Орыстың географиялық қоғамы басып шығарған (1904) Шоқан шығармаларына жазған алғы сөзінде академик И.И.Веселовский: "Шоқан Уәлиханов шығыстану әлеміне құйрықты жұлдыздай жарқ етіп шыға келгенде, орыстың Шығысты зерттеуші ғалымдары оны ерекше құбылыс деп түгел мойындап, түркі халықтарының тағдыры туралы одан маңызы зор, ұлы жаңалықтар ашуды күткен еді. Бірақ Шоқанның мезгілсіз өлімі біздің бұл үмітімізді үзіп кетті", – деп жазды.
Шығысты зерттеуші әйгілі ғалым Е.И.Ковалевский Шоқанды "Асқан данышпан жас жігіт", "Тамаша ғалым", "Қазақ халқының ең жақсы досы әрі орыстың мемлекеттік мүддесін қадір тұтушы" деп атады.
Г.И.Потанин: "Шоқан қазақ ішінен оқырман қауымын тапқан болса, ол өз халқының шын мәніндегі асқан данышпаны болар еді", – дейді.
Мұндай жылы лебіздердің қайсысы болмасын Шоқан еңбегінің әділ де жоғары бағасын алғандығының айғағы еді. Шоқан жайында: Г.И.Потанин, Н.М.Ядринцев, П.П.Семенов-Тянь-Шанский, И.И.Березин, И.И.Ибрагимов, т.б. естеліктер мен мақалалар жариялады.
Ф.М.Достоевский Шоқан Уәлиханов туралы
Ф.М.Достоевский Шоқан Уәлихановты ерекше қадірлей, бағалай білді. Одан алған заттарының бәрін ол ең қымбат естелік ретінде сақтайды. 1866 ж. Шоқан марқұм болғаннан кейін Достоевский өзінің әйелі А.Г.Достоевскаяға "мына үлкен ағаш сандықты көрдің бе? Бұл менің Сібірлік досым Шоқан Уәлихановтың сыйлығы. Сондықтан да ол маған қымбат. Сондықтан мен өз қолжазбаларымды, хаттарым мен аса қымбатты естеліктерімді осында сақтаймын" – деген сөздерінің өзі Шоқанға деген ыстық ықыласын анық байқатады.
Ядринцев Н. М. Чокан Чингисович Валиханов, 1866 г.
Сабит Муканов. Чокан Валиханов (Нить Ариадны), 1948 г.
Сабит Муканов. Чокан Валиханов, 1953 г.
Забелин И. М. Чокан Валиханов, 1956 г.
Ауэзов М. О. Ф. М. Достоевский и Чокан Валиханов, 1961 г.
Хасанов К. Чокан Валиханов как уйгуровед, 1963 г.
Марков С. Н. Идущие к вершинам,1963 г.
Сабит Муканов. Промелькнувший метеор, 1967 г.
Бегалин С. Чокан Валиханов, 1976 г.
Стрелкова И. И. Валиханов. - М.: Молодая гвардия, 1983г. (Жизнь замечательных людей. Выпуск 6
Ивлев Н. П. И оживают биографии. Записки краеведа. - 1983 г.
Бейсенбайұлы Ж. Шоқан (серия «Ғибратты ғүмыр» — «Личность и время»),2009 г.
Умер Шокан Уалиханов очень рано, в возрасте 30 лет. Он похоронен вблизи дороги у подножия Алтын-Эмельского хребта, примерно в 250 километрах от Алматы.
Режиссёр фильма Асанали Ашимов
Фильм снят в 1985 году.
Чокан Валиханов – известный ученый и просветитель ХІХ столетия, офицер Генерального штаба Российской армии, разведчик. Телефильм рассказывает о жизни и деятельности первого казахского ученого-историка, фольклориста и этнографа. Экспедиция в Кашгар, тяжелый переход через хребты Тянь-Шаня, экспедиция в Западный Туркестан, миссия в Восточном Туркестане – только некоторые вехи его необычной биографии.
Фильм «Чокан Валиханов»
Асанали Ашимов
Актер, сценарист, режиссер. Народный артист СССР (1980). Лауреат Государственной премии СССР (1974, за театральную работу), Государственной премии Казахской ССР им. К. Бейсеитовой (1973, за роль в фильме «Конец атамана»). Окончил Казахскую государственную консерваторию им. Курмангазы, Театрально-художественный институт в Алма-Ате (1961).С 1963 — актер и режиссер Академического театра драмы им. М.Ауэзова. Родился 8 мая 1939 года, селение Байкадам, Казахская ССР.
Многосерийный телефильм «Чокан Валиханов», снятый в 1985 году режиссёром Асанали Ашимовым (в гл.роли Саги Ашимов).
Режиссёр фильма : Мажит Бегалин.
Ленфильм / Алма-Атинская студия, 1957. В ролях: Нурмухан Жантурин, Калибек Куанышпаев, Курманбек Джандарбеков, Константин Адашевский, Геннадий Карнович-Валуа, Геннадий Мичурин, Шамши Тюменбаев, Елубай (Елеубай) Умурзаков, Пётр Чернов, Владимир Честноков, Павел Панков, Олег Лебедев (II), Кирилл Лавров. Один из первых казахских фильмов, снятых на "Ленфильме" о знаменитом казахском просветителе XIX в. Чокане Валиханове, ученом-этнографе и известном путешественнике.
Фильм «Его время придет»
Кадры из фильма «Его время придет»
Кадры из фильма «Его время придет»
Кадры из фильма «Его время придет»
Кадры из фильма «Его время придет»
Благодарим за внимание!
Научная библиотека им. академика С. Бейсембаева Составители: Мусина Г. Н. библиотекарь зала электронных ресурсов, Аманова Г. К. зав. отделом
