Саясаттану
жүктеу/скачать 15,5 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жүсіп Баласағұн
| Әл-Фараби саясат жөнінде өз кезеңіндегі терең ойлар айтқан ойшыл.
Оның ілімі бойынша қоғамның құрылымы әлемнің құрылымына сәйкес келеді. Әл-Фарабидің саяси идеялары рахымды және рахымсыз қалаларды салыстыру арқылы беріледі (Ежелгі Грек тарихы бойынша «қала» деген түсінік «мемлекет» орнына қолданды). «Рахымды қалада» билеуші мен оның тұрғындарының дүние және бақыт жөнінде шынайы түсінігі бар. «Рахымсыз, күнәға батқан қалада» ондай ұғым жоқ. Бұл қалалар сипаты мұраларға қатысы жағынан да өзгеше. Бақытсыз және опасыз қалада тұрғындар сезім мен қиялға негізделген әрекетке сүйенетін рахатты жоғары бағалайды, ал қайырымды қалада басқару заң күшіне, игі тәжірибеге негізделеді. Әл-Фараби мынадай адамгершілік қасиеттерді атап көрсетеді: шындықты сүю, игіліктілік, мінез парасаттылығы. Тұтас алғанда, Әл-Фараби Платонның философ-билеуші идеясын қолдайды. Ол ғалымдарды қоғамның жүрегі деп санайды. Әл-Фарабидің «Адам еңбектің арқасында жануарлық жағдайдан құтылатын қабілеті бар бірден-бір тіршілік иесі, оның қалыпты жағдайы санасына сәйкес және өзін-өзі жаңғыртуға тиіс» деген ойлары аса бағалы пікірлер болып табылады. Ұлы ойшыл бабамыз Әл-Фарабидің бай мұрасы қазақ халқының саяси санасын жетілдіріп, сан ғасырлар бойы ғылымның, оның ішінде саяси білімдердің дамуына игі әсерін тигізді. Есімі орта ғасырлардан біздің заманымызға жеткен ақын, философ, қоғам қайраткері – Жүсіп Баласағұн. Жүсіп Хас Хаджиб (1021 – 1077) Шу алқабындағы Баласағұн қаласының тұрғыны болған. Ақынның «Құтадғу білік» («Құтты білім») атты поэмасы – ортағасырлық қазақ даласындағы әртүрлі тарихи, саяси және қоғамдық мәселелер туралы мол мағлұмат, құнды деректер беретін шығарма. Бұл ұзақ уақыт толастамаған қырғын соғыстар кезеңі болса да, түркі тайпаларынан кейінгі қазақ ұлтына этникалық негіз болған қыпшақтар бірлестігі қалыптаса бастады. Ол кезде қазақ жеріндегі ғалымдар кең тараған парсы, араб тілдерінде жазатын еді. Бірақ солардың арасынан Жүсіп Баласағұн өз ана тілі түркі тіліне жанашырлық білдіріп, оны сақтап қалуды мақсат етіп өз шығармаларын ескі түркі тілінде жазды. Ойшыл саяси мәселелерге де айрықша көңіл бөлген. Мысалы, мемлекетті орталықтандыру және басқару, қоғамда әділ заңдардың, еркіндік пен 13 бостандықтың болуын қалайды. «Құтадғу білік» - халықтың салт-санасы, өмірдің мән-мағынасы, адам тағдыры, әдет-ғұрпы жөніндегі көзқарастар жинақталған құнды шығарма. ХІ ғасырда өмір сүрген, сол кездегі қазақ мәдениетіне және саяси тарихына белгілі мөлшерде үлес қосушы ақын, ойшылдардың ішінен Махмуд жүктеу/скачать 15,5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|