Адамның қалыпты кариотипі

Адамның қалыпты кариотипі

Адам кариотипі 2 ге жіктеледі:

• Аутосомды
• (22 жұп)

• Жыныс хромосомалары
• (ХУ ер адамдарда)
• (ХХ әйел адамда)

Идиограмма – Бұл хромосомалардың көлемінің азаюы бойынша орналасатын жүйеленген кариотип.

• Идиограмма – Бұл хромосомалардың көлемінің азаюы бойынша орналасатын жүйеленген кариотип.
• Гаплоидты жиынтық – хромосомалар жиынтығы, диплоидты жиынтықтың жартысынан тұратын гомологтардың әр жұбынан бір хромосомасы бар хромосомалар.
• Диплоидты жиынтық – әрбір хромосома жұп гомологтардан тұратын хромосомалар жиынтығы.
• Ағзалардың сомалық жасушаларында диплоидты (жұп) хромосомалар жиынтығы, ал гаметаларда - гаплоидты (тақ) жиынтық болады.

Хромосома ережелері

• Хромосомалар санының тұрақтылық ережесі: әр түрдегі ағазлардың сомалық жасушаларында хромосомалардың қатаң белгіленген саны болады (мысалы, адамдарда-46, дрозофилада-8).
• Хромосомалардың жұптық (гомологтық) ережесі: дипдоидтық жиынтықтағы әрбір хромосоманың гамологиялық мәні бар - мөлшері, центромералардың орналасуы және гендік құрамы жағынан ұқсас.
• Хромосомалардың жеке даралық ережесі: хромосомалардың әр жұбы басқа жұптардан өлшемімен, центромераның орналасуымен және гендердің құрылымымен ерекшеленеді.
• Хромосомалардың үздіксіздік ережесі: генетикалық материалдың екі еселену процесінде ескі ДНҚ молекуласы туралы ақпарат негізінде жаңа ДНҚ молекуласы синтезделеді (матрицалық синтез реакциясы - әрбір хромосома хромосомадан).

• Хромосома иіндері

• Екі хроматида

• Теломералар (ұштары)

Хромосоманың жіктелуі

• Әр хромосомада келесі бөліктер анықталынады:
• Центромера (біріншілік тартылуы)
• Иіндері (хромосоманың центромераның 2 жағында орналасқан бөліктері;
• Теломерлер- иіндерінің соңғы бөліктері.

• Морфологиялық тұрғыдан хромосома ажыратылады

• 1.Бірінші ретті тартылу- центромераға (кинетохор) бөліну ұршықтарының жіпшелері бекиді
• 2. Хромососа иіндері (иықтары)
• 3. Екінші ретті тартылу (ядрошықты ұйымдастырушы)
• 4. Спутник (сателлит)

• ЦЕНТРОМЕРА (орталық + греч. meros - бөлігі) - ДНҚ-ның арнайы бөлігі, жасушаның бөлінуі профаза және метофаза кезіндегі дупликация нәтижесінде екі хроматиданың бірігуі

• Центромера хромосомалардың метафазалық пластинка түрінде орналасуында маңызды рөл атқарады.
• Екінші ретті (дочерних хромосом) хромосомалардың жасуша полюстеріне бөлінуі процесінде центромераның көмегімен әрбір хроматида бөліну ұршығының жіпшелерімен байланысады. Әр центромера хромосоманы екі иінге бөледі.