысты дауыссыз дыбыс.
Естілім белгілері: 
күшті л еп ті, қатаң 
(шуыл), жуан, ерін әуезді дауыссыз дыбыс.
Жалпы сипаттамасы: 
тіл ұшы, тоғы сы ңқы , 
қатаң, кейінді (жуан), еріндік дауыссыз дыбыс.
Ж іңіш ке еріндік түрі: ТҮ С, ӨТ т.б. 
(17-4-
сурет)
Жасалымы: 
тіл ұшы мен қызыл иек өзара 
жымдаса тоғы сады (1-1), жасалу орны на қарай 
тіл ұшы; тіл ауыз қуысында ілгері итініп жатады 
(6), тілдің ж аты сы на қарай ілгерінді; дауыс 
желбезегі тербелмейді (5-4), желбезек қатысына 
қ арай тер б ел іссіз (қ а та ң ); ерін д ө ң гел ен іп
(сүйірленіп) барып жасалады (1-2), ерін қатысына 
қарай еріндік дыбыс болып табылады.
Айтылымы: 
тіл ұшы мен қызыл иек өзара 
н ы қ тоғы сады , тоғы сы м күш іне қарай н ы қ 
тоғысыңқы; ауыз қуысы кішірейіп, көмей қуысы 
үлкейеді, үстеме жасалым орнына қарай көмей 
қуысты дыбыс болып табылады.
Е стіл ім і: 
тіл ұш ы м ен қ ы зы л и е к т ің
тоғы сы м ы күшті леппен аяқталады, тоғы сым 
бітіміне қарай күшті лепті; дауы ссы з шуыл 
дыбысталады, үн қаты сы на қарай қатаң; әуез 
қатысына қарай жіңішке және ерін әуезді дыбыс 
болып табылады.


36


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   497




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет