«Сыпайылылық» феноменің лингвистикалық категория ретінде

М.Қозыбаев атындағы Қазақстан мемлекетті университеті, 

Петропавл қ. Қазақстан 

Бұл  мақалада  «сыпайылық»  ұғымына  лингвистикалық  тұрғыдан  әртүрлі  тәсілдер 

қарастырылады.  Осы  феноменің  функционалдық,  прагматикалық,  тілдік  ерекшеліктері 

сипатталады.  Ағылшын  және  қазақ  тілдеріндегі  «сыпайылылық»  ұғымын  зерделеудегі 

олардың мәдени ұқсастықтары мен айырмашылықтарын зерделеудегі кейбір стратегиялар 

талданды. Қазақ және ағылшын тілдерінде «сыпайылылық» ұғыммын қабылдауға қатысты 

ассоциативтік  эксперимент  жүргізілді.  Салыстырмаулы  талдау  қазақ  тіліндегі 

«сыпайылылық»  ұғымында  қонақжайлық,  жақсы  мәнерлер,  құрмет,  үлкендерге  сыпайы 

қарым-қатынас  басым  екенін  көрсетті.  Ағылшын  тілінде  «сыпайылылық»  ең  алдымен 

әлеуметтік этикет - жағымды қарым-қатынас, басқа адамдарға құрмет білдіру.  Зерттеу 

лингвистикалық  тұрғыдан  қарастырылатын  феномені  –  бұл  сөйлеу  этикеті, 

сыпайылылықтың негізгі стратегияларын білу әртүрлі коммуникативтік сәтсіздіктер  мен   

жағымсыз  жағдайларды  болдырмауға  мүмкіндік  беретінін  көрсетті.  Осы  ұғымды 

салыстырмалы аспектіде зерделеу әр түрлі этномәдени ерекшеліктерді анықтауға, сондай-

ақ мәдениет аралық құзіреттіліктің қалыптастыруға мүмкіндік береді.  

М.Е. Какимова

, И.А. Олькова

2