Республикасы білім жəне ғылым министрлігі ы. Ə. Əміреев, Ж. Ы
-кесте. Кəсіпорынның жұмыс
жүктеу/скачать 1,16 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Өнімнің өзіндік құнының құрылымын зерттеудің негізгі бағыттары мен əдістері
| -кесте. Кəсіпорынның жұмыс істеу көрсеткіштері
200
Өнімнің өзіндік құнының құрылымын зерттеудің негізгі бағыттары мен əдістері Нарықтық экономика теориясында негізгі капиталдардың то- зуынан басқа материалдық шығындар мен сырттан көрсетілген барлық (материалдық жəне материалдық емес) қызмет көрсетуді аралық тұтыну, қолдану деп атайды. Өзіндік құнның құрылымын зерттеу жəне оның əр бөлек шы- ғын баптарының динамикасына əсер етуін анықтау – статистика- ның алдына қойған басты міндеттерінің бірі болып саналады жəне экономика салаларында атқаратын рөлі өте жоғары бағаланады. Себебі өндірілген (өндірілетін) өнімнің өзіндік құнын зерттемей, оған жұмсалынған шығынды төмендететін резервтер- ді анықтау мүмкін емес. Осыған орай, қазіргі кезде өнімнің өзін- дік құнының құрылымын зерттеу екі бағытта жүргізіледі: экономикалық элементтері бойынша; шығын баптары (сатылары) бойынша. Бірінші бағытта өзіндік құнның құрамына қанша материал- дық шығынның кеткенін жəне жанды еңбек шығынының кір- генін қарастырады. Екінші бағытта қай жерде (цехтарда, кə- сіпорындарда) қандай шығындардың өзіндік құнның құрамына кіргендігін зерттейді. Өзіндік құнның құрылымын екінші бағыт негізінде зерттегендегі əрекет – кешендік баптардың бол- жау қажеттілігін жəне солардың жанды жəне өткен уақыттағы еңбектің шығыны ретінде анықталатындығы. Өнімнің өзіндік құнының құрылымын баптарға байланысты бөлек қарастыратын болсақ, онда əр баптардың қолданылуы арқылы алынған үнемді немесе артық жұмсалынған шығынды есептеп табуға толықтай мүмкіндік туындайды жəне əр баптың жалпы үнемге немесе артық шығынға тигізген əсерін көрсетеді. Статистика органдары өнімнің өзіндік құнының құрылымы- на талдау жүргізу кезінде, оған керекті мəліметтерді №5–2– «Өзіндік құн туралы есеп» статистикалық есептіліктен алады. Демек, сондағы көрсетілген жеке баптардағы шығындардың қалай өзгергендігін жəне оның өзіндік құнға тигізген əсерін анықтайды. Осы аталған көрсеткіштердің өзгеруіне талдау жа- сау үшін, шартты түрде берілген сандық көрсеткіштерді кесте арқылы көрсетеміз жəне оған талдау жасаймыз (7.4- кесте): жүктеу/скачать 1,16 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||