Синтаксистік парадигмалар



Pdf көрінісі
бет229/374
Дата07.01.2022
өлшемі2,27 Mb.
#17280
түріМонография
1   ...   225   226   227   228   229   230   231   232   ...   374
Байланысты:
Paradigma2015-1

қын  аңғарылмайды.  Ол  үшін  кем  дегенде  ырғақтық  өрнегі  ұқсас  екі 
тармақ алынуы керек. Сондықтан өлең-жырларда бір шумақ екі жолдан, 


282
283
Қазіргі қазақ тіліндегі синтаксистік парадигмалар
І бөлім. Дəстүрлі синтаксистік парадигмалар
яғни  екі  тармақтан  басталады.  Мағынасы  жағынан,  ішкі  құрылысы 
жағынан  жекелеген  өлеңнің  екі  жолы - шумақтың  ең  қарапайым,  ық-
шамды түрі. Бұл шумақ мақал-мəтел, нақыл сөздерде əсіресе мол қолда-
нылады. Көлемді өлең-жырларда ең көп кездесетін шумақ төрттармақты. 
Сонымен қатар поэзияда алты, сегіз тармақты шумақтар қолданыла бе-
реді.  Абайдың  «Сегізаяғы» - көлемі  əртүрлі  сегіз  тармақтан  құралған 
шумақты өзінше қиюластырып, шебер қолданудың тамаша үлгісі. Қазақ 
поэзиясында қолданылатын шумақ түрлерін қостармақ, төрттармақ, бес-
тармақ, алтытармақ, сегізтармақ деп атауға болады.
Шумақ өлеңнің өлшемділігін арттырады. Топтасқан тармақтар бірінің 
ырғағын бірі қайталап, күшейте түседі. Шумақта біркелкі тармақтар топ-
тасса да (он бір буынды өлең), əртүрлі ұзынды-қысқалы тармақтар топ-
тасса  да  (Абайдың  «Сегізаяғы»),  сəйкес  тармақтар  бір-бірімен  ырғағы 
жағынан бірдей немесе өте жақын келеді. Сонымен бірге шумақ өлеңдегі 
дауыс  толқынының  (интонация)  өзгеруі,  сөйлемдердің  синтаксистік 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   225   226   227   228   229   230   231   232   ...   374




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет