БИОСФЕРАНЫҢ АНТРОПОГЕНДІК ЛАСТАНУЫ

БИОСФЕРАНЫҢ АНТРОПОГЕНДІК ЛАСТАНУЫ

1. 
   Мұнай құбырларын пайдалану топыраққа қандай экологиялық әсер етеді?
   

2. 
   Экологиялық тұрғыдан қағазды немесе мақтадан жасалған жаялықтардың қайсысымен тұтынған дұрыс?
   

3. 
   Қай іс-әрекетті дұрыс деп есептейсіз: қатты қалдықтарды өртеген бе, әлде оларды көмген бе?
   

4. 
   Еліміздің әрбір тұрғынына қажетті қағаздың жылдық мөлшері 31кг. Қағаздың бұл мөлшерінің 5кг-дайы макулатура түрінде қоршаған ортаға оралады. 20кг макулатура бір ірі ағашты сақтаса, 1 тонна макулатура 0,5 га орманды қорғайтыны белгілі. 1млн халқы бар қала тұрғындарына қажет қағаз жасауға қанша ағаштар саны мен орман массивінің ауданы қажет болады? Ескерту: қоршаған ортаға оралатын макулатура мөлшері назарға алыну керек.
   

5. 
   Германияда қоқыс жағатын 49 құрылғы бар. 500м³ шығарындысын түзетін 8 млн. т. қоқыстар жағылады. Әрбір құрылғының шығарындыларында орташа 0,15мг/м³ улы заттар кездеседі. Осы құрылғылардың қоршаған ортаға бөлінетін жалпы улы заттар мөлшерін есептеңіз.
   

6. 
   Ағаштардың қандай түрлері автомобильдің шығаратын газдарының улы заттарын тиімді түрде ыдырата алады?
   

7. 
   Қашықтау жерлерде өсетін дәнді дақылдармен салыстырғанда, автомобиль трассасынан 300м. қашықтықта өсетін дәнді дақылдар құрамында зиянды қорғасын концентрациясының 10 есе көп жинақталатыны зерттелген. Қорғасын мөлшерін азайту үшін міндетті түрде қандай шаралар қолдану керек?
   

8. 
   Саяжай кооперативті мүшелері орманды және өзен жағалауларын тұрмыстық қалдықтармен ластайды. Далаларда экологиялық әдет ғұрыптарды сақтау қажеттілігіне қалайша сендіруге болады? Бұл мәселенің шешу жолдарының нұсқаларын ұсыныңыз.
   

9. 
   Дұрыс жауапты көрсетіңіз. Қарамай қаласының территориясында орналасқан 80 тоғандардың кейбіреулерінің ауданы үлкен немесе нашар, мүшкіл күйде. Осы территорияларды асфальттау, топырақпен көму немесе құрылысқа арнау қажеттілігі туралы ойлар экологиялық тұрғыдан қате, өйткені:
   

10. 
    Өндірістің өсу қарқындылығын төмендетпей, қоршаған ортаның ластануының өсуін қалай тоқтатуға болады?
    

11. 
    Дұрыс жауапты көрсетіңіз. Су қоймаларының ерекше ластануын тудыратын, суға түсетін химиялық заттардың қауіпті болу себебін көрсетіңіз:
    

12. 
    Төменде келтірілген логикалық тізбекті толықтырыңыз:
    

13. 
    Шуға қоршаған ортаның физикалық факторы ретінде сипаттама беріңіз. Тұрақты шамадан тыс шу қандай ауруларды тудыруы мүмкін?
    

Сурет-140. Шу-экологиялық фактор

14. 
    Ядролық энергетика энергия тапшылығының 80 % - ін қамтамасыз ете алады, бірақ оны пайдаланудың көптеген тәуекелділік жағдайлары бар. Территорияның радиоактивті ластануы көпшілікті толғандырады. Ал әдеттегі отын көздері (көмір, мұнай, газ) атмосфераға күйенің орасан зор мөлшерін бөледі. Ақмола облысында энергия алудың альтернативті мүмкінділігін көрсетіңіз. Дұрыс жауапты көрсетіңіз:
    

15. 
    Табиғи ортаны ең қауіпті ластаушы қауіпті транспорт түрін көрсетіңіз: А) тепловоз
    

16. 
    Құстар көптеген қоқыс орындарының болуына байланысты инфекциялық ауруларды, тіпті кейде эпидемияларды тудыратын урбанизацияланған територрияларда көп мөлшерде көбейеді. Инфекциялық ауруларды тарату мен адамның жаппай ауруын байланыстыратын себепті, салдарлы тізбектерін үзуге болады ма? Өз нұсқаларыңызды ұсыныңыз.
    

17. 
    Автомобилді жолдардағы қар құрамында өте көптеген ластаушылар кездеседі. Мысалы, тайғанақтыққа қарсы химиялық реагенттер, мұнай өнімдері, ауыр металдар және т.б. Экологиялық қауіпсіздік және экономикалық тұрғыдан осындай қарды өңдеудің нұсқаларын ұсыныңыз.
    

18. 
    Қаладағы жапырақтардың түсуі – ол тек аула сыпырушылардың ғана проблемасы емес. Орманның табиғи экожүйелерінде былтырғы жапырақтар мен шөптер орман төсенішін түзеді және ол біртіндеп гумусқа айналады, ал урбанизациялық территорияда өсімдіктер өзіне көптеген ластаушы заттарды жинақтайды, сонымен қатар жапырақтар астындағы қыстаушы кенелер мен басқа да зиянды бунақденілердің болуы да едәуір қоршаған ортаны ластайды. Экологиялық қауіпсіздігін және экономикалық тұрғыдан күзгі жапырақтарды жою және тазарту нұсқаларын ұсыныңыз.
    

19. 
    Кене инцефалиті, Лайм ауруы кенелердің шағуынан кейін адамда пайда болатын қауіпті аурулар. 1960 жылдары самолетпен кенелерді жою үшін ДДТ препаратын орманға шашқан. Экологиялық тұрғыдан бұл іс-шараға сіздің көз қарасыңыз қалай?
    

20. 
    Төменде келтірілген глобальді экологиялық проблемалар үшін себепті салдарлы тізбекті құрастырыңыз:
    

• 
  Таза ауыз суының жетіспеушілігі
  
• 
  Шөлдену
  
• 
  Ормандардың жойылуы
  
• 
  Дүниежүзілік мұхиттың ластануы
  
• 
  Түрлердің биоалуантүрлілігінің күрт азаюы.
  

21. 
    Екі эколог жергілікті тұрғындардың ұлттық баққа әсері туралы пікір таластырады. Біреуі олардың кері әсері зор және сондықтан олардың орманға баруын анағұрлым шектеу қажеттілігін талап етті. Басқа эколог жергілікті тұрғындардың орман массивіне әсері елеусіз, өйткені олар пішен шабар және жидек жинау кездерінде ғана барады. Ең зор үлкен шығын орман
    

22. 
    Екі энтомологтар қорыққа насекомдарды санау және зерттеуді жүргізу үшін өз қызметтерін ұсынды. Дирекция жұмыс жүргізуге белгілі бір шарттар қойды. Сіз қалай ойлайсыз, дирекция қандай шарттар қойды?
    

23. 
    Біз қаламыздың ауылымыздың, көшеміздің таза болғанын қалаймыз. Бұған көшелерден қоқыстарды алып кетуге белгілі бір кемшіліктер кездеседі. Қоқыс тасушы машиналар шулайды, тар көшелерде басқа автомобилдер үшін кедергі келтіреді. Бактардан тасталынатын тамақ қалдықтары - иттер, егеуқұйрықтар, тышқандар мен шыбындар және т.с. сияқты инфекция таратушылар үшін негізгі қорек көзі болып табылады. Тіпті өкінішке орай,
    

141-сурет. Қоқыс

24. 
    Екі эколог екі заводтардың: қант заводы және химиялық комбинаттың өзен биоценоздарына апатты ластаушыларының экологиялық әсері жөнінде таласты. Бірі химия комбинаттың қауіптілігі қант заводының ластауына қарағанда өте қауіпті. Ал екінші маман қарама-қарсы пікірде болды. Бұлардың қайсысы дұрыс пікір айтты?
    

25. 
    Қаңтар айында экологтарға қорықтық ормандағы түрлік алуантүрлілікті қорғау жөнінде орман шаруашылығының жұмыстарының күйін тексеру тапсырылды. Өте қатты аязды күндер тұрған. Мамандардың біріншісі барлық уақытын орманда өткізді және ауылға тек анда-санда ғана келіп жүрді. Екінші маман көп уақытын жергілікті базарда, ауылда, бухгалтерияда, орман
    

26. 
    «Табиғат ескерткіші» дегеніміз не? Оны қашан және қандай мақсаттарда жүргізеді?
    

27. 
    Биосфераны қорыққа ғылыми зерттеулерді осы қорықта жүргізуге рұқсат сұраған хат келді. Сіз қандай мамандарға зерттеу жүргізуге рұқсат бересіз? Сіздің шарттарыңыз қандай?
    

28. 
    Сізге ауыл маңында жасылдандыруды жүргізу қажет. Ауыл тұрғындарының көп мал ұстайтыны және ауылға жақын жерде оларды бағатыны белгілі. Сіз өзіңіздің бағдарламаңызды жүзеге асыруды неден бастайсыз? Бағдарламаны орындауға қанша уақыт қажет?
    

29. 
    Қаланың бір көшесін кеңейту қажет болды. Ол үшін ескі үйеңкілердің (шетен жапырақты үйеңкілерді) аллеясын кесіп тастау керек еді. Бұндай жоспар көше тұрғындарының арасында алаңдаушылық тудырды, олар көшеге шығып наразылықтарын көрсетті. Экологтар қандай шаралар қолданды, олар жұмыс қажеттілігін қалай дәлелдеп негіздеді? Дұрыс жауапты көрсетіңіз.
    

30. 
    Неліктен топырақ эрозиясын «ландшафт дерті», ал шөлденуді- «оның өлімі» деп атайды?
    

31. 
    СССР-де «тыңды игеру» деген атпен Солтүстік Қазақстандағы ірі кең көлемді тың және тыңайған жерлерді жырту 1950 жылдардың аяғында орын алды. Бұл жағдай қандай процестерді тудырды? Дұрыс жауапты таңдаңыздар.
    

32. 
    Реттелінбеген ағысы бар ірі мал шаруашылығы кешендерін (құс фабрикалары мен 5000-нан аса жануарлар басы болатын шошқа фермаларын) салу қалай әсер етеді?
    

33. 
    Қысты күні жолдарда қатқан мұзды еріту үшін тұз пайдаланады. Бұл көптеген жолда болатын апаттарды, әртүрлі жағдайларды анағұрлым азайтуға септігін тигізеді. Жолға жақын орналасқан су қоймалары мен топырақта қандай өзгерістер болатыны сипаттаңыз. Жолға жақын жерлерде ағаштар мен шөптердің күйі қалай және неге өзгереді?
    

34. 
    2010ж. апрельде бүкіл әлемнің хабарлау агенствалары, телекомпаниялар Мексика бұғазында Луизиана америка штатының жағалауында мұнай платформасында апат болғанын хабарлады. 26 апрельде 36-сағаттық өрттен, сосын жарылыстан кейін «Deepwater Horizon» мұнай платформасы суға батты. Апат кезінде 11 мұнайшы қайтыс болды. Бұзылған істен шыққан скважиналардан бұғаз суына жақын территорияда орналасқан АҚШ штаттарына да (Луизиана, Алабама, Миссисипи, Флорида және Техас) шығын келтіріп, мұнай төгіле бастады. Кейінірек мұнай Мексика мен Куба жағалауларына да жетті.
    

35. 
    Дұрыс жауапты көрсетіңіз. Микробиологиялық ластану дегеніміз-
    

36. 
    Табиғатты қорғау мақсатындағы белсенді лайдың ролін көрсетіңіз? Дұрыс жауапты көрсетіңіз.а) белсенді лай су қоймасының органикалық заттармен ластануының сезімтал индикаторының бірі болып табылады
    

37. 
    Тұрғындардың назарын экологиялық проблемаларға аудару мақсатында бағытталған акциялар идеяларын ұсыныңыз.
    

38. 
    Үй қажеттігінің заттары, аяқ киім, сумка, әшекей заттарды пайдаға асыруға болады ма? Егер болса, сіз өз моделіңізді ұсыныңыз.
    

39. 
    Көптеген экологиялық тазалық талаптарына толығымен сәйкес келетін заттардың жаңа түрін ойлап табыңыз? Тауар зат қалпына келетін қорлардан жеңіл жөнделетін, ал тұтыну мерзімі аяқталғанан кейін, түгелімен ыдырайтын материалдан жасалуы тиіс.
    

40. 
    «Экологиялық үй» деген ұғымды қалай елестете аласыз? Ол қандай материалдардан жасалуы тиіс? Қандай функцияны атқаруға бағытталған? Армандаңыз. Мүмкін, сіздің бұл идеяңыз бірнеше жылдан соң жүзеге асырылуы мүмкін.
    

41. 
    Өздеріңізге таныс энергияның альтернативті көздерін естеріңізге түсіндіріңіз және оларды кеңінен пайдаланудың оң және теріс жақтарын талдаңыз. Нәтижелерді кесте түрінде белгілеңіз.
    

42. 
    Қоршаған табиғаттың қандай нысандарын сіз сұлу деп есептейсіз?
    

43. 
    Жануарларды үйге әкелу немесе оларды табиғатта қалдыру сияқты әрекеттердің қайсысы адамгершілікке, дұрыс іс-шараларға жатады?
    

44. 
    Пластиктен жасалған немесе тасбақа терісінен жасалған әмиянды пайдаланудың қайсысы адамгершілікке, дұрыс іс-шараларға жатады?
    

45. 
    Қандай организмдер сыртқы ортамен пайдалы байланысын жоғалтады?
    
46. 
    Бұрын бұзылған экожүйелерді қалпына келтіруге бағытталған шаралар кешенін атаңыз.
    

47. 
    Ақаба сулардағы ерігіш қосылыстың А концентрациясы Са_А қосылысының ШРК- сы белгілі болса, оны канализация құбырларына төгу үшін, бұл ақаба суды қаншалықты сумен сұйылту қажет?
    

48. 
    Sr–90 (стронций) элементінің топыраққа түсуінің негізгі жолы - атмосферадан радиоактивті жауынның жаууы. Егер оның топырақтағы концентрациясын 1 деп алсақ, қоректік тізбек арқылы таралу нәтижесінде концентрациясының жинақталуынан астық тұқымдастарында Sr–90 концентрациясы шамамен 27 бірлікке, ал қойлардың етінде шамамен 500
    

54. 
    Қазақстанның Солтүстік облыстарында жыртылатын топырақтың гумус орташа мөлшері 1.9%. Гумустық қабаттың жұқару дәрежесін анықтаңыз және бұл өңірдің топырақтарының құнарлығын жақсарту шараларын ұсыныңыз.
    

55. 
    Қазіргі уақытта адамзат шамамен 10 млн. қосылысты синтездеуге қабілетті, 50-дей қосылыстарды өте көп масштабта, ал ерекше орасан зор масштабтағы қосылыстардың 5 мыңдайын өндіреді. Литосфера және топырақ организмдері үшін бұл қосылыстардың әсерлерінің мүмкін болатын салдарларын сипаттаңыз.
    

56. 
    Қазіргі уақытта гумустық қабаттың жойылу жылдамдығы орташа есеппен жылына 1см-дей. Гумустық қабаттың 1см. азаюы қарашірікті топырақта астық тұқымдастылардың потенциалды өнімін 1га-да 100кг-ға дейін кемітеді. Егер дүние жүзі бойынша астық тұқымдасты өсімдіктердің орташа өнімі 28 ц құрайтыны белгілі болса, әлемдік бірлестік үшін гумустық қабаттың жұқару құбылысының салдарын бағалаңыз. Гумустық қабаттың азаюының негізгі себептерін атаңыз, сол себепті негізгі алдын алу шараларын көрсетіңіз.
    

57. 
    Топырақта анаэробты жағдай туғанда өсімдіктердің темір мен марганецтің күрт сіңіруі жоғарылайды, бірақ сонымен қатар осы уақытта осы элементтердің өсімдіктерге улы әсері де артады. Осындай жағдай жиі батпақтанған күрішті алқаптарда кездеседі. Бұл құбылысты түсіндіріңіз және химиялық реакцияларын келтіріңіз.
    

58. 
    Өз өңіріңізде қант қызылшасын тұрғылықты адамдарды қантпен қамтамасыз ету мақсатында өсіруді жоспарладыңыз. Бірақ бұл өңірде жыртылатын топырақ калийге кедей. Сізге ұсынылатын КСL, KNO₃ немесе K₂CO₄ тұздарының қайсысын сіз тыңайтқыш ретінде таңдайсыз? Өз таңдауыңызды негіздеп дәлелдей отырып, топырақтағы жүретін химиялық реакциялар теңдеуін көрсетіңіз.
    

59. 
    Дұрыс жауапты таңдаңыз. Онкологиялық аурулар тырысқақ мен СПИД
    

• 
  ке қарағанда, адам демографиясына азырақ әсер етеді, себебі: а) бұл аурумен көбінесе ересек адамдар ауырады;
  

60. 
    Неліктен: а) автомагистральға жақын өсірілген; б) азот тыңайтқыштары өте көп қолданылған көкөністерді жеу қауіпті?
    

63. 
    Кейбір дала қорықтарында шөптер жиі шабылады және аз көлемде үй жануарлары жайылып отырады. Бұл жағдайда қорықтарда табиғатты қорғау принциптері бұзылмайды ма? Дала бірлестіктері жабайы тұяқты жануарлардың үнемі әсерлесуінен құралады.
    

63. 
    Пәтердің немесе тұрғын үйдің ішкі ортасы физикалық, химиялық, биологиялық факторлардың әсерлерінің жиынтығы. Олар адамның физикалық, психикалық денсаулығына және эмоциялық жағдайына әсер етеді. Адамдарға әсер ететін әрбір факторды суреттеңіз. Бұлардан туындайтын қиыншылықтарды атаңыз. Осылардың біреуін таңдап, одан туындайтын қиындықтарды шешудің әртүрлі нұсқасын ұсыныңыз.
    

63. 
    2012 жылы маусым айында «Таза ауа» москвалық ортақ қоры
    

63. 
    
    
    жүктеу/скачать 34,17 Mb.
    
    Достарыңызбен бөлісу: