Сборник статей международной учебно-методической конференции

425 

 

5  Нысанбаев  А.Н.  Философия  взаимопонимания. - Алматы:  Главная  редакция 

«Қазақ,энциклопедиясы», 2001. - 544 с. (363, 371). 

6  Долгосрочная  программа  развития  образования  до 2020 г.  Проект // http // www. edu. 

gov.kz.- 63 c. 

 

 

 

КƏСІБИ ҚАЗАҚ ТІЛІН ОҚЫТУДАҒЫ РӨЛДІК ОЙЫНДАРДЫҢ ТИІМДІЛІГІ 

 

Баербекова Алия Ермуратовна 

Қазтұтынуодағы Қарағанды экономикалық университеті 

 

 

Ойын – студент  білімін  берік  меңгерту  құралы.  Əр  сабақта  ойын  түрлерін  орнымен 

қолданып,  оны  қызықты  ету  арқылы  студнттердің  білімге  ынта-ықыласы,  пəнге  деген 

сүйіспеншілігі арттады. Ойынды студенттер сабақта шаршаған кездерде сергіту мақсатында емес, 

оларға берілген ұғым, түсініктерді берік меңгеру мақсатында да жүргізіледі. 

         Кəсіби қазақ тілі сабағында ойын түрлерінің қолдану тиімділігі: 

-

 

жаңа  тақырыпты  ойын  арқылы  меңгертуде  не  бір  жақсы  нəтижеге  жетуге 

болады; 

-

 

сабақты жандандырып, студенттерді ынталандырады; 

-

 

шығармашылық, ізденушілік қабілеттерін арттырады; 

-

 

өзіне деген сенімділік пайда болады; 

-

 

логикалық ойлау қабілеті дамиды.          

         Университеттегі  оқыту  үрдісінің  негізгі  мақсаты – студенттің  білім  игеру  кезінде 

ойлау  қабілетін  қалыптастыру,  сол  арқылы  таным  əрекетін  белсендіріп,  шығармашылық 

қабілеттерін тəрбиелеп дамыту болып табылады.         

         Ойын  жағымды  эмоция  сыйлаушы  құрал.  Ойын  ойнау  барысында  студент  ешбір 

бүкпесіз,  бар  жан-тəнімен  ойынға  кірісіп  кетеді  де,  белсенділік  пайда  болады,  білімгер  лидерлік 

қасиет  танытады.  Ойын  қатысымдықты  қалыптастыратын  əдіс  болғандықтан,  оны  оқытудың 

ешбір əдіс-тəсілімен салыстыруға келмейді.  Сабақты ойын арқылы оқыту барысында білімгердің 

пəнге деген көзқарасы өзгеріп, өзге жəне өзінің досын басқаша көруге мүмкіндік туады. Ойынды 

қолдану оқу үрдісінің басқа аспектілеріне де жақсы əсер етеді. 

Рөлдік  ойынның  мəні:  а)  тіл  үйренушінің  сол  тіл  арқылы  қатынас  жасауына  деген 

қызығушылықтарын арттырады; ə) қажетті сөздерді неғүрлым көп меңгерсем, дұрыс жауап берсем 

деген  ойды  туғызады;  б)  ойын  барысында  тілдік  қатынастар  ерекше  маңызға  ие  болады;  в)  тіл 

үйренушінің  кəсіби  қазақ  тілі  пəні  бойынша  мамандыққа  қатысты  біліктілігі  мен  белсенділігін 

арттырады. 

Рөлдік ойындар студенттердің болашақ мамандығының ерекшелігімен толығырақ танысуға  

септігін тигізеді. Зерттеушілердің пікірінше, рөлдік ойын, оның табысы көп жағдайда оқытушыға 

байланысты. Ол оқытушының  ұйымдастыру жəне өткізу қабілеттеріне қатысты. 

Рөлдік ойындар дəстүр бойынша микроэтюдтар мен макроэтюдтарға бөлінеді. Микроэтюд 

бойынша  ойыншылар  төрт  адамнан  аспауы  керек.  Ал  макроэтюдта  ойынға  бес  адамнан  бүкіл 

топқа  дейін  қатысуы  мүмкін.  Рөлдік  ойындар  бірқатар  проблемалық  мəселелерді  шешуге 

негізделеді.  Мəселен,  білімгерлердің  бір-бірімен  қарым-қатынасын  дұрыстау,  əлеуметтік 

теңсіздікті жою т.б.. 

Рөлдік  ойындарда  міндетті  түрде  білімгерлердің  өзара  əлеуметтік  рөлдік  қатынастары 

қалыптасады.  Рөлдік  ойын  сөйлеу  мəдениетін  дамытуға  да  өз  септігін  тигізері  хақ.  Ол  болашақ 

маманның  өзін-өзі  ұстай  білу  қабілетін,  мамандыққа  қатысты  терминдерді  қолдана  білу 

деңгейлерін дамытады. 

Сөйтіп,  ойын - дұрыс  сауатгы  сөйлеу,  тыңдап  түсіну  деңгейлерін  жоғарылататын, 

қатысымдыққа  жетелейтін  құралдың  бірі  болып  табылады.  Сабак  сөйлеу  əрекетіне  негізделуі 

керек. Кəсіби қазақ тілі сабағында ойын ойнату басты мақсат емес. Кəсіби қазақ тілі пəнінің басты 

мақсаты - ойын  арқылы  студенттерді  мемлекеттік  тілде  мамандығына  қатысты  сөйлету  болып 

табылады.  Ойынның  кұрылымын  оқу  əрекетіне  салғанда  оқу  үрдісін  мақсатты  қатысым  үрдісіне 

айналдырарымыз хақ. Мəселен, білімгерлерге бірдей екі нəрсені, не болмаса суретті көрсетіп, осы 

екі  нəрсенің  арасындағы  айырмашылықтарды  атап  беріңіз  деген  кезде,  олар  оны  оқу  үрдісінің 

426 

 

максаты  деп  қабылдамайды.  Тіл  сөйлету  мақсатына  жету  құралы  болып  табылады.  Жəне  сөз 

соңында айтарымыз кез келген тақырыпқа сабақта рөлдік ойындар ойнатқызуға болады. 

Кəсіби қазақ тілі пəні бойынша туризм мамандығының студенттерімен бірге дайындалған 

«Саяхат жетекшісі» деген тақырыпта өткізілген рөлдік ойынды мысал ретінде алуға болады. Бұл 

рөлдік ойын арқылы студенттер өз мамандығына қатысты ақпарат ала отырып, саяхат барысында 

өздерін  қалай  ұстау  керек,  саяхатты  қалай  қызықты  жүргізуге  болады,  сонымен  қатар,  туризм 

саласына байланысты терминологиядан да көптеген ақпарат ала алады.  

«САЯХАТ ЖЕТЕКШІСІ» рөлдік ойыны 

Ойынның мақсаты: «Саяхат жетекшісі» тақырыбына сұхбат жүргізе білуге, қарым-қатынас 

этикетін  сақтауға  дағдыландыру,  тілдерін  жаттықтыру,  сауатты  жазуға  үйрету,  саяхат 

жетекшісінің атқаратын қызметтері туралы мəлімет беру. 

Ойынның  жүргізілу  тəртібі:  Ойыншылар  өзара  рөлдерді  бөліп  алады.  Оқытушы  бəрінің 

дұрыс сөйлеулерін бақылап жүреді. Ойыншылар дəрісханада еркін қозғалыста болады. 

 

Саяхат жетекшісі: Сəлеметсіздер ме, құрметті экскурсияға қатысушылар. Қазақстанға қош 

келдіңіздер. Бурабай өлкесіне қош келдіңіздер. 

Экскурсияға қатысушылар: Сəлеметсіз бе!

 

 

Саяхат  жетекшісі:  Орындарыңызға  жайланып  отырыңыздар.  Бүгін  сіздрге  қызықты  əрі 

мағыналы,  тарихи,  мəдени  саяхатты  ұйымдастырушы  мен  __________________ боламын. 

Қазақстанның  көрікті  жерлерінің  бірі,  Көкшетау  баурайында  орналасқан  Бурабай  өлкесімен 

танысасыздар. 

Көкшетау – Қазақстанның тарихы бай қалаларының бірі. Көкшетау аймағына халық ежелгі 

заманда-ақ  қоныстана  бастаған  (Бурабай  кеніші,  Ботай  қоныстары, Бурабай  қорымы).  Ежелгі 

заманда Көкшетауға андрон мəдениетін жасаған тайпалар, сақ тайпалары қоныстанса, б.з-дың 1 – 

2  ғ-ларынан  бастап  шығыстан ғұндар келіп  қоныстанды. Көкшетау  өңірі 6  –  8  ғ-ларда Түрік 

қағандығының құрамында,  ол  ыдырағаннан  кейін  əр  кезеңдерде қимақ, қыпшақ,  т.б.  түркі 

тайпаларының  иеліктерінде  болды. Шыңғыс  ханның  Орталық  Азияға жасаған  жорығынан  кейін 

(1219 – 1922) бұл  өңірге Алтайдың арғы  бетінен  басқа  да  тайпалар  келіп  қоныстанып, Дешті 

Қыпшақта бұрыннан  қоныстанған  тайпалармен  араласып  кетті. 13 – 14 ғ-ларда Алтын  Орда 

мемлекетінде 200 жыл  бойы  түркі  тайпаларының  өзара  сіңісуі  нəтижесінде  біртұтас этникалық 

топ –  қазіргі қазақ халқы  қалыптасты. 15 ғ-дың 2-жартысында Жетісуда құрылған Қазақ 

хандығы күшейе  келе, 16 ғ-дың  бас  кезінде  бүкіл  қазақ  даласын  (соның  ішінде Көкшетау өңірін) 

біріктірді.  

Енді  Бурабай  өлкесіне  келетін  болсақ, «Бурабай»  мемлекеттік  ұлттық  табиғи  саябағы 

Ақмола  облысының  Щучье  ауданында  орналасқан.  Саябақтың  жалпы  аумағы 83 510 га,  оның 

ішінде орман алқабы 47 361 га, жер беті сулары 8 493,5 га.  

Экскурсияға қатысушылар: Бурабай жерінің климаты қандай?

 

 

Саяхат жетекшісі: Климаты шұғыл континентальды. Қаңтар айындағы орташа температура 

-16,7

0

С,  шілде  айының  орташа  температурасы +18,6

0

С.  Саябақ  аумағына  Үлкен  жəне  Кішкентай 

Шабақты, Бурабай, Шортан, Қатаркөл, Майбалық т.с.с. он төрт үлкен-кішілі көлдер кіреді. Көлге 

құятын Қолшақты, Қылшақты, Сарыбұлақ, Громовая, Иманай сияқты басқа да өзендер бар. 

Бурабай  көлі  теңіз  деңгейінен 319 метр  биіктікте  орналасқан.  Көл  шығанағындағы 

Жұмбақтас  тауы  Бурабай  нышанына  айналған.  Бұл  таудың  келбеті  бір  жағынан  бойжеткенді, 

екінші  жағынан  кейуананы  бейнелейді.  Бурабай өлкесінің  ең  биік  тауы  Көкше  теңіз  деңгейінен 

997 метр биіктікте орналасқан. 

Бурабай табиғаты көз тартар сұлулығымен, ауасының тазалығымен тартымды. Биік таулар, 

көгілдір көлдер, қарағай мен қайың ағаштары өлкенің сəнін кіргізеді. Саябақта жануарлар əлемінің 

305 түрі бар. Оның 87 түрі сирек кездесетін я жойылуға жақын. 

Өсімдіктердің 757 түрі  кездеседі.  Оның 12 түрі  Қызыл  Кітапқа  енген.  Жайқалған 

ағаштардың 65%-ын  қарағай, 31%-ын  қайың, 3%-ын  көктерек, 1%-ын  бұталы  өсімдіктер 

құрайды. Тау  қыраттарының  үгілуі  мен  желдің  əсерінен  Бурабайда  Оқжетпес,  Ұйқыдағы  батыр, 

Бүркіт, Түйе, құдыр, Сфинкс сияқты ерекше тас мүсіндер пайда болған. 

Бурабай  өлкесінде  қонақ  үйлер,  шипажайлар,  демалыс  үйлері  орналасқан.  Демалыс 

орындарындағы екі кісілік бір бөлмені жалға алудың орташа құны жаз айларында 10 000-15 000 

теңгені құрайды. Жаз айларында балалар лагері жұмыс жасайды. 

427 

 

Бұл  аймаққа  денсаулығын  түзету  мен  демалу  мақсатымен  жыл  сайын  Қазақстанның 

түкпір-түкпірінен,  сондай-ақ,  алыс  жəне  жақын  шетелден  демалушылар  келеді.  Бурабайдың 

балшығы мен минералды суы емдік қасиетке бай.  

Бурабай демалыс орындарында спорт кешендері орналасқан, экскурсиялық бағдарламалар 

жүргізіледі. Көктем айларында балық аулау маусымы басталады. Бурабай көлдері мен өзендерінде 

балық аулау үшін алдын ала рұқсат қағазын сатып алу керек.  

Экскурсияға қатысушылар: Бурабай жері туралы ел аузында көп аңыздар бар деп естідік, 

айтып берсеңіз. 

Саяхат  жетекшісі:  Ақмола  облысының солтүстігінде  «Бурабай»  ұлттық  паркі 

орналасқандығы  баршамызға  мəлім. Бурабайдың тау-тасы  да, көлі де,  жазық  даласы  да  ертегілер 

мен аңыздарға толы. Көкше жеріндегі Бурабайдың тамаша табиғаты, тылсым бейнесі – қарағайлы 

орманы,  бір-бірінен  көлдері  арқылы  бөлініп  жатқан  қатпарлы  жартастары,  биік  құз  басындағы 

тастары мен шыңдары небір бейнені көз алдыңа елестетеді. 

Қазақстан  Республикасы  Президенті  Іс  Басқармасының  «Бурабай»  мемлекеттік  табиғи 

ұлттық паркі 2000 жылы тамызда құрылды. 

Бурабайдың  əрбір  қия  тасына аңыздар негізінде  жəне  бейне  ерекшелігіне  қарай  ат қойып 

отырған: Оқжетпес,  Жұмбақтас. «Жұмбақтасты»  бір  қырынан  қарасаң – бұрымды  жас  қызға 

балайсың,  екінші  қырынан  қарасаң - орамал  тартқан  келіншекке  балайсың,  үшінші  қырынан 

қарасаң – бетіне əжім түскен кемпірге балап таңқаласың. 

Бурабай 

көлдеріне Бурабай, Шортанды, Үлкен 

Шабақты, Кіші 

Шабақты, Қотыркөл жатады.  Сонымен  қатар,  Сары-арқаның,  Көкшетау  тауларының  аралығында 

бір-біріне жақын орналасқан ұсақ көлдер тобы бар. Олар суының тазалығымен ерекшеленеді. 

 

Оқжетпес туралы мынадай аңыз бар екен: Қалмақ қызына Абылай ханның əскерлері «мен 

аламын»  деп  таласады.  Сонда  Абылай  жауынгерлерін  ренжітіп  алмас  үшін  “Бұйырдым  тұтқын 

қыздың қалауына” дейді. Тұтқын қыз жігіттердің өнерін сынау үшін үш шарт қояды. Біріншісі —

 Көкшенің ең биік шыңының басындағы найза ағашқа байланған шəйі орамалды атып түсіруі еді. 

Қыздан  дəмелі  хан  батырларының  барлығы  да  “шіреніп  садақтарын  шыңға  кезегенімен” 

ешқайсысы сыннан өте алмайды. Шың содан кейін Оқжетпес аталыпты. 

Жеке  батыр  аңызына  келетін  болсақ,  бір  кедей  ауылда  ақылды  парасатты,  арманшыл, 

үлкен  күштің  иесі  батыр  өмір  сүріпті.  Ол  жас,  өлең  айтатын  ешқандай  қорқуды  білмейтін 

болыпты.  Өсе  келе  айналысындағы  кедейшілікті,  халықтың  көз  жасын,  қайғысын  көреді. 

Шығыстан  жəне  оңтүстіктен  ауылға  жоңғарлар,  батыстан – Волга  қалмақтары  қысым  жасады. 

Дұшпандары  ауылдан  адамдарды,  малдарды  айдап  əкетіп  жатады.  Ел  ішінде  жігіттер  қыз-

келіншектер үшін өзара төбелесті. Осындай реніштері үшін олар бір-бірінің жайылымдарына зиян 

келтірді. Осындай келеңсіз жағдайларға өкпелеп жас батыр ауылдан кетіп, өз бақытын табуға бел 

буады. Жолда батыр өзге елдің бірнеше əскерлерін жолықтырады. Олар бақытқа жету үшін жердің 

түбіне  жалғыз  бару  керек  емес,  қасыңда  жора-жолдас  болу  керек.  Күш  біріктіріп,  еліңді-жеріңді 

қорғасаң, сонда бақыт өзі келеді, - дейді. Батыр ешқайсысының сөзіне құлақ аспай, өз жөніне кете 

береді. Алдынан дұшпанның үлкен əскері кездесіп, барлық жолын жауып, қанды шайқас болады. 

Сонда ғана қанша батыр болса да, жалғыз жолға шығуға болмайтынын түсінеді. Дұшпандарының 

қолынан дала төсінде мəңгі ұйқыға кетті. Қазіргі кезде «Жеке батыр» тас бейнесі халық жүрегінде 

аңыз болып қалды. 

Саяхат  жетекшісі:  Құрметті  экскурсияға  қатысушылар,  тағы  сұрақтарыңыз  болса, 

қойыңыздар. 

Экскурсияға қатысушылар: Сұрағымыз жоқ. Сізге үлкен рахмет. Бурабай жері туралы көп 

мəлімет алдық. 

Саяхат жетекшісі: Келесі кездескенше! 

Экскурсияға қатысушылар: Сау болыңыз! 

Қорыта  келгенде,  кəсіби  қазақ  тілі  пəнінде  қолданылатын  рөлдік  ойындардың  басты 

мақсаты – студенттерді  пəнге  деген  қызығушылығын  оята  отырып,  мамандықтарына  қатысты 

терминдерді меңгерту болып табылады. 

Рөлдік  ойындардың    жетістігі  көбіне  оқытушыға    байланысты,  оның  ойынды  

ұйымдастырып,  өткізе  білу  қабілетіне  тəуелді.  Оған  дайындық  жəне  оны  өткізу  процесіндегі 

оқытушы  рөлі  үнемі  өзгеріп  тұрады.  Ойынға  дайындықтың  бастапқы  кезеңінде  оқытушы 

студенттердің  іс-əрекетін  мықтап  қадағалайды,  студенттердің  тілдік  қорында  бар  сөздерді 

барынша  тиімді  пайдалануына  көмектеседі.  Бірақ  оқытушының  əңгімеге  белсене  қатысуы    мен 

428 

 

бақылауы    біртіндеп  азайып,  оның  бар-жоқтығы  елене  бермейтіндей  деңгейге  жетуі  тиіс.  Осы 

мақсатқа  жеткен  кезде  ол  жəй  ғана  байқаушы  болады,  мұндай  жағдайда  ол  жіберілген 

кемшіліктерді түзетуге байланысты қандай жұмыс қажеттілігін анықтау ісімен шұғылданады. 

 

Библиографиялық тізімі: 

 

      1. Нұрғаева Г. Ойын сабақ // Бастауыш мектеп,2001, №7. -Б. 40-46 

     2.    М.Жайлауова,З.Сексенбаева.  Дидактикалық    ойындар    жəне  оларды 

пайдалану // Бастауыш мектеп, 2004, №6. -Б. 28-30 

     3.Қоянбекова.С. 

Ойын 

мақсатын 

талдау 

жəне 

оның 

мəні // 

            Қазақстан мектебі, 2002, №1-2.-Б. 45-49 

4.

 

Менте  М.  ван.  Эффективное  использование  ролевых 

игр в тренинге. — СПб: Питер, 2001. 

 

 

 

CONDITIONS OF STUDENTS′ CREATIVE THINKING FORMATION IN HIGH 

SCHOOL 

 

Kemelbekova Elmira master of pedagogical sciences, L.Gumilyov Eurasian National 

University 

Kenzhigozhina Karlygash master of philology, L.Gumilyov Eurasian National University 

Kusainova Aigul  master of pedagogical sciences, L.Gumilyov Eurasian National University 

 

 

Nowadays the main task of high school is upbringing of a person who is ready for the 

development of his capacities in high technological, competitive world. 

The education system of Kazakhstan is aimed at the idea of training of high qualified specialists 

possessing new creative thinking, mobility, competence, ready for continuous professional growth. In 

these conditions it is necessary to form and develop   creative thinking of students. 

Analysis of sources shows that the most important factors in increasing the creativity of students 

in educational system are: active teaching (problem solving and group discussion), using some guidelines 

for increasing the self – concept and self-expression, familiarizing the teachers with creativity and its 

significance and value, using flexible training programs, teaching creativity, the student′s perseverance, 

the human sovereignty, the student ′s interest, the family, the role of the teacher as a model and the free 

expression of the feelings such as love and happiness, curiosity, providing a positive environment in the 

classroom, having intimate relations with love and respect, providing opportunity and independence for 

students, divergent thinking skills, a keen interest in doing tasks, the ability to express oneself, 

perseverance and discipline in works, independence, critical thinking , motivation, enthusiasm, a sense of 

loving beauty, loving Art, using the brain precipitation method and problem solving. 

Steve Jobs considered that “creativity is just connecting things When you ask creative people how 

they did something, they fill a little guilty because they didn′t really do it, they just saw something. It 

seemed obvious to them after a while. That′s why they were able to connect experiences they had had and 

synthesize new things”. 

Edward de Bono said about the creativity that it is great motivator because it makes people 

interested in what they are doing. Creativity gives possibility of some sort of achievements to everyone . 

Creativity makes life more fun and more interesting. Creativity involves breaking out of established 

patterns in order to look at things in a different way. 

A matter of increasing nation’s competitiveness, intellectual and creative language activity of 

professionally mobile specialists is advancing in the rate of the most actual tasks of present Kazakhstan’s 

society. It is connected with a need of  modernization  of education in accordance with new aims and 

tasks for the development of the Republic of Kazakhstan. 

Today, a high school that is widely accepted as an organization, an institutional system, and 

association makes the matter of educational quality provision and professional training actual. Such an 

interest is conditioned by the changes in specialist′s training who  ought to be ready for a repeatedly 

change of professional kind of activity. Besides, the acquisition of professional habits and skills must take 

a short period of time and with minimal expenses. It supposes ability to the active acquisition of new 

429 

 

kinds of activity which is connected with the  ability to self expression and continuous learning. Only 

innovative education is able to solve this matter, the aim of which is security and development of a 

creative potential of a man. 

It is worth to note that nowadays there is a living interest to the matters of students’ creativity 

formation among teachers and psychologists. It is explained by 

a social necessity  to have creative, competitive specialists. From this point of view, a revision of 

theoretical positions with regard to a nature of creativity, criteria for their diagnosis and mental abilities 

numerous searches of creativity sources, conditions are conducted. 

For creativity realization a set of qualities are a needed, it makes up a creative potential of a 

person. It is a complicated  integral concept which includes natural-genetic, social-personal and logistic 

components which are from one hand founded genetically and from the other hand could be formed and 

developed throughout life. From the pedagogical point of view a positive creative potential could be 

regarded as a combination of knowledge, skills, abilities and man’s aspirations to change the world in 

different spheres of activity in accordance with norms of morality. In the process of formation and 

developing these qualities it is necessary to take into account the peculiarities of initial and secondary 

creativity. The initial creativity supposes the achievement of so-called “creative illumination”, “spirit 

growth” in the result of which  creative ideas could appear. Secondary creativity requires making the 

result of “creative illumination” a final product of it. For the initial creativity formation the following 

qualities are required: imagination development, spiritual-emotional impulse, creativity reflection and 

others. For a secondary creativity we need to add a professional instrument operation, mastery, 

hardworking, selflessness and will qualities. Therefore a formation process and learners’ creative 

potential development are to be done with their account. 

A point of view of the scientist V.Ivanov is interesting for the use of concepts of two levels for 

the intellectual development and making accent on the man’s potential formation in the process of 

learning, it allows seeing the dynamics of learner’s development and with the account of it to forecast, to 

plan the perspectives [1].  

Actually, it concerns all sided stimulation of the inner power-intellectual-creative, emotions and 

will. All possible potentials are better seen when difficult but feasible tasks are set in front of students. 

Here the basis for a learning process is a student’s activity, his intellectual-creative mobilization, his will, 

emotional feelings. 

Regarding a future specialist’s competitiveness we can determine that it is defined rather by a 

combination of the individual stable features, demands and conditions which allow them to be 

professional. Competitiveness as an integral part of a person is characterized by the following: abilities-

clarity of aims, values, creative approach, psychological flexibility, independence, ready to take a risk, 

leadership, tolerance; character features-hardworking, an appeal to a continuous self development, 

professional growth (carrier); condition-congruence, stress resistance. 

The clarity of value orientation is an ability to differentiate the objects of reality regarding their 

significance. Value and meaning differentiation is defined by the ability to evaluate own possibilities and 

individuality; a skill to drive own opinions and speculations when regarding professionalism, mistakes 

and others in optimistic way; by an intelligence-up-to-date knowledge applied for professional matters 

salvation; by professional forecasting-a skill to foresee a situation before its appearance; by professional 

objectiveness which makes value orientation rich in content. 

Creativity in deeds is defined by an ability to active-positive interactions with reality and 

development of a creative individuality which is demonstrated by intellectual and motivational spheres of 

psychics including motive, reflexive and creative thinking. 

Person’s ability to change an outlined program of activity in conditions which require a 

reconstruction (psychological flexibility), formation the program with the account of an intellectual 

sphere development (ability to analyze, to demonstrate creativity, criticism, consequence, mobility, 

efficiency), emotional sphere (a skill to control one’s emotional condition and to react adequately to 

changing objects of emotions), motivate sphere (a flexible system of professional motives). [2]. 

An independence and corresponding ability to personal orientation and standing to a personal 

position includes: an adequate self-estimation and presence of a low level of social anxiety; a skill to 

overcome inner and outer obstacles while improving one’s purposeful activity; communicative skills; 

realization of a choice, opinion freedom; positive “I-concept”, which includes a positive perception of 

oneself and satisfaction with a profession. 

430 

 

Ability to take risks, exactly, an appropriate action when making a choice in terms of indefinites  

of events’ outcome, this ability is determined by a high level of qualities’ development and allows to take 

motivated risks in different professional situations. 

An ability to be a leader, to make responsible decisions, to organize a joint work of a staff, 

regulation people’s relations in accordance with individual-psychological features of a teacher, a 

psychologist, exactly, extra or outer versions, creative thinking which is characterized by eccentricity, 

communicativeness which allow to organize and control a place and time of communication. 

A principal component of competitiveness is a tolerance as an ability to interact productively in 

terms of ideological competition, non coincided imaginations values, referring systems (a trustworthy 

system of estimation), subjective realities and others. An aspiration to a continuous self development is 

defined by a developed self-consciousness, self-cognition, self-observance, self-upbringing, self-

actualization (a person’s aspiration to a complete revelation of his possibilities and their development).  

An integral condition of a person which is characterized by coordinated sides of psychics 

responsible for social experience and behavioral reactions is characterized as congruence. In its formation 

a development of reflection processes is of a big significance, capabilities to estimate one’s possibilities, 

to realize oneself as individuality. 

    A special meaning for a future professional is in competitiveness and its components as stress 

resistance (a strong psychical condition), which is characterized by an acceptable flow of nervous 

processes, emotional stability. A skill to operate negative emotions allows to decrease the sharpness of 

emotional tension, promotes to create an emotional comfort and professional well-being. For providing an 

accelerated person’s development, an educational system must use a grading data “from future” which 

regard  social norms of education quality must depend on the formation of forecasting models of an open 

education which promote a free and all-sided development of a person. 

  One of the acceptable ways of acceleration is a provision of students with a special information 

card on a taught discipline which is regarded as a guide in course taking. Special attention is paid to the 

volume and acceptance of assignment. It is worth to draw attention to a peculiarity if an educational 

process in any other educational institution is to forestall today’s requirements for life and labor  

preparation then it is necessary for a professional training process to forestall these requirements with big 

periods of  it. Exactly, “a double forestalling” in pedagogical staff training but in this case we can rely on 

a successful fulfillment   of any qualitative changes in the educational system and pedagogical science 

which are oriented on perspectives. In connection with it along with a category “succession” a principal 

meaning for theory and practice of  “forecasting” appears [3]. 

     A  main  driving  power  of  person’s  development is its programming qualities-tendency, 

intelligence and self-consciousness. So, driving powers of the innovation processes in high schools of 

Kazakhstan are the adaptation to the home labor market and an aspiration to be insisted in the world 

educational system as a full member. A constant adaptation of the educational programs to the demands 

of a labor market is a need. As quality criteria it is considered to be a readiness for practical fulfillment 

and a real competitiveness of leavers. 

  Consequently, education and upbringing must not be reproductive but productive and must be 

aimed at the formation of new person who is active, creative, and aware of informative and 

communicative technologies, able to mobilize and introduce himself and his professional-creative 

qualities as a competitive specialist.     

  

жүктеу/скачать 8,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: