Сборник материалов VIІІ международной научной конференции студентов и молодых ученых «Наука и образование 2013»

390 

05.12 

    - 

- 

- 

5 мм 

5 мм 

100%

 

92%

 

06.12 

   - 

- 

- 

6-7 мм 

5 мм 

 07.12 

 2 мм 

- 

2-3мм 

7-8 мм 

5 мм  

08.12 

10-12мм  

2 мм 

4мм 

8-9 мм   5 мм  

09.12 

15-20 мм 

2 мм 

5мм  

9-10мм   6мм  

10.12 

25 мм 

2 мм 

5-6мм   11-

12мм  

7 мм  

11.12 

31-46 мм 

2-3 мм 

6 мм  

13мм 

8мм  

12.12 

33-50 мм 

2-3 мм 

7 мм  

14мм 

9мм  

13.12 

55 мм  

2-3 мм 

8-9 мм   15мм  

9 мм 

14.12 

58-60 мм 

4мм 

10мм  

15мм  

9 мм  

15.12 

65 мм 

4мм 

11 мм   16 мм  

10 мм  

16.12 

70-72 мм 

4- 5 мм  

12 мм 

16 мм  

10 мм  

17.12 

 

80-85 мм 

4-5 мм  

12мм  

17мм 

11 мм  

 

Анатомическое  строение  листовой  пластинки  сои.  Листовые  пластинки  сорта  сои 

Диковик  отличаются  различной  степенью  развитости  тех  или  иных  тканей.  Лист  на 

поперечном срезе состоит из верхнего и нижнего эпидермиса. На эпидермисе хорошо видны 

волоски-трихомы  различной  длины.  Они  обладают  наиболее  утолщенной  листовой 

пластинкой,  соответственно  и  толщина  слоев  клеток  палисадного  мезофилла,  значительно 

превосходит  по  своим  параметрам  толщину  слоя  губчаатого  мезофилла.  Растения  имеют 

большие  размеры  листьев,  имеют  хорошо  развитый  слой  механической  ткани,  и  наиболее 

крупные  коллатеральные  закрытые  проводящие  пучки,  образованные  ксилемой  и  флоэмой. 

Ксилема хорошо развита чем флоэма  (рисунок 1, таблица 2). 

 

Рисунок 1-Анатомическое строение листа  

 

сои

 

1-верхний эпидермис, 2-нижний эпидермис, 3-проводящий пучок, 4-столбчатый мезофилл, 5-

губчатый мезофилл, 6-склеренхима, 7-трихома. 

 

 

 

391 

Таблица 2– Морфометрические показатели листовой пластинки сои 

 

Сорт 

 

Толщина 

листовой 

пластинки, 

мкм 

Толщина эпидермиса, 

мкм 

Толщина 

палисадного 

мезофилла, 

мкм 

Толщина 

губчатого 

мезофилла, 

мкм 

Длина 

проводящи

х пучков, 

мкм

 

верхний 

нижний 

Диковик  174,39±6,3

4 

11,37±2,8

6 

13,41±2,2

3 

81,22±3,42 

72,39±3,44 

288,27±3,3

1 

 

 

Выводы: в результате нашего исследования мы убедились в том, что на одном кусте 

сои  имеется  516  зерен.  При  разреженном  посеве  соя  может  дать  до  3  кустов,  и, 

следовательно,  с  одного  зерна  сои  можно  получить  более  1500  зерен,  и  это  считается 

экономически выгодным.  

В лабораторных условиях по результатам фенонаблюдения мы убедились в том, что у 

сои  скорость  прорастания  100%,  а  по  расчетам  всхожесть    достигла  до  92%. 

Морфологическое строение корня сои: корневая система стержневая,  так как появился один 

корень  с  зародыша,  и  только  на  8  сутки  появились  из  образовательной  ткани  перицикла 

боковые корни. Гипокотиль четко отличался по цвету и рос в согнутом виде. Раскрывшиеся 

как  первичные  листья  семядоли  были  мясистыми,  а  настоящие  листья  отличались  цветом, 

толщиной  и  формой  листа.  Между  семядолями  и  настоящими  листьями  эпикотиль  четко 

отличался от гипокотиля цветом, толщиной и опушенностью.  

Анатомическое строение листа сои: лист на поперечном срезе состоит из верхнего и 

нижнего эпидермиса. На эпидермисе хорошо видны волоски-трихомы различной длины. Они 

обладают  наиболее  утолщенной  листовой  пластинкой,  соответственно  и  толщина  слоев 

клеток  палисадного  мезофилла,  значительно  превосходит  по  своим  параметрам  толщину 

слоя  губчаатого  мезофилла.  Растения  имеют  большие  размеры  листьев,  имеют  хорошо 

развитый  слой  механической  ткани,  и  наиболее  крупные  коллатеральные  закрытые 

проводящие  пучки,  образованные  ксилемой  и  флоэмой.  Ксилема  хорошо  развита  чем 

флоэма.  

 

Список использованных источников 

 

1.Мякушко Ю.П. Соя.- М: Колос, 1984.-332 стр. 

2.Панфилов А.Э. Интегрированная система защиты растений. Настоящее и будущее: Сб. 

научн. тр. - М: Белизр, 2002 

3.  Abdel-Aziz S, Hussein  L, Esmail  S, el-Awadi N.  In vivo  rat  assay for true protein digestibility 

and protein quality of beef and meat products extended with soy protein. Int J Food Sci Nutr. 1997 

Jan;48(1):51-6. 

4.  Baker  EC,  Rackis  JJ.  Preparation  of  unheated  soy  protein  isolates  with  low  trypsin  inhibitor 

content. Adv Exp Med Biol. 1986;199:349-55. 

5. Лакин Г.Ф. Биометрия.- М.:Высшая школа. 1990. -352 с. 

 

 

УДК 547.913 

ELAEAGNUS ANGUSTIFOLIA ГҤЛІНІҢ ҚҦРАМЫНДАҒЫ БИОЛОГИЯЛЫҚ 

БЕЛСЕНДІ ЗАТТАРДЫ АНЫҚТАУ 

 

Ахметжанқызы Н., Ысқақ Л., nazgulya_1992@mail.ru 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті, Алматы  

Ғылыми жетекшілер - х.ғ.к.,доцент Г.Е.Азимбаева, Н. Назиолла  

 

392 

Қазақстан  Республикасының  территориясы  ӛсімдік  ресурстарына  бай,  бірақ  медицина 

мен  ауылшаруашылық  саласында  қолданылатыны  аз.  Қазіргі  уақытта  дәрілік 

препараттардың  30%-нен  астамының  кӛзі  ӛсімдіктекті  болып  келеді.  Мамандардың 

пікірінше, ХХІ ғасыр – фитотерапия ғасыры болады. 

Қазір  ӛсімдіктердің  алуан  тҥрлерінің  ішінен  бағалы  биологиялық  активті  заттардың, 

әсіресе  фенолды  қосылыстардың  ӛндірістік  тиімді  кӛзі  бола  алатын  тҥрлерін  табу  ҥлкен 

мәселе  болып  отыр.  Себебі  флавонолдардың  биологиялық  әсері  зор,  олар  қабынуға,  язваға 

қарсы  қолданылады.  Капиллярлар  жҥйесін  бекітеді.  Олардың  гепопротекторлық  және 

гипоазотемиялық активтілігі анықталды. Алкалоидтар тобының да фитотерапиялық әсері ӛте 

зор болып келеді. Олар аз концентрацияның ӛзінде кӛптеген ауруларды басатын қасиеті бар. 

Осындай  препараттардың  ерекшелігі  –  табиғи  болып  келуі,  яғни  оларды  синтездеуге 

келмейді. 

Біздің  ағзамыз  әрқашан  соңына  дейін  тотықпаған  зат  алмасу  ӛнімдерінің  әсеріне  тап 

болады[1].  

Адамзат  баласына  белгілі  бірақ  қасиеттері  мен  қҧндылығы  толық  зерттелмеген 

тҧқымдастың  бірі  -  жиде  тҧқымдасы.  Бҧл  тҧқымдастың  ӛкілдерінің  басым  бӛлігі  мәдени 

ӛсімдіктер  ретінде,  әрі  жабайы  тҥрде  ӛсетін  тҥрлері  аз  зерттелгендіктен,  ХХІ  ғасырда 

дҥниежҥзі  ғалымдарының  қызығушылығын  тудырып  отырған  тҧқымдастың  бірі.  

Қазақстанда бҧл тҧқымдастың екі ӛкілі кездеседі. Солардың бірі- Еlaeagnus angustifolia ӛсімдігі.   

Химиялық  қҧрамы  толық  зерттелмеген  ӛсімдіктердің  қасиеттерін  зерттеу,    биологиялық  және 

физиологиялық активті заттарды бӛлу   биоорганикалық химия саласындағы ӛзекті мәселелердің бірі.  

Зерттеудің  мақсаты:  Elaeagnus  angustifolia  гҥлінің  қҧрамындағы  биологиялық  белсенді 

заттарды анықтау 

Зерттеудің  нысаны  ретіндеШҚО.,  Зайсан  елді  мекенінен2010-2011  жылдары  маусым 

айында жиналып алынған elaeagnus angustifolia гҥлі алынды.  

 

Кесте 1. Еlaeagnus angustifolia гҥлінің қҧрамындағы ББЗ сандық кӛрсеткіштері 

Эк

ст

ра

кт

ивті

ліг

і, 

%

 

Қ

ышқылды

лығы

, %

 

Ас

корби

н қ

ышқылы м

г/%

 

Ан

тоц

иа

нда

р, % 

 

Фла

вон

ои

дт

ар, %

 

Поли

фено

лдар, %

 

Қ

ан

тт

ар, 

%

 

Б

елок

, %

 

К

ле

ча

тк

а, 

%

 

Май, 

%

 

К

арот

ин

, м

кг

/100г

 

С

уда

  

С

пи

рт

те

  

30,5 

16 

0,15

 

 

19,4

 

0,1257

 

 

1,

09

62

 

23,734

 

0,050

 

22,69

 

32,8

 

2,18

 

412

 

 

Еlaeagnus  angustifolia  гҥлінің  қҧрамының  ылғалдылығы  мен  кҥлділігі  гравиметриялық 

әдіспен  анықталды.  Анықтау  нәтижесінде  кҥліділігінің  мәні  жоғары  болуы  оның 

қҧрамындағы макро-микроэлементтер мӛлшерінің кӛп екенін байқауымызға болады.  

Экстрактивтілігі  суда  және  80%  этил  спиртінде  2  сағат  уақытта  жҥргізілді. 

Экстрактивтілігінің  мәні  спиртпен  салыстырғанда  суда  2  есе  жоғары.  Қышқылдылығы, 

аскорбин  қышқылы  титриметриялық  әдіспен  анықталды.  1-кестеде  кӛрсетілген 

мәліметтеріне  сҥйенсек,  аскорбин  қышқылына  бай  екенін  кӛруімізге  болады.  Аскорбин 

қышқылы,  С  дәрумені  организмге  аса  қажетті  витаминдердің  бірі.  Ол  жетіспеген  жағдайда 

393 

адам  қырқҧлақ  ауруына  шалдығады.  Сонымен  қатар  организмнің  тыныс  алу  процесіне  де 

тікелей қатысы бар. 

Еlaeagnus 

angustifolia 

гҥлінің 

қҧрамындағы 

антоциандар, 

флаваноидтар, 

полифенолдар,  каротин  және  қант  мӛлшері  фотокалориметрлік  әдіспен  КФК  –  2  маркалы 

фотокалориметрінде, белок Къельдаль әдісімен анықталды. Ол 22,69%, демек белок мӛлшері 

де  кӛп.  Клечатка  А.Е.  Ермаковтың  модификациясы  бойынша  салмақтық  әдіспен,  шикі  май 

мӛлшері  Сокслет  аппаратының  кӛмегімен  салмақтық  әдісімен  анықталды.  Сонымен  қатар 

еlaeagnus  angustifolia  гҥлінің  қҧрамында  биологиялық  активті  заттар  антоциан,  флаваноид, 

полифенол, каротин мӛлшерлеріне бай екенін кӛруімізге болады [3]. 

Белок  алуан  тҥрлі  қызмет  атқарады,  олардың  тіршілік  ҥшін  аса  маңызды  органикалық 

қосылыс. Белок қҧнарлы қоректік зат, оның организмде жетіспеуі адамды қауіпті ауруларға 

ҧшыратады.  Адам  организмінде  кейбір  белоктар  синтезделмейді,  оларды  дайын  кҥйінде 

ӛсімдік және жануартекті азық-тҥліктердің қҧрамынан қабылдаймыз. Белоктар клеткалардың 

қҧрылысын  жасауда  да,  зат  алмасу  процесінде  де  ӛте  ҥлкен  роль  атқарады.  Организмде 

жҥретін  барлық  биохимиялық  реакцияларды  реттейді  және  кҥшейтеді.  Бҧлшық  еттер 

клеткаларының  қызметіне,  жоғары  органдарды  ауру  таратушы  агентерден  қорғау 

реакцияларына  қатысады.  Қанның  қҧрамындағы  гемоглобин  белогы  ӛкпеден  сіңіріп  алған 

оттекті дененің барлық ҧлпаларымен мҥшелеріне тасымалдап, оларды оттекпен қамтамасыз 

етеді де, ыдырау ӛнімі-кӛмірқышқыл газын қайтадан ӛкпе арқылы сыртқы ортаға шығарып 

отырады [2]. 

Антоциандар  табиғи  бояғыш  заттарға  жатады.  Олар  сарғыш  қызыл,  кӛк  тҥсті  болып 

кеңінен  таралған.  Олар  физиологиялық  активтілік  қасиет  кӛрсетеді.  Сондықтан  тамақ 

ӛнеркәсібінде, тауарларды бояуда, табиғи тыңайтқыштарды байытуда кеңінен қолданылады. 

Еlaeagnus angustifolia гҥлінің қҧрамындағы макро және микро элементтердің мӛлшері 

атом-эмиссионды  жартылай  сандық  спектрлік  анализ  әдісімен  «Аanalyst-  400»  приборында 

анықталып, гҥлдің қҧрамында Cu, Zn, Mn, Fe, Co, Cd, Ca, Mg, K, Na элементтер макро және 

микро мӛлшерде кездесетіні белгілі болды. 

Макро және микроэлементтердің адам ағзасында алатын орны ерекше. Мысалы, егер 

ағзада  мыс  жетіспесе,  бауырда  қорланған  темір  гемоглобинмен  байланысқа  тҥсе  алмайды. 

Мыстың  мӛлшерінің  аз  немесе  кӛптік  шамасының  кӛрсеткіші  -  адамның  шашы.  Мыстың 

мӛлшері тӛмендеген кезде немесе жетіспеген жағдайда шаш тез ағарады. Мыс қанға оттектің 

ӛтуін  қамтамасыз  етеді.  Соның  нәтижесінде  жасуша,  ҧлпалар  оттекпен  жақсы  қамтамасыз 

етіледі.  Мыс  кӛптеген  ферменттердің  қҧрамына  кіреді,  ҧлпалардағы  тотығу  реакциясын 

жылдамдатады.  Темір  элементінің  рӛлі  денсаулық  ҥшін  ӛте  зор.  Егер  темір  жетіспесе, 

баршамызға  белгілі  анемия  немесе  қан  аздық  ауруы  пайда  болады.  Магний  жҥйке 

ҧлпаларының  жҧмысын  жақсартады,  сҥйек  тҥзуге  қатысады.  Марганец  ой  еңбегімен 

айналысатын  адамдар  ҥшін  тәулігіне  5-6  мг  мӛлшерінде  пайдаланады.  Жас  балаларға 

марганецтің мӛлшері ересектерге қарағанда кӛбірек қажет болады[4]. 

Сонымен  қатар  Еlaeagnus  angustifolia  гҥлінің  40%,  70%,  90%  этил  спиртіндегі 

ерітінділері  5890  маркалы  II  НР  газды  хроматографында  масс  -  селективті  детекторында 

анықталды. Еlaeagnus angustifolia гҥлінің 40% этил спиртіндегі ерітіндісінде 41 қосылыс бар 

екендігі  анықталып,  олардың  ішінде  ең  кӛп  кездесетін  қосылыстар:  кҥрделі  эфирлер, 

спирттер, фенол қышқылдары, қанттар болса, 70% этил спиртіндегі ерітіндісінде 49 қосылыс 

бар  екендігі,  Олардың  ішінде  амин  қышқылдары,  фенол  қышқылдары,  спирттер,  кҥрделі 

эфирлер  кӛп  мӛлшерде,  ал  90%  этил  спиртіндегі  ерітіндісінде  71  қосылыс  бар.  Олардың 

ішінде  ең  кӛп  кездесетіндері:  циклді  қосылыстар,  кҥрделі  эфирлер,  аминдер,  ароматты 

қосылыстар, фенол қышқылдары т.б. 

Қорытындылай  келе  Еlaeagnus  аngustifolia  гҥлінен  химиялық  қҧрамында  кездесетін 

заттар  медицинасында  тҥрлі  ауыруларды  емдеуде,  отандық  дәрі-дәрмек  жасауда,, 

фармацевтиканың дамуына ӛз ҥлесін қосады. Айталық: полифенолдардың рак пен жҥрек ауруларына 

қарсы  әсері  жақсы.  Ағзаның  А  дәруменіне  мҧқтаждығы  табиғи  каротиндердің  есебінен 

айтарлықтай  дәрежеде  қамтамасыз  етіледі.  Каротиндерді  тағамдарды  және  мал  азықтарын 

394 

дәрумендеу  кезінде,  терінің  зақымдануын  емдеуде  және  тағамның  бояғыш  заты  ретінде 

пайдаланады.  

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 

 

5.

 

Музычкина  Р.А.,  Корулькин  Д.Ю.,  Абилв  Ж.А.  Качественный  иколичественный 

анализ основных групп БАВ в лекарственном растительномсырье и фитопрепаратах. - 

Алматы: КазГУ им. Аль-Фараби, 2004 - 288с. 

6.Абизов Е.А. Фармакогностический анализ плодов Elaeagnus orientalis L. // Фармация. – 

2011. – № 7. – С. 19 – 21.  

7.Самылина  И.А.,  Иващенко  Н.В.,  Багиров  И.М.  Анализ  жирного  масла  лоха 

узколистного  //  Аптечный  форум  ―От  производителя  до  аптеки  и  потребителя‖. 

Тезисы докладов.Москва, 2007г.-С. 101-102. Бабаскин Д.В., Абизов Е.А.,  

8.Бабаскин  В.С.  Использование  биотест-систем  при  фармакологическом  изучении 

пелоидных  композиций  с  экстрактами  некоторых  видов  лоха  //  International  Journal 

onImmunorehabilitation (Международный журнал по иммунореабилитации). – 2010. – 

Т. 12. – № 2. – С. 239 – 240. 

 

 

ӘОЖ34.31.27 

 

СЕЛЕЦИЯЛЫҚ ҚҦНДЫ МАЙ БҦРШАҚ ДАҚЫЛЫ СОРТЫНЫҢ  

МОРФОЛОГИЯЛЫҚ-АНАТОМИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 

 

Ахметова С.Б., z.simok_94 @mail.ru 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті, Алматы 

Ғылыми жетекшілер- Ж.С. Тілеубаева,М.С.Қурманбаева 

 

Май  бҧршақдҥниежҥзілік  егін  шаруашылығының  ежелгі  дақылының  біріне  жатады. 

Жиырма  және  жиырма  бірінші  ғасырды  азықтық,  жемдік  ӛсімдік,  индустриялық  шикізат, 

жасыл  тыңайтқыш  ретінде  және    техникалық  қолданыста  әр  тҥрлі  облыстарда  пайдалану 

мҥмкіншілігінің ҧлғаюына байланысты бҧл дақылға деген ерекше назар аударушылық артты.  

Май  бҧршақ    дҥниежҥзілік  егін  шаруашылығында  ең  кеңінен  таралған,  химиялық 

қҧрамы  жағынан  айрықша  ерекшеленетін,  ӛнеркәсіпте  және  ауылшаруашылығында  жан-

жақты  пайдаланылатын  қҧнды  дәнді  бҧршақ  дақылы.  Бҧл  дақылдың  дҥниежҥзінің  барлық 

континенттерінде  ӛсірлетін  тҥрі  Glycine  hispidaMoenchвегетациялық  кезенінің  ҧзақтығы, 

морфологиялық  (бҧтақтануы,  жапырақтарының,  бҧршақыңдарының  пішіні,  дән  мӛлшері, 

тҥсі) және т.б. белігері бойынша ерекшелінетін тӛрт тҥршеге жіктелінеді [1, 2].     

Қазіргі  кезде  Май  бҧршақтың    тҧқымында  азықтық  қҧнды  ақ  уыздың  алмаспайтын 

амин қышықылдармен және маймен қолайлы тіркесін ескерсек  болашақта оның қолдалнылу 

шекарасының  қаншалықты  ӛсетінің  анықтау  мҥмкін  емес.  Минералдық,  органикалық, 

биологиялық  белсенді  заттарының  бірегей  қҧрамы,  олардың  функциялық  қасиеттері 

дақылды  кӛпқырлы  және  жан-жақты  пайдалануын    кҥшейтеді.  Сонымен  қатар  май  бҧршақ 

дән қҧрамында кальци, магни, кҥкірт, кремний, хлор, натрий макроэлементтері және темір, 

марганец, бор, алюминий, никель, молибден, кобалть микро элементтері және т.б. бар [3, 4].   

Бҧршақ  тҧқымдасынан  жататын  май  бҧршақ  дақылының  айрықша  биологиялық 

ерекшелігінің  бірі  азоттың  фикцациялауға  және  топырақты  онымен  байытуға  қабілетті 

бактериялармен  селбесуі,  бҧл  оны  басқа  дақылдардың  ауыспалы  егістігі  ҥшін  қҧнды 

бастамашы  етеді. 

Соңғы  жылдарды  тҥрлі  елдерде  Қытай,  Жапон,  АҚШ-та,  Ресей  және 

басқада)  осы  ӛсімдіктің  биологиялық  ӛзгешелігін  зерттеу,  оны  әр  тҥрлі  табиғи-климаттық 

жағдайларда ӛсіру бойынша тҥрлі  ғылыми жҧмыстар орындалып, май бҧршақтың кӛптеген 

жаңа  сорттары  шығарылды.    Жетістіктерге  май  бҧршақтың  ӛсіру  технологиясын  жақсарту 

395 

жҧмыстарында  да  қол  жетті.  Алайда  бҧл  дақыл  кӛптеген  елдерде  және  Ресей  (Поволжье, 

Алтай,  Ресейдің  оңтҥстігінде)  аймақтарында  перспективті  дақыл  болып  саналғанымен 

ареалының байыпты аумақтануы болған жоқ [5, 6].  

Қазақстанда  май  бҧршақ  ақ  уызын  ӛндіру  ҥшін  шикізат  алудың  резервтері  шектеусіз. 

Әсіресе республиканың оңтҥстік, оңтҥстік-шығыс аймақтарындағы  суармалы жерлерде май 

бҧршақ жоғары және тҧрақты ӛнім береді [7].  

Май бҧршақтың жаңа аймақтарға кеңінен ендірілмеуінің бір себебі қазіргі сорттардың 

биологиялық  ерекшелігі,  морфо-анатомиялық  қҧрылысын  зерттеу  жҧмыстарының 

жеткіліксіз болуы. 

Осыған  орай  май  бҧршақ  дақылының  Вилана  сортының  вегетативті  мҥшелернің 

анатомиялы қҧрылысын зерттеу мақсат етіп қойылды 

Материалдар және әдістер 

Зерттеу    материалдары:  Қазақстаның  оңтҥстік  шығысында  ӛсуге  бейімделген,  ерте 

және орташа уақытта пісетін сорты  вилана зерттеу материалы ретінде қарастырылды. 

Петри  табақшасына  тҧқым  ӛніп  шығу  ҥшін  5  мл  дистилденген  су  қҧйып  10  дәннен 

салынып  бӛлме  температурасына  (20-23 

0

С)  қойылды.  Бірінші  туліктен  бастап  дәннің  ӛнуі 

бақыланды.  Вилана  сортының  вегетативт  мҥшелерінің  морфологиялық  және  анатомиялық 

қҧрылысын  зерттеу  ҥшін  кескін  алынып  Страсбургер-Флемминг  әдісі  бойынша  фиксация 

жҥргізілді  (су+глицерин+спирт  (1/1/1)).  Анатомиялық  кескіндер  МЗП-01  микротомымен 

және  қолмен  жасалды.  Биометрикалық  ӛлшемдер  және  фотосуреттер  МСХ100  бейне 

микроскопы кӛмегімен жҥргізілді. 

Зерттеу нәтижесі 

2013  жылы  зертхана  жағдайында  май  бҧршақ  дақылының  Вилана  сортының  ӛніп 

шығуы,  вегетативт  мҥшелерінің  морфологиялық  және  анатомиялық  қҧрылысы  зерттелінді. 

Петри  табақшасына  егілген  Вилана  сорты  дәнінің  3-5  минут  аралықтарында  суды  сіңіріп 

жиырылуы байқалынды. Екінші тәулікте (24 сағаттан кейін) дәннің ісінуі және ісінген тҧқым 

қабықшасының жирылып қайта жазылды. Ҥшінші тәулікте ҧрықтық тамыр шыға бастады.  

Зерттеу барысында Майбҧршақ  дақылының  жылу сҥйгіш  ӛсімдік екені  дәлелденді. 

Майбҧршақ  сортын  зертханалық  жағдайда  зерттеу  кезінде  бӛлме  температурасы  қалыпты 

жағдайдан (20-23 

0

С-тан) тӛмен болған жағдайда Петри табақшасында егілген тҧқым  суды 

сіңірмейтіні анықталды.  

Вилана  сортының  ӛніп  шығуына  бақылау  әрбір  тәулік  сайын  жҥргізілінді.  Вилана 

сортында Петри табақшасына салынған 10 тҧқымнан 1 тҧқым ӛнген жоқ. Тҧқымның 50%  -

ының ӛнуі екінші тәуліктен кейін басталды. Вилана сортының ӛну шығу қарқындылығының 

орташа кӛрсеткіші 85% қҧрады [сурет 1].  

 

 

 

 

Сурет 1 – Май бҧршақ дақылы Вилана сортының ӛніп шығуы 

 

 

 Ескертпе: А – бірінші тәуліктегі тҧқым; Б – ҥшінші-тӛртінші тәуліктегі тҧқымның ӛнуі; В – 

Толық ӛнген Вилана сорты 

 

А 

Б 

В 

396 

 

Зерттеуге  алынған  Вилана  сорты  тҧқымының  ҧзындығының  орташа  кӛрсеткіші  –  

15,8±0,8мм;  тҧқымның  енінің  мәні  –  8,4±1,5мм  қҧрады.  Кҥн  салып  тҥсі  ӛзгерді,  алғашқы 

сабағы  шыға  бастады.  Екіге  жарылған  тҧқым  ортасынан  1  апта  ішінде  жапырақ  шықты, 

мҧртшалары  ҧзара  берді.  Сабағы  ӛте  жылдам  ӛсіп,  кҥлгін  тҥске  боялды,  жапырағы  қою 

жасыл тҥсті болды. Сабағының ҧзындығы 25,4 см, енінің ӛлшемі  5,1 см-ге жетті [кесте 1].  

 

Кесте 1 – Май бҧршақ дақылы Вилана сортының сабағының ӛсуінің орташа кӛрсеткіші  

Зерттеу кҥндері 

Сабағының ҧзындығы, см 

Ені, мм 

Ӛсу жылдамдығы, см 

 

26.02 

2  

1,5  

- 

28.02  

6,4  

2,4  

4,4  

01.03 

7,8  

2,0  

1,4  

02.03 

10,1  

2,9  

2,2  

04.03 

12,3  

4,2  

2,1  

05.03 

14,6  

4,4  

2,3  

Зерттеу кҥндері 

Сабағының ҧзындығы, см 

Ені, мм 

Ӛсу жылдамдығы, см 

12.03 

25,4  

5,1  

10,8  

 

Орташа  

 

11,22857 

3,214286 

3,8 

Минимальды 

2 

1,5 

1,4 

Максимальды 

25,4 

5,1 

10,8 

 

 

жүктеу/скачать 15,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: