Пікір жазғандар: филология ғылымдарының докторы, профессор Т. Ермекова



Pdf көрінісі
бет44/118
Дата15.11.2023
өлшемі4,69 Mb.
#124040
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   118
Байланысты:
Шалабай

Мезгіл пысықтауыш 
істің істелу мезгілін білдіреді. Ол 
мезгіл үстеулерінен, мезгіл мәнді зат есімдерден, сын есімнен, 


Бердібай Шалабай
72
көсемшеден, т.б. жасалады. Мысалы: 
Биыл өзеннің суы мол 
(газеттен).
 Қыс түсе менің жұмысым екі есе көбейді
(С.М.). 
Жаз-
да демалысқа шықтым
(Б.М.). 
Ауылдан шыққалы араз кісі дей 
томсарып, артына бұрылып қараған жоқ еді 
(Б.М.). 
Күлзипа ның 
барып шыққан үйі артынша шу болып қалады
(Б.М.).
Мекен пысықтауыш 
іс-әрекеттің істелу, орындалу мекенін, 
бет алысын, бағытын білдіреді. Олар мекен үстеулерінен, жатыс 
септікті сілтеу есімдіктерінен, зат есімдерден жасалады. Мысалы: 
Кеңсенің алдында 
үш-төрт арба тұр. 
Бөлмесінде 
ешбір жиһаз 
жоқ, 
бұрышта
темір кереует, бір стол, орындықтар тұр. 
Содан ары қарай 
өзеннің бойы жалпағынан ел 
(Б.М.).
Мақсат пысықтауыш 
іс-әрекеттің істелу, орындалу мекенін, 
бет алысын, бағытын білдіреді. Олар мақсат үстеулерінен, барыс 
септік тұлғалы 

қимыл есімінен, 
үшін 
шылауы тіркескен есім 
сөздерден, көсемше тұлғалы етістіктерден жасалады. Мысалы: 
Милиция елге шыққанда «тұтқында отырған» 
Зейнешті құт қар­
ғалы 
барған 
(Б.М.). 
Мұның үшін 
біз сені айыптамаймыз 
(Б.М.).
Себеп пысықтауыш 
іс-әрекеттің болу себебін білдіреді. Се-
беп пысықтауыштар есімше, көсемше тұлғаларынан жасалады. 
Есімше тұлғасына зат есім тудыратын –дық жұрнағы жалғанып, 
ол шығыс септігі жалғауында тұрады не есімшеге 
соң, се беп-
ті
шылаулары тіркесіп келеді. Мысалы: 
Раушан ашуға тығыл-
ғандықтан жылап жіберді 
(Б.М.). 
Жүгінген күйінде қалтырау 
күшейген соң малдас құрып отырды 
(Б.М.).


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   118




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет