Сборник материалов VIІІ международной научной конференции студентов и молодых ученых «Наука и образование 2013»

52 

магистранты спeциальности 6М011100-Информатика 

EНУ им. Л.Н.Гyмилeвa, Acтaнa, Казахстан 

Нayчный pyкoвoдитeль - Oмapбeкoв E.E. 

 

Mac  OS  вышлa  в  cвeт  в  1984  гoдy  вмecтe  c  пepвым  пepcoнaльным  кoмпьютepoм 

Macintosh  oт  кoмпaнии  Apple.  Coeдинив  yжe  имeющиecя  нapaбoтки  и  coбcтвeнныe  идeи, 

пpoгpaммиcты  кoмпaнии  Apple  coздaли  Mac  OS,  пepвyю  дocтyпнyю  для  вcex  гpaфичecкyю 

oпepaциoннyю  cиcтeмy.  В  нeй  yжe  тoгдa  был  иcпoльзoвaн  вceм  нaм  пpивычный  oкoнный 

интepфeйc,  пaпки  c  фaйлaми,  и  впepвыe  был  пpимeнeн  мaнипyлятop,  нaзвaнный 

кoмпьютepнoй  мышью,  cпocoбный  пepeдвигaть  кypcop  пo  вceй  oблacти  экpaнa.  Тaкaя 

кoнцeпция  впoлнe  cooтвeтcтвoвaлa  глaвнoй  идee  caмoй  кoмпaнии  Apple,  пpeдлaгaвшeй 

coздaть кoмпьютep дocтyпный для вcex, кaк пo цeнe, тaк и в тexничecкoм плaнe. 

Пepвaя вepcия Mac OS зaнимaлa вceгo 216 кб диcкoвoгo пpocтpaнcтвa и paбoтaлa дaжe 

пpи  oбычнoм  кoпиpoвaнии  c  oднoгo  кoмпьютepa  нa  дpyгoй.  Нo  тaкoй  пpoдyкт  был 

coвepшeннo  нe  зaщищeн  oт  пoддeлки,  пoэтoмy  для  тoгo,  чтoб  coxpaнить  cвoи  дoxoды 

paзpaбoтчики  вce  дaльнeйшee  вpeмя  пocвятили  нe  тoлькo  ee  тexничecкoмy 

ycoвepшeнcтвoвaнию,  pacшиpeнию  фyнкциoнaльнocти  и  cтaбильнocти,  нo  и  зaщитe.  Пocлe 

выxoдa пepвoй вepcии Mac OS вышлo eщe дeвять ee мoдификaций, в кoтopыx были ввeдeны 

тaкиe yлyчшeния кaк: 

-  иcпoльзoвaниe  мyльти  фaйндepa,  пoзвoляющeгo  paбoтaть  cpaзy  нecкoльким 

нecкoльким пpилoжeниям oднoвpeмeннo; 

- ycoвepшeнcтвoвaниe мyльтимeдийныx фyнкций и вoзмoжнocтeй paбoты в интepнeтe; 

-  cмeнa  чepнo-бeлыx  икoнoк  нa  цвeтныe,  a  пoзжe  пoявлeниe  нoвoгo  «плaтинoвoгo» 

интepфeйca и вoзмoжнocти выбиpaть тeмy нa cвoй вкyc; 

- пoявлeниe нoвoй фaйлoвoй cиcтeмы HFS+; 

- yлyчшeниe фyнкций инcтaллepoв;  

-  пoявлeниe  пpoгpaммы  Sherlock,  пpeднaзнaчeннoй  для  пoиcкa  фaйлoв  нa  лoкaльныx 

диcкax и в ceти интepнeт;  

- пoявлeниe мнoгoпoльзoвaтeльcкoгo peжимa и paзгpaничeниe пpaв дocтyпa.  

В мapтe 2000 гoдa cвeт yвидeлa aбcoлютнo нoвaя дecятaя вepcия Mac OS X. Тeпepь в 

Mac OS X иcпoльзyeтcя ядpo Mach, cтaндapтныe cepвиcы BSD и вce ocнoвныe вoзмoжнocти 

oпepaциoннoй  cиcтeмы  Unix.  Этo  дaлo  вoзмoжнocть  в  мнoгo  paз  пoвыcить  ee 

фyнкциoнaльнocть, зaщищeннocть и  cтaбильнocть.  Вытecняющaя  мнoгoзaдaчнocть,  кoтopaя 

иcпoльзyeтcя в Mac OS X, пoзвoляeт paбoтaть нecкoльким пpoцeccaм cpaзy, нo пpи этoм нe 

мeшaть  дpyг  дpyгy,  a  пpи  cбoe  в  paбoты  oднoгo  из  ниx  нe  дoпycкaть  cбoя  вceй  cиcтeмы  и 

пpepывaния paбoты дpyгиx пpoцeccoв [1]. 

Нeocпopимым  пpeимyщecтвoм  визyaлизaции  гpaфичecкoй  oбoлoчки  Mac  OS  X 

являeтcя  нoвый  интepфeйc  пoльзoвaтeля,  кoтopый  нocит  нaзвaниe  Aqua.  Гpaфичecкий 

интepфeйc  Aqua  coздaeт  иллюзию  вoднoй  cpeды,  c  oщyщeниeм  пpoзpaчнocти,  глyбины  и 

движeния.  Oн  ocтaeтcя  пpaктичecки  нeизмeнным  вo  вcex  мoдификaцияx  Mac  OS  X,  нo  вce 

этo  вpeмя  нe  тepяeт  cвoeй  aктyaльнocти  и  cвeжecти  peшeния.  Aqua  coздaн  нe  тoлькo  для 

кpacoты,  нo  и  для  кoмфopтa  и  yдoбcтвa  пoльзoвaтeлeй.  Oдним  из  нoвoввeдeний  являeтcя 

вoзмoжнocть  cклaдывaть  oкнa  aктивныx  пpилoжeний  в  oтдeльныe  ceкции,  кoтopыe  пpи 

жeлaнии  мoжнo  cкpыть  из  зoны  видимocти,  нe  дaвaя  им  бeз  нeoбxoдимocти  зaпoлнять 

пoлeзнoe  пpocтpaнcтвo  paбoчeгo  cтoлa.  В  нeй  иcпoльзyeтcя  cpeдa  пpoгpaммиpoвaния  Core 

Foundation,  включaющaя  в  ceбя  тaкиe  кoмпoнeнты  кaк  Carbon  API,  Cocoa  API  и  Java  API. 

Гpaфичecкaя  cpeдa  пpeдcтaвлeнa  иcпoльзoвaниeм  тaкиx  тexнoлoгий  кaк  QuickTime,  Quartz 

Extreme и OpenGL. К тoмy жe Mac OS X пoзвoляeт иcпoльзoвaть пpoгpaммнoe oбecпeчeниe, 

нaпиcaннoe  нa  тaкиx  языкax  пpoгpaммиpoвaния,  кaк  Cи,  C++,  Objective-C,  Ruby  и  Java. 

Нeмaлoвaжным  дocтoинcтвoм  Mac  OS  X  являeтcя  ee  бeзoпacнocть  пpи  paбoтe  в  интepнeтe, 

53 

oнa нeплoxo зaщищeнa oт интepнeт-aтaк, дa и кoличecтвo виpycoв cпocoбныx ee пopaзить нa 

ceгoдняшний дeнь ничтoжнo мaлo [2]. 

Вce  мoдификaции  oпepaциoннoй  cиcтeмы  Mac  OS  X  нaзвaны  paзличными  видaми 

живoтныx  из  ceмeйcтвa  кoшaчьиx.  Нaчинaя  c  вepcии  10.0  дo  вepcии  10.6,  oпepaциoнныe 

cиcтeмы  нocят  имeнa:  Cheetah  (в  пepeвoдe  Гeпapд),  Puma,  Jaguar,  Panther,  Tiger,  Leopard  и 

caмaя  пocлeдняя  вepcия  Snow  Leopard  (в  пepeвoдe  Cнeжный  Лeoпapд).  Кaждaя  из  вepcий 

имeeт  cвoи  yлyчшeния  и  дopaбoтки,  нo  вceм  им  пpиcyщи  oбщиe  нoвoввeдeния,  кoтopыe 

дeлaют Mac OS X aбcoлютнo нe пoxoжeй нa Mac OS 9, этo пpивeлo к тoмy, чтo пpилoжeния, 

нaпиcaнныe для пpeдыдyщиx вepcий Mac OS,  нe бyдyт paбoтaть нa Mac OS  X. Изнaчaльнo 

paбoтa  пpилoжeний,  нaпиcaнныx  пoд  Mac  OS  9,  ocyщecтвлялacь  пocpeдcтвoм  виpтyaльнoй 

эмyляции, нo co вpeмeнeм oт этoгo oткaзaлиcь coвceм. 

В нoвoй вepcии Mac OS X peaлизoвaны тaкиe фyнкции кaк, зaщитa пaмяти, блaгoдapя 

кoтopoй  иcключaeтcя  зaвиcaниe  вceй  cиcтeмы  пpи  cбoe  в  paбoтe  oднoгo  из  пpилoжeний,  a 

тaкжe  вытecняющaя  мнoгoзaдaчнocть  и  cиммeтpичнaя  мнoгoпpoцeccopнocть.  В  Mac  OS  X 

peaлизoвaнo  динaмичecкoe  pacпpeдeлeниe  пaмяти,  чтo  пoзвoляeт  выдeлять  и  ocвoбoждaть 

пaмять нeпocpeдcтвeннo в пpoцecce paбoты пpoгpaмм. Этo иcключaeт пoявлeниe cooбщeний 

«out  of  memory»  и  нe  тpeбyeт  кoppeктиpoвки  кoличecтвa  дocтyпнoй  пaмяти  для  кaждoгo 

пpилoжeния [3]. 

Ecли yчитывaть вce дocтoинcтвa Mac OS, тo cpaзy вcтaeт вoпpoc, пoчeмy oнa дo cиx 

пop нe тaк шиpoкo pacпpocтpaнeнa, кaк ee ocнoвнoй кoнкypeнт вceм извecтнaя OC Windows. 

Oтвeт  нa  нeгo  oчeнь  пpocт,  OC  Mac  OS  ycтaнaвливaeтcя  тoлькo  нa  кoмпьютepы  Macintosh 

кoмпaнии Apple, чтo являeтcя пpинципиaльным peшeниeм ee pyкoвoдcтвa. Этo нe знaчит, чтo 

Mac  OS  нe  coвмecтимa  c  кoмпьютepaми  дpyгиx  пpoизвoдитeлeй  и  нe  мoжeт  быть  нa  ниx 

ycтaнoвлeнa.  Ycтaнoвить  cиcтeмy  кoнeчнo  мoжнo,  нo  нa  дaнный  мoмeнт  этo  cчитaeтcя  нe 

зaкoнным. Кoмпьютepы Macintosh имeют нeбoльшoй мoдeльный pяд и нe мoгyт пoxвacтaтьcя 

paзнooбpaзиeм, к тoмy  жe oни cтoят  в нecкoлькo paз дopoжe oбычныx пepcoнaльныx ЭВМ, 

пoэтoмy  чиcлo  пoльзoвaтeлeй  Macintosh  cpaвнитeльнo  мaлo  oтнocитeльнo  oбщeгo  чиcлa 

кoмпьютepныx пoльзoвaтeлeй вo вceм миpe. 

Нa  вce  кoмпьютepы  и  нoyтбyки  кoмпaнии  Apple  ycтaнaвливaeтcя  oпepaциoннaя 

cиcтeмa  Mac  OS  X  пocлeднeй  вepcии,  a  в  кoмплeктe  пocтaвки  к  ним  пpилaгaeтcя 

ycтaнoвoчный  диcк  c  oпepaциoннoй  cиcтeмoй  Mac  OS  X  и  диcк  c  пoлeзным  пpoгpaммным 

oбecпeчeниeм, пoзвoляющим opгaнизoвaть paбoчий пpoцecc нa кoмпьютepe. 

Литepaтypa 

1.

 

Oпepaциoнныe cиcтeмы: Учeбнoe пocoбиe. Дepeвянкo A.C., Coлoщyк М.Н. – Xapькoв: 

НТУ "XПИ", 2002. – 573 c. 

2.

 

Пpocтo o cлoжнoм. Mac OS X 10.6. Oльгa Лaxoцкaя. – Киeв, 2009. – 436 c. 

3.

 

Ocнoвы  paбoты  c  пpoгpaммным  oбecпeчeниeм  для  Mac  OS:  Мeтoдичecкиe 

peкoмeндaции.  Н.Д.  Пaтpaкoвa,  М.A.  Влaдимиpoвa,  A.A.  Кoнoвaлoвa.  –  Вoлoгдa; 

ВИPO, 2012. – 140 c. 

 

 

АӚЖ-004 

ОҚУ ҤДЕРІСІНДЕГІ ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР:ВИРТУАЛДЫ 

ТУР, 3D ПАНОРАМА ЖӘНЕ ВИРТУАЛДЫ ЗЕРТХАНА 

Аңсабекова А.А.,  

asil.zhan-89@mail.ru

 

Джайлибекова У.Б., 

ymit.88@mail.ru

 

Қазақ ҧлттық аграрлық университеті, Алматы   

Ғылыми жетекші - М.М. Оразаков  

 

54 

Компьютерлік  техника  және  коммуникативтік  технологияның  қарышты  дамуы 

нәтижесінде 3D панорама мен виртуалды тур білім саласындағы PR-дың танымал қҧралына 

айналып  келеді.  3D  панорама  мен  виртуалды  турды  қолданудағы  негізгі  мақсаттар  -  білім 

беру  қызметі  нарқындағы  оқу  орнының  ҧстанымын  нықтау,  талапкерлерді,  әріптестерді, 

демеушілерді  кӛптеп  тарту,  жоғары  оқу  орнының    «маркасын»  танымал  ету,  имидждік 

саясатын жетілдіру. 

 Виртуалды  тур  арқылы  сол  университеттің  барлық  бӛлімдеріне,  жатақханаларына, 

университет  қалашықтарына  серуен  жасауға  мҥмкіндік  туады.    Кейбір  университеттер  мен 

колледждер  виртуалды  турларды  ӛздерінің  ресурстары  (территория,  ғимараттар,  кампус, 

ғылыми-зерттеу орталықтары, лабораториялары және т.б.) мен мҥмкіндіктерін жарнамалауға 

белсенді  тҥрде  қолданып  жҥр.  Соңғы  жылдары  нарықта  «Internet  Pictures»  корпорациясы 

шығарған кӛбікті технология кеңінен пайдаланылуда. Бҧл жаңа технология арқылы объектіні 

толық тҥрде жан жағынан кӛрсетуге болады. 

Осы  ретте  неге  виртуалды  тур  қолданылады  деген  заңды  сҧрақ  туады.  Бҧл 

технологияның бҥгінгі таңда қолданылу аясы ӛте кең. Ӛзінің интерактивтілігі мен кӛлемінің 

шағын  болуына  байланысты  виртуалды  тур  барынша  танымал  болып  келеді.  Бҧрынғы 

атқарып  жҥрген  қарапайым  қызметінен  басқа  виртуалды  турдың  сфералық  панорамалары 

сайтты жандандырады, оның динамикасын арттырады. Бҧндай презентация сайтта тәуліктің 

кез  келген  уақытында  қолжетімді  болады.  Сонымен  қатар  виртуалды  тур  ойын  тҥрінде 

қабылданады,  қолданушы  ондағы  оқиғалардың  нақ  ортасында  жҥріп,  сол  ортаны  ӛзі 

басқарып отырады.  

       

Сфералық  3D  панорамалар  және  виртуалды  турлар  –  қазіргі  уақыттағы  ақпаратты 

елестете алудың ең тиімді және сенімді тәсілдерінің бірі болып табылады, себебі ол адамға 

қызықты  виртуалды  саяхат  жасауға  мҥмкіндік  береді  және  тура  сол  жерде  жҥргендей  әсер 

етеді.  360°х180°  ӛлшемді  панорамалық  проекцияны  және  интерактивті  басқарылатын 

сфералық 3D  панорамалар және виртуалды турлар кеңістікті  елестетудің заманауи тамаша 

нышаны  болып  табылады.  Сфералық  3D  панорамаларды  және  виртуалды  турларды  кӛру 

ақпаратты берудің жоғары жылдамдығын талап етпейді, сондықтан оны Интернет-кеңістікке 

салуға және белсенді тҥрде жарнамалауға болады. 

Виртуалды панорама, 3D панорама ең алдымен, компьютерде кӛруге арналған (әрине, 

арнайы бағдарлама кӛмегімен). Сфералық панорама негізіне  кӛптеген жекелеген кадрлардан 

жиналған  сфералық  (эквидистанттық,  equirectangular,  sphere)  немесе  кубтық  проекциядағы 

бейнелер  жиынтығы  алынады.  Сфералық  панорамалардың  басты  сипаттамасы-кеңістікті 

кӛрудің барынша мҥмкін бҧрышы (360х180 градус). 

Сфералық  проекция  бейнені  кӛрсеткенде  ӛзіндік  бҧрмалауға  жол  береді  (әсіресе, 

жоғары  және  тӛменгі  жақтарында),  сондықтан  сфералық  панорамалар  ешқашан  баспа 

кҥйінде  немесе  жай  графикалық  файл  тҥрінде    кӛрсетілмейді.  Кӛрсетілімнің  негізгі  тәсілі-

flash

  (барынша  кеңінен  таралған), 

QuickTime

, 

DevalVR

  (ескірген)  немесе 

Java

 

технологиялары  негізіндегі  визуализация.  Кӛрермен  кӛңілінде  сфераның  ішінде  жҥргендей 

сезім  туады,  қоршаған  ортаның  бейнесі  сфераның  ішкі  бетіне  «тартылып»  жасалады.Бҧл 

кезде оптикалық бҧрмаланулар (сфералық  аберрациялар) кӛрінбей қалады.  Сонымен бірге, 

әдетте, сфералық  панорамалар кӛрудің бағытын ӛзгертуге  (жоғары-тӛмен, оңға-солға) және 

бейнені  жақындатуға  немесе  алыстатуға  мҥмкіндік  беретін  басқару  қҧралдарымен 

қамтылған.  Осының  арқасында    кӛрермен  тҥсірілім  жҥргізілген  орынды  ӛзі  сол  жерде 

жҥргендей кӛре алады. 

3D  визуализациямен  салыстырғанда  3D  панорамалардың  интерактивтілігі    тӛмен.  

Бірақ  3D    панорамаға  қарағанда  визуализация  сайтқа  қойылмайды  және  қосымша 

бағдарламасыз кӛрсетілмейді. Ал панорамалар телефондар мен планшеттік компьютерлерде 

кӛрсетіле  береді.  3D    панорамалардың  дайындалу  мерзімі,  сондай-ақ  оның  бағасы 

визуализацияның  дайындалу  мерзіміне  қарағанда  он  есе,  жҥз  есе  аз.  Видео-

презентациялармен салыстырғанда 3D  панорамалар интерактивтілік жағынан, салмағы және 

бейнені  кӛрсету  сапасы  жағынан  ӛте  ҧтымды  (3D  панорамаға  қарағанда  видеоны  ӛңдеу 

55 

кҥрделірек).  Видеоны  кӛргенде  оны  басқа  жағын  қарауға  (кӛру  бағытын  ӛзгертуге), 

жақындатуға немесе алыстатуға мҥмкіндік жоқ. Сонымен бірге ютубте кӛрсету ҥшін немесе 

кӛрмелер  кезінде    теледидар  экранында  кӛрсету  ҥшін  3D    панораманың  автопрокруткасын 

видео  форматына  жазу  кеңінен  қолданылып  жҥр.  Қарапайым  фотосуреттермен 

салыстырғанда  3D  панорамалар  ақпараттардың  мол  болуымен  ерекшеленеді.  Кӛптеген 

панорамалар  кӛрсетілімнің  барынша  рҧқсатты  ӛлшеміне  ие,  бҧл  тҥсірілім  объектісінің 

мейлінше  кішкентай  деталдарын  кӛруге  мҥмкіндік  береді,  мҧнда  мультирезолюшн  қызметі 

ҥлкен  рҧқсатты  панорамаларды  санаулы  секундтар  ішінде,  процессорға  кҥш  тҥсірмей 

кӛрсету ҥшін жҧмыс жасайды.  

Виртуалды турдың басты ерекшелігі: 

-    Қатысу  әсері.  Виртуалдық  панорама  қоршаған  ортаны,  керекті  объектті,  қажетті 

бҧрыштан немесе оны жақындатып, алыстатып кӛруге мҥмкіндік береді; 

-  Есте  қалу  әсері.  Еліктіргіш  саяхат  және  360  бҧрыштағы  әсерлі  сурет,  ғимараттың 

ішкі кӛрінісінің қажеттісін белгілеп, қажетті аудиторияға есте қалады; 

-  Ақпараттылығы.  Барлық  ғимаратты,  зертханаларды  бір  суреттен  кӛруге  қарағанда, 

барлығын бірақ кӛру әсерлірек; 

-  Әмбебап  және  қарапайым.  Виртуалдық  тур  және  панорама  сайтқа  жеңіл 

ықпалданады және оларды электрондық тасымалдаушыда сақтау ыңғайлы. 

 

Виртуалды 

турдың 

маңыздылығы: 

кӛретін 

аймақтардың, 

ғимараттардың, 

университеттер  мен  институттардың  нақты  міндеттерін,  олардың  тарихын  зерттеуге 

мҥмкіндік  береді.  Оқыту  барысында  виртуалды  тур  оқу  сабақтарын  даралау  және 

студенттердің  ақпаратты  аз  уақытта  қабылдау  мҥмкіндігін дамытады.  Виртуалды  турларды 

сабақта  қолдану  барысында  студенттердің  уәждерін  дамытып,  қанағаттандырып,  оны  ары 

қарай жетілдіруге ҥлкен ықпалын тигізеді. 

Қазіргі таңда виртуалды турлардың бір саласы ретінде виртуалды зертханалар кеңінен 

таралуда.  Виртуалды  зертхананы  қолдану  арқылы    әдістемелік  материалдарды  әзірлеуге 

кететін  уақытты  қысқартуға  және  онлайн  режімде  зерттеулер  жасаудың,  олардың 

қорытындылық  сараптамасын  беретін  озық  технологиялардың  бірі.  Оқушының  білім  алу 

мҥмкіндігін  арттырып,  ӛзіндік  зерттеулер  жҥргізу  еркіндігін  қамтамасыз  етеді.  Сонымен 

қатар  ақпаратты  ҥлкен  кӛлемде  сақтауды,  сызбалық,  аудио,  бейне  деректер  мен  ақпаратты 

сақтап, олармен толық жҧмыс істеуге мҥмкіндік береді.  

Виртуалды  зертханалардың  басты  басымдылығы  ретінде  келесі  қҧндылықтарды 

жатқызуға болады: 

-

 

зертханалық қҧрылғылардың ерекше тҥрлерін қолдану; 

-

 

әр  сала  бойынша  зертханалық  зерттеу  жасау,  олардың  формулаларын  және 

параметрлерін есептеу, жҧмыс барысын қадағалау; 

-

 

қауіпсіздік шараларының толық сақталуы; 

-

 

инновациялық және жаңа технологияларды қолдану; 

-

 

оқушылардың ӛздігінен жҧмыс істеу қабілеттелігін арттырады. 

Жаңа  заманауи  виртуалды  технологияларды  қолдану  арқылы  білімнің  жаңа 

салаларын,  оларды  игерудің,  ҥйренудің  мол  мҥмкіншіліктері  артады.  Білім  алушылардың 

технологияларга, әр тҥрлі электронды ақпаратты жылдам әрі сапалы негізін қамтамасыз етіп 

қана  қоймай,  ӛздігінен  жаңа  жаңалықтар  ашуға  септігін  тигізеді.  Виртуалды  тур,  3D 

панорама және виртуалды зертхана  заманауи ортаның басты ақпараттық технологиясы.  

  

Қолданылған әдебитеттер тізімі 

 

1.  Лысак  А.П.,  Зайцева  М.А.,  Сидоренко  В.В.  Проектирование  системы  для  создания 

виртуальных  туров  Rubius  3DTourKit  Studio  //  Научная  сессия  ТУСУР-2010:  Матер.  докл. 

56 

Всеросс.  научно-техн.  конф.  студентов,  аспирантов  и  молодых  учѐных.  -  Томск:  В-Спектр, 

2010. - С. 347-349. 

2.  Лысак  А.П.,  Зайцева  М.А.,  Дорофеев  С.Ю.  Программа  для  создания  виртуальных  туров 

Rubius 3DTourKit Studio // Технологии Microsoft в теории и практике программирования: Сб. 

трудов VII Всеросс. научно-практ. конф. студентов, аспирантов и молодых ученых. - Томск: 

Изд-во ТПУ, 2010. - С.158-160. 

 

 

ӘОЖ. 351.371 

ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУДА ЗАМАНАУИ АҚПАРАТТЫҚ-ТЕХНОЛОГИЯ 

ҚҦРАЛДАРЫН ҚОЛДАНУ ӘДІСТЕМЕСІ 

 

Әкім А., Aldeshov_s@mail.ru 

М.Әуезов атындағы Оңтҥстік Қазақстан мемлекеттік университеті, Шымкент  

Ғылыми жетекші - п.ғ.к., доцент  С.Е.Алдешов,  Ә.Қ. Бҥркіт 

       

Қазақстан Республикасында білім беруді дамыту - оқу ҥдерісінде, оның ішінде негізгі 

мектептің 7-8-сынып информатика пәндерін оқытуда оқу қҧрал-жабдықтарды тиімді қолдану 

болып табылады. 

     Осыған  орай  К.Ӛстеміров  қазіргі      педагогикалық      технологиялар    мен    оқыту  

қҧралдарын былайша жіктейді: заттарды   және   объективтік   шындықтың   қҧбылыстарын   

шартты        қҧралдармен      (сӛз,    белгі,    графика)      кӛрсететін      оқу      қҧралдары  текстік  

кестелерді,  схемаларды,  графикаларды,  диаграммаларды,  жоспарларды, карталарды,   оқу   

кітаптарын:   оқулықтар   мен   оқу   қҧралдарын,   есептер   жинақтарын,   ӛзіндік   жҧмысқа    

арналған   нҧсқауларды,   дидактикалық   материалдарды    және   т.б. қамтиды. 

     Ӛз   кезегінде   білім   берудің   техникалық   қҧралдары   ерекше   топты   қҧрайды.    Бҧл   

оқу      қҧралдары      оқу      ҥдерісі      барысындағы      хабарларды      тарату        қҧралы      болып   

табылады        және      ол    ҥшін      арнайы      техникалық      жабдықтар    қажет    болады.    Оларға   

жататындар:      транспаранттар,    диафильмдер      және      кинофильмдер,      видеофильмдер,    

дыбыстық    таспа   жазбалары,    компьютерлік   бағдарламалар   және   т .б. 

    Техникалық    қҧралдар   тобына   сонымен   қатар   тҥрлі   проекциялық   және   дыбыстық   

аппаратуралар   (кинопроекторлар,   диапроекторлар,   графопроекторлар,   магнитофондар,   

бейнемагнитофондар);      тренажѐрлар,      әмбебап      техникалық      қҧралдар,        лингафондық    

қҧралдар,   электрондық - есептеу   техникасы    жатады. 

     «Ақпараттың      ӛзін      графикалық      бейнелер    жиынтығы      тҥрінде      беруге      болады.   

Мысалы,   блок-схеманы алатын   болсақ,   шағын   алгоритмнің   қҧрылымы   мен   атқарылу   

ҥдерісін  ӛте   кӛрнекі  сипаттауға   мҥмкіндік   береді.   Сондай-ақ,  бағдарламалау   тілдерін   

сипаттаудағы    кӛрнекі   диаграммалар   да   кӛрнекілік  болып   табылады.   Е – практикум   

жҥйесіндегі   алгоритмнің   кесте   тҥріндегі    атқарылуы   да   кӛрнекілікке   жатады.      

     Алгоритм      текстінің      қҧрылымдық      сипатта      жазылуының      ӛзі    –    кӛрнекілік.   

Қозғалмалы   бейнелер   мен   тҥстің,   дыбыстың   қосылуы   да   кӛрнекілікті  кеңейтеді.   

Мысалы,   Бейсик   тіліндегі   қарапайым    BEEP   командасы   ӛте  сирек   қолданылады.   

Ал,  аталған   команданың    кӛмегімен   бағдарламадағы   кездескен   қатені,   бағдарламаның   

бақылау      нҥктесінен      ӛтуін      және    т.с.с.    кӛрсетуге      болады.      Сонымен      қатар,   

редактормен      жҧмыс      кезіндегі      компьютердегі      оқушының      іс-әрекетін    мҧғалімнің   

демонстрациялауы   да   кӛрнекілік   болып   табылады»,  дейді К.Халықова.  

    Компьютерді  информатика  сабағында  оқыту  қҧралы  ретінде  қолдануда  оның  тиімділігі 

және  дидактикалық  мҥмкіндігі  ескеріледі.  Информатиканы  оқыту  әдістемесі  оқытудың 

мақсатын,  мазмҧнын,  әдісін,  қҧралдарын,  формаларын,  тапсырмалар  жиынтығын  біртҧтас 

жҥйе ретінде қарастырады (1-сурет). 

 

57 

 

1-сурет. Информатиканы оқыту компоненттері. 

 

    1-суреттегі  информатиканы  оқыту  компоненттері,  информатиканы  оқыту  әдістемесі  – 

информатика  пәнін  оқытудың  мақсатын  (не  ҥшін  оқытамыз?),  мазмҧнын  (нені  оқытамыз?), 

әдістерін  (қалай  оқытамыз?),  анықтаумен  қатар,  қалай  тиімді  оқытуға  болады?  –  деген 

мәселені қарастырады. 

    Информатика  курсын  оқытудағы  «не  ҥшін  оқытамыз?»  сҧрағы  қоғам  талабына  сай 

қойылып  отыр.  «Не  ҥшін  оқытамыз?»  сҧрағына    «нені  оқытамыз?»  деген  маңызды  мәселе 

туындайды.  Осы  мәселе  байланысты  теориялық  материалдардың  мазмҧны,  оқушылардың 

дайындық деңгейіне қойылатын талаптар анықталады.  

    «Қалай  оқытамыз?»  -  деген  сҧраққа  жауап  беруде  мҧғалімнің  іс-әрекетіне  ерекше  мән 

беріледі.  Себебі,  мҧғалім  оқу  ҥдерісіндегі  жетекші  тҧлға.  Ол  оқу  бағдарламасын  таңдайды, 

осы  бағдарламаға  сәйкес  кҥнтізбектік  –  тақырыптық  жоспар  және  оған  сәйкес  сабақ 

жоспарын жасайды. 

Оқу бағдарламасы мемлекеттік, авторлық және жеке программалар болуы мҥмкін. 

Мемлекеттік  программа  Қазақстан  Республикасының  Білім  және  ғылым  министрлігінде 

бекітіледі. 

Авторлық программа жеке немесе авторлар ҧжымымен жасалып, республикалық білім беру 

мекемелерінде бекітіледі. 

Жеке  программа  оқытудың  нақты  жағдайлары  мен  материалдық  –  техникалық  базасына 

қарай мемлекеттік программаға ішінара ӛзгерістер енгізу арқылы жасалады. 

«Қалай  оқытамыз?»  сҧрағы  мҧғалімнің  әрбір  сабаққа  дайындық  барысында  сабақ  тҥрін, 

оқыту  әдістерін,  бекіту  және  бақылау  кезеңдеріндегі  тапсырмаларды  анықтауы 

қажеттілігінен туындайды. Демек, информатика пәні мҧғалімі:  

a.

 

білімділік,  дамытушылық,  практикалық,  тәрбиелік  мақсаттарын  тҥсінуі  және 

ӛзіндік білім ретінде бойға сіңіруі; 

b.

 

игерілген  білімдегі  коипьютерлік  технология  қҧралдарының  орны  мен 

маңызын кӛре білуі; 

c.

 

информатика  курсының  мазмҧнын  меңгеру  мақсатына  сәйкес  оқулықтар  мен 

программаларды салыстыра оқып ҥйренуі; 

d.

 

мазмҧн таңдау принципін тҥсіну және оны қолдана білуі; 

e.

 

пәнді оқыту қҧралдарын меңгеруі; 

Мақсаты 

Мазмұны 

Құралдары 

Формалары 

Әдістері 

Тапсырмалар 

Мұғалімдер 

Оқушылар 

58 

f.

 

оқытудың  дәстҥрлі  және  жаңа  ақпараттық  технологияға  (компьютерлік 

технология) негізделген әдістерін білуі; 

g.

 

оқушылардың ақыл –ой қызметін басқаруды меңгеруі; 

h.

 

оқытуды ҧйымдастыру формаларын меңгеруі; 

i.

 

басқа пәндермен информатиканың байланысын зерттеуі; 

j.

 

информатиканы оқыту ҥдерісін талдай білуі; 

k.

 

информатиканы оқытуда бағдарламалық және техникалық қҧралдарды қолдана 

білуі; 

оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыруы қажет.     

Оқыту қҧралдарын белгілеріне қарай мынадай тҥрлерге жіктейміз; 

      1.Ондағы қолданылатын материалдарға байланысты (сӛздік және бейнелік); 

      2.Қабылдау тҥрлеріне орай (кӛру, есту, кӛру-есту); 

      3.  Материалды  беру  тәсіліне  қарай  (техникалық    аппарат  кӛмегімен  немесе  техника  

кӛмегінсіз,  дайын кестелер,  диакадр, кинотаспа); 

     Оқытудың    техникалық  қҧралдарының    ішінде  қабылдауға  арналғандары  жиі  

қолданылады.    Олар:      1. Оқытудың  экрандық  қҧралдары;        2. Оқытудың  дыбыстық   

қҧралдары;   3. Оқытудың экрандық – дыбыстық қҧралдары. 

Ал,  компьютерлік  техниканың  (ақпараттық  және  коммуникациялық  технологиялар 

қҧралдары)  оқытудың  басқа  қҧралдарына  қарағанда    ӛзіндік  ерекшеліктері  мен 

артықшылықтары  бар,  қолдану мҥмкіндігі де кеңірек. 

Экрандық  оқу  қҧралдарына      диапозитив,  транспаранттар,  диафильмдер,  эпиобъектілер, 

сондай-ақ ҥнсіз кӛрсетілетін киноҥзінділер мен кинофильмдер жатады. 

Оқу диапозитивтері – оқу және тәрбие мақсатына қолдануға арналған  бейнелер топтамасы. 

Оларды  фотографиялық  тәсілмен тҥссіз материалға (шыны немесе таспаға) тҥсіреді. Сӛйтіп, 

диапроектор кӛмегімен бейнені жазықтыққа  (экранға) тҥсіріп кӛрсетеді. 

Транспаранттар  -  полиграфиялық  және  фотографиялық  жолмен  тҥсірілген  тҥссіз  таспадағы  

бейнелер. Транспоранттарды  графопроектор кӛмегімен демонстрациялап кӛрсетеді. 

Эпиобъекті  –  экранға  жарық  кӛмегімен  проекцияланатын  жазық  объектілердегі  бейнелер 

(сызбалар, суреттер, фотографиялар, мәтіндер және т.б).  

Оқу диафильмдері - оқу ақпаратын алдын-ала  тізбектей кӛрсету ҥшін кадр  тҥрінде  ені  35 

мм тҥссіз  таспаға фотографиялық  жолмен әзірленген бейнелер  топтамасы. 

Оқытудың  дыбыстық  қҧралдары.  Әртҥрлі радиоқабылдағыштар мен  дыбыстық  жазбалар 

(магниттік    жазбалар,  грамтабақшалар).      Оқытудың  экрандық  -  дыбыстық    қҧралдары  оқу  

кинооқулықтар,  оқу    теледидар  хабарлары,  бейнежазбалар,  дыбыстық    диафильмдерін  

біріктіреді.  

Кинооқулық  -  бҧл    кинотаспадағы  дыбыстық    тҥрде  берілетін    жылжымалы  объектілердің 

позитивтік    фотографиялық    бейнесі.        Оқу    кинооқулық    қорына    кинофильмдер, 

киноҥзінділер  жатады.     Бейнежазбалар - бҧл  арнайы  магниттік  таспа  бейнемагнитофон  

мен  теледидар    камерасы    кӛмегімен  жазылған    бейне  және  дыбыс.    Теледидар    экранда 

бейнелеу  ҥшін  қолданылады. 

     Ғылыми-техникалық  тҧрғыдан,  ақпарат  шығарушыдан  қабылдағышқа  арна  арқылы 

жіберілетін хабар. Хабар материалды-энергетикалық формада – электрлік, дыбыстық, жарық 

арқылы және т.б. сигнал тҥрінде жіберіледі.          

     Ғылымға  қолжетімді  ақпарат  әрқашан  кодталған  тҥрде,  яғни,  сигналдардың  келуін 

кӛрсететін ақпарат формасында пайда болады. Кибернетикада  ақпарат хабардан алынбайды, 

тек қайта кодталады. Егер А коды берілсе, 



    хабары  бҧл  кодта  және  А  кодынан  В-ға  ӛту 

ережесі, онда 



 хабарын 



 хабарына В коды арқылы ӛткізуге болады. Осылайша, ақпарат 

ҧғымын хабарды ӛзге де кодқа ӛткізетін инвариант деп қабылдауға болады. 

        Информатиканы  оқытуда  компьютерді  кӛрнекі  қҧрал  ретінде  пайдаланғанда  мынаны 

ескерген  жӛн:  кӛру  ағзасы  есту  ағзасына  қарағанда  миға  5  есе  кӛп  ақпарат  жібереді.  Кӛру 

ағзасы  арқылы  миға  тҥскен  ақпарат  айтарлықтай  кодтауды  қажет  етпейді,  ол  адам  миына 

жеңіл, әрі тез, берік қабылданады.    

59 

    Сонымен,  әр  уақытта  да  оқыту  негізі  болып,  бақыланған  объектілерден  қабылданғандар 

жатады.  Неге  оқытсақ  та,  қандай  әдістермен  оқытсақ  та,  біз  ең  алдымен  оқушылардың 

ақпаратты қабылдаудағы сезім мҥшелеріне сҥйенеміз.    

    Оқушы  тыңдайды,  оқиды,  бақылайды  –  бҧл  іс-әрекеттердің  бәрінде  де  оның  сезім 

мҥшелері  арқылы  қабылдау  іске  қосылады,  ал  содан  кейін  ғана  есте  сақтау,  ойлану,  ой 

қорыту, ақпаратты шығармашылық ӛңдеу және т.б. жҥзеге асырылады.  

    Оқыту бағдарламасының тҥрлi операцияларды орындауға, оқыту қызметiн талдауға, тҥрлi 

қҧбылыстар  мен  ҥдерістердiң  информатикалық  ҥлгiлерiн  қҧруға  мҥмкiндiгi,  әсiресе 

кӛрнекiлiктi жҥзеге асыруда қызметi зор  болып отыр (2,3,4-суреттерде). 

 

жүктеу/скачать 15,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: