Саясаттану

170
ғылымдарының  профессоры  болып  дәріс  берген.  Бірінші      «неміс  кезеңі» 
өмірінде  Манхейм  рухани  саласында  зерттеушілік  жүргізіп  өзінің    «рухани 
мәдениетінің  болмысы»  деп  жинақталған  ілімін  таратады.  Кейінгі  жылдары 
философия-әлеуметтану  методологиясын  қалыптастырды;  әлеуметтану  –
тарихи  негізде  Германиядағы  консервативтік  ойдың  қалыптасуы,  ұрпақтар 
арасындағы  мирасқорлық,  рухани  саладағы  бәсекелестік,  идеология  мен 
утопиялық  сананың  мәні  туралы  өзінің  тұжырымдамаларын  жасады.  1929 
жылы  осы  мәселелердің  бәрін  қамтыған          «Идеология    және  утопия»  деген 
еңбегі шықты, 1952 жылы бұл кітабы толықтырылып Лондонда жарық көрді. 
Келесі,  екінші    «ағылшын  кезеңінде»  К.Манхейм  екінші  дүние  жүзілік 
соғыстың  қортындыларына  негіздеп    Жаңа  заман  тарихын  зерттейді.Осы 
жылдары  Манхеймнің    «Қайта  құру  дәуіріндегі  адам  мен  қоғам»,    «Біздің 
заманымыздың  диагнозы»  деген  еңбектері  шықты.  Соңғы  аталған  еңбегінде 
ғалымның терең зерттеген мәселесі - әлеуметтану.Негізгі қортынды: әлеуметтік 
сананы  қалыптастыратын  тек  ғана  экономикалық  қатынастар  емес.  Осы 
тұрғыдан алғанда ол К.Маркстің   «сананы болмыс билейді»  деген қағидасына 
қарсы, К.Манхейм  «әлеуметтік болмыс» -  ол тарихи ғұмырлық процесс деген 
көзқарасы  бойынша  көтеген  тарихи  деректер  келтіреді.  Солардың  бірі  –
ортағасырларда  сананы  билеген  діни  болмыс  болды.  Дәуірдің  сипатын 
белгілейтін  әртүрлі  болмыстар:  бір  тарихи  кезеңнің  өзінде  де  саналуан  
«констелляциялар»  (ойлау  тұрғысы)  болуы  күмәнсіз.  Әлеуметтанудың  ерекше 
бір мақсаты – рухани болмыс пен әлеуметтік көзқарастарды ұштастыру.Бұл бір 
әлеуметтік  құбылыстың  өзіне  саналуан  көзқарастардың  болуын  айқындайды. 
Қорыта айтқанда, Манхеймнің негізгі қағидасы – тарихи процестен тыс сананы 
билейтін  болмыс  болмайды.Егер  қоғамдағы  басқарушы  тап    өзінің  ғана 
көзқарасын  бірден-бір  ақиқат  идея  ретінде  ұсынса,  ол  өктемшіл  идеологияға 
айналады
К.Манхеймнің  кеңінен,  жан-жақты  зерттеген  теориялық  мәселелері    -    
идеология 
және 
идеологиясыздандыру 
проблемалары.Ойшылдың 
зерттеулеріндегі  теориялық    маңызды  орынға  ие  болған    «саясат  ғылым  бола 
ала ма» деп қойған өз сұрағына берген жауаптары.Бұл ғалымның  өмір сүрген 
уақытында  (ХХ  ғасырдың  орта  кезі)  саясаттану  нақты  ғылым  ретінде  бүкіл 
әлемде  толық  тарамаған  еді,  себебі  ол  кезде  саяси  танымның  біркелкі  болуы 
мүмкін  емес еді.  Манхейм ғұмырының соңғы  жылдарында  өз  сұрағына жауап 
ретінде    «саясаттың  ғылым  болатын  уақыты  дәл  қазір»  деп  санады.  Оның  ең 
басты  себебі,  саяси  ғылымға  негіз  болатын  -  тарихи  таным  мен  тарихи 
процестердің ашық, жариялы болуы ортақ саяси ілімнің туындауына кепілдеме 
болды.Бірақ 
әрбір 
саяси 
ғалымның 
санасында 
бірнеше 
ғылым 
салалары(тарих,тарихнама,мемлекеттік  құрылыстар,  құқықтық,  әлеуметтік 
қатынастар, саяси идеялар) тоғысуы тиісті. 
Манхейм фашистік типті тоталитарлық режим орнату қауіпіне тартылған 
“бұқаралық 
қоғамдар” 
дәуірінде 
демократияны 
сақтау 
үміттерін 
интеллигенциямен  байланыстырды.  Оның  идеялары  әлеуметтану  ілімінің 
дамуына  үлкен  ықпал  етті.  Карл  Манхеймнің  әлеуметтану  методологиясын 

171
толық  қабылдамаушылар  болса  да,  оның  тарихи-әлеуметтік  зерттеулері 
классикалық  үлгіге жатады.

жүктеу/скачать 15,5 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: