Тараз мемлекеттік педагогикалық институтының хабаршысы ғылыми-педагогикалық журнал

43 
 
5.
 
Ниталимова Л.В., Семенова С.Н. Развитие читательского интереса младших школьников.  – 
М.: Ментор, - 2007. - № 1. 
6.
 
Гаврилычева, Г. Ф. Младший школьник и его ценности // Начальная школа, 2008.- № 7. – С. 
13 
 
Аннотация. Мақала әдебиет арқылы кіші мектеп оқушыларының рухани-адамгершілік қасиеттерін 
қалыптастыру  проблемаларына  арналған.  Мәселенің  негізгі  аспектілері,  жас  мектеп  оқушысын 
рухани-адамгершілік  қасиеттерін  қалыптастыру  нысандары  мен  әдістері  кӛрсетілген.  Оқу 
бағдарламасы «Әдеби оқулары» мектеп пәні талдау негізінде, ол мәдени, білімді, рухани тұлғасын 
қалыптастыру бойынша субъектісінің маңыздылығы мен ықпалын кӛрсетеді. 
 
Annotation. The article is devoted to problems of formation of spiritual and moral qualities of the younger 
students by means of literature. There are the main aspects of the problem, the forms and methods of 
formation of spiritual and moral qualities of the younger schoolboy. Based on the analysis of the 
curriculum "Literary reading" school subject, it shows the importance and influence of the subject on the 
formation of the cultural, educated, spiritual personality. 
 
 
 
ӘОЖ 159.9 Б 18 
 
ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС ҚҦРАЛЫ РЕТІНДЕ СӚЙЛЕУДІҢ БАЛА ДАМУЫНДАҒЫ 
МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ 
 
Байдалиева Ә.М. 
Тараз мемлекеттік педагогикалық институты, Тараз қ.  
 
     Таным процесінің  негізгі түрінің бірі  – сӛйлеу, адамдардың дыбысты тіл арқылы ӛзара қарым - 
қатынас  процесін  «сӛйлеу»  деп  атаймыз. Бұл  қарым  -  қатынасты  әр  адам  ӛзінше,  тіл  құралдары 
арқылы    іске  асырады.  Ал тіл  болса  сол  құралдардың  (дыбыс,  сӛз,  сӛйлем)  осылардың  арасында 
байланыс жүйесі, яғни дыбыс қоры және сӛздік қоры, сондай-ақ грамматикалық формалары болып 
табылады.  Тіл  қоғамдық  даму  барысында,  адамдардың  ӛзара  сӛйлеу,  қарым-қатынас  жасау 
процесінде пайда болған, сӛйтіп адам дайын тілді игерген[1, 26 б].  
Бала сӛйлеуді қарым-қатынас барысында меңгереді. Балада пайда болатын алғашқы сӛйлеудің 
формасы – сырттай дауыстап сӛйлеу диалогы. Кейінірек іс-әрекетпен қатар жүретін сӛйлеу дамиды. 
Бұны  баланың  ӛз-ӛзіне  қатты  дауыстап  сӛйлеуімен  сипатталатын  эгоцентризмдік  сӛйлеу  деп 
атайды. Эгоцентризмдік сӛйлеу сыртқы сӛйлеудің  ішкі сӛйлеуге ауысуындағы ӛтпелі кезең болып 
табылады [2]. 
Сӛйлеудің қалыптасуы бірнеше кезеңдерден ӛтеді: 
 
фонетикалық кезең (2 жасқа дейінгі аралықты қамтиды, ол кезде бала әлі сӛздің дыбыстарын 
дұрыс меңгере алмайды); 
 
грамматикалық  кезең  (3  жасқа  дейінгі  аралық,  дыбыстарды  меңгергені  мен  айтылудың 
құрылымдық заңдылықтарын ұйымдастыру меңгерілмеген кезең); 
 
семантикалық кезең (3 жастан кейінгі аралық, түсініктерді ұғыну жүзеге асырылады). 
Ойлау мен сӛйлеу бір-бірімен   ӛте тығыз байланысты.Адам ойлағанда, әдетте ӛз ойын  іштей 
сӛз және сӛз тізбегі арқылы құрап, іштей сӛйлеу деп аталатын түрді береді. Іштей бір-екі сӛз құрап 
алмай  бір  нәрсені  ойлай  алмаймыз.  Кейде  адам  ӛз  ойын  сӛзбен  жеткізіп,  айтып  бере  алмайтын 
жағдайлары  да  болады.  Сӛз  және  сӛйлеу  тек  адам  баласына  ғана  тән  құбылыс.  Адамда  сӛз 
байлығының  бір  себебі  адамдардың  ӛзара  сӛйлесуі  үшін  жоғары  дамыған  және  ӛте  нәзік 
анатомиялық-физиологиялық  сӛйлеу  мүшесі  аппаратының  болуында.  Бұл  аппарат  ата-
бабаларымыздың біртіндеп адамға айналу  процесінде пайда болған. Егер түйсік, қабылдау және ес 
бірінші  сигнал  системасына  жатса,  ал адам баласына  ғана  тән  сӛйлеу  екінші  сигнал  системасына 
жатады.  
Сӛйлеудің түрлері – сыртқа естіртіп сӛйлеуді сыртқы сӛйлеу дейміз, әр адам ойланған кезде 
ішкі  сӛйлеуді  пайдаланады.  Сыртқы  сӛйлеудің  ӛзі  ауызша  сӛйлеу  және  жазбаша  сӛйлеу  болып 
бӛлінеді. Ауызша сӛйлеу монологты және диалогты түрде болады [3].  

44 
 
Монологты  сӛйлеу  –  бір  ғана  адамның  сӛйлеуі  (лекция,  баяндама,  әңгіме,  жиналыста  сӛз 
сӛйлеу  т.б)  басқа  адамдарға,  тыңдаушыларға  қаратып  айтылатын  сӛйлеуді  монологты  сӛйлеу 
дейміз, әрбір бұл сӛйлеудің түрі тыңдаушы жоқ жерде де адам ӛзінен-ӛзі дыбыстап сӛлеуі мүмкін. 
Бастауыш  сыныптарда монологты  сӛйлеудің  түрін  шамадан  тыс  қолдана  берудің  қажеті  шамалы, 
себебі  тӛменгі  сынып  оқушыларына  сабақты  лекция  түрінде  түсіндіргеннен  гӛрі,  ӛзара  әңгіме 
ретінде түсіндірілсе, анағұрлым жақсы тыңдап, меңгеріп алады. Ал екі адамның немесе одан да кӛп 
адамдардың  ӛзара  әңгімелесуін  диалогты  сӛйлеу  дейміз.  Сӛйлеушілердің  сӛзі  үнемі  алма-кезек 
келіп отыратындықтан, диалогты сӛйлеу монологты сӛйлеу тәрізді ұзақ болмайды.  
Диалогты  сӛйлеу  кей  кезде  диспут,  пікір  талас  түрінде  болып  келеді.  Соның  барысында 
кейбір  шешілмей  жүрген  мәселелер  анықталуы  мүмкін.  Бірінші  сыныптың  оқушыларының 
сӛздерінің мағыналық (семантикалық) жағы әлі де болса жетіле қоймады, сӛздің мәнін түсінуі кӛп 
жағдайда  дәл  болмайды.  Тӛменгі  сынып  оқушыларының  сӛйлеу  әрекеті,  жас  ерекшеліктеріне 
байланысты  кемшіліктер  кездесіп  қана  қоймайды,  айналасындағы  адамдардың  сауатсыздықтан 
қисық  айтылған  сӛздерін  тез  қағып  алу  сияқты  теріс  қылықтар  да  кездеседі.  Балалар  еліктеуге, 
біреудің  кемшілігін,  кемістігін  тез  кӛруге  ӛте  жақын  тұрады,  сондықтан  бастауыш    сыныптың 
мұғалімі  бірінші  күннен  бастап-ақ  балалардың  сӛз  бен  сӛйлемді  ӛз  мәнінде  дұрыс  қолданылуын 
қадағалауы тиіс, баланың тілінің дұрыс дамуына, шығармашылық қиялының  ӛрістеуіне кӛп әсерін 
тигізеді.  
Тілді  дамытуда  монологты  сӛйлеудің  пайдасы  мол,  оқушының  ойын,  сӛзін  бӛлмей  аяғына 
дейін тыңдап, соңынан әңгіменің кемшіліктерін түзетіп отырса тиімді болады. Ал тиімді дамытуда 
және  лексикалық  қорды  байытуда  кітап  оқудың  маңызы  ӛте  зор.  Сондықтан  баланың  мектепке 
алғаш  келген  күннен  бастап,  олардың  кітап  оқуға  деген  құмарлығын  арттыруға тәрбиелеу  қажет. 
Бастауыш  сынып  оқушыларының  тілін  дамытуда  әртүрлі  техникалық  құралдар:  диафильм,  оқу 
киносы,  магнитафон  т.б  керекті  құралдардың  пайдасы  ӛте  зор.  Бірінші  сынып  оқушыларының 
тілінің  әрі  қарай  дамуына  сӛздік  қорының  жаңа  сӛздермен  толығуына  әріп,  сӛз,  дыбыс,  буын, 
сӛйлем  т.б  әсері  кӛп.  Сонымен  қатар  жазбаша  сӛлеу    баланың  тіл  мәдениетінің  дамуына  ерекше 
ықпал жасайтын фактор. 
Адамзаттың  жануарлар  дүниесінен  ерекшеленуі  мен  табиғатты  меңгерудегі  басты  іс  - 
әрекетінің бірі және ӛзіндік қасиеті  оның дыбысты анық тілі. Дыбысты тіл арқылы адамзат ӛзара 
қарым - қатынас жасап, іс - қимылы мен ӛмір - тіршілігінің бейнесін қалыптастырады. 
Тіл  -  дегеніміз  сӛздік  белгілердің  жүйесі.  Ал  белгі  -  шындық  пен  болмысты  білдіретін 
бӛлшек. Осы белгінің қасиеттеріне орай әр алуан іс-әрекеттер орындалып жүзеге асады. Белгілердің 
немесе  екі  түрлі  мәні  бар.  Жалпы  тілдік  белгілерді  психологиялық  фактор  әрі  құрал  деуге  де 
болады.  Тілдік  белгінің  бірінші  мәні  -  оның  қоғамды  -  әлеуметтік  мәні.  Адамзат тарихында  бұл 
белгілер қоғам арқылы қабылданып, әр түрлі нәрселердің мән-жайын түсіндіреді.  
Тілдік  белгілердің  екінші  мәні  -  олар  арқылы  адамдар бір-бірімен  қарым  -  қатынас  жасап, 
пікір алысатындығы. Соған орай дара адам үшін әрбір белгінің мәні бар, олар оның саналы түрдегі 
іс- әрекетіне әсер етеді [4]. 
Тіл үш түрлі қызмет атқарады:  
1. Адамзаттың қоғамдық тәжірибесі. Бұл қызмет тіл арқылы білімді меңгеріп, дүниені танып 
білуін қамтамасыз етеді. 
2. 
Тілдік 
қатынас 
нәтижесінде 
адамдар 
тілдесіп, 
бір-бірімен 
түсінеседі. 
Тілдің мұндай қызметін ғылыми атауда коммуникативті қызмет деп атайды. 
3. 
Әрбір 
адамның 
ӛз 
мінез 
- 
құлқы 
мен 
іс-әрекетіндегі 
даралық 
тәжірибелерді  күнделікті  тіршілікте  қолданып  отыруы,  сӛйтіп,  сыртқы  орта  мен  жағдайлардың 
ӛзгеруіне бейімделуі. 
Ақыл-ой  не  интеллекті  әрекет  ең  алдымен,  іс-әрекеттерді  жоспарлайды,  екіншіден,  оны 
жүзеге  асыруды  кӛздейді,  үшіншіден,  орындалған  іс-әректтердің  жемісін  алға  қойылған  мақсат-
мүдделерімен  салыстырады.  Осындай  ақыл-ой  нәтижесінде  әр  адамның  мінез-құлқында  даралық 
ерекшеліктері  қалыптасады.  Мұның  бәрі  де  тіл,  сӛйлеу  әрекеті  арқылы  дамиды.  Ал  қатынас 
дегеніміз не? 
Адамдар  ӛзара  қарым-қатынас  жасау  нәтижесінде  болмыс  пен  оқиғалар  туралы  жаңа 
мағлұматтарды  меңгереді,  білімін  ӛсіреді,  ӛздерінің  әлеуметтік-тарихи  тәжірибелерін  дамытады 
[2,364]. 
Қатынас  жасаудың  түрлері  қандай?  Адамның  қарым-қатынасында  субьектіні  және  обьектіні 
ажыратып  қараймыз.  Қатынас  әрекетіндегі  обьект-ӛзге  адамдар  және  олардың  санасы  мен  ниет-
тілектері,  сезім  күйлері  мен  эмоциясы.  Тіл  арқылы  адамдардың  қарым-қатынас  жасауы  жеке 

45 
 
адамдар  арасында  не  кӛптеген  адамдар  тобымен  де  болып  отырады.  Мұндай  қатынас  қоғамдық 
қатынас  деп  аталады.  Бұлардан  ӛзге  топтар  арасында  да  қатынастар  болады.  Қарым  -  қатынас 
сӛйлеу арқылы жүзеге асады. Бұл ретте сӛйлеу әрекетінің бірнеше сатылардан тұратын заңдылығы 
бар. Мұны сӛйлеу әрекетінің фазалары не сӛйлеу әрекетінің сатылары деп атайды. Бұлар: 
- сӛйлеуге даярлық, 
- жоспарлау, 
- жүзеге асыру, 
- бақылау сатылары. 
Баланы  жазу  сӛзіне  үйрету  –  бастауыш  мектептегі  оқуды  процентке  шаққанда  жартысына 
жуығын алады. Ӛйткені жазу техникасын меңгеру  психологиялық тұрғыдан ӛте күрделі прооцесс. 
Сӛздік  қоры  дұрыс  дамымаған  баланың  жазу  жұмыстары  да  жоғары дәрежеде  болады. Бастауыш 
сынып  оқушылары  сӛзбенен  буыннан  әрбір  дыбысты  жеке  бӛліп,  анализ,  жеке  дыбыстардан  сӛз 
құрастырып  синтез  жасап  үйренеді.  Балалардың  жас  ерекшеліктеріне  сәйкес  тілінің  дамуын 
психологиялық  тұрғыдан  қарастырған  Л.С.Выготский  мен  Швейцария  психологы  Жан  Пиаже 
болды.  Бастауыш  сынып  оқушыларының  тілін  дамыту  үшін  бірінші  сыныптағы  оқушылардың 
алдымен  ана  тілінің  сӛздеріндегі  барлық  дыбыстарды  ажырата  біліп,  оны  дұрыс  айтуға  үйрету 
барысында сӛздің дыбыс анализіне жүйелі түрде жаттықтыру қажет. Бұл дұрыс жазуға үйретуде әрі 
ауызекі сӛйлеуде маңызы бар фонематикалық естудің дамуына кӛмектеседі. Егер баланың тілінде 
кемшілік болса, онда тиісті  педагогикалық әдіспен мектепке келген күннен бастап оны бірқалыпқа 
келтіру қажет.     
Баланың жеке басын жан-жақты дамыту мен мектепке даярлау ісі, сӛздік қорын дамыту мен 
қалыптастыру  –  бүгінгі  таңда  білім  беру  саласындағы  аса  маңызды  мәселелердің  бірі.  Мектеп 
жасына  дейінгі  баланың  әлеуметтік  дамуы  чех  ғалымдары  А.  Керн  мен  Я.  Йирасик,  отандық 
ғалымдар Б. Баймуратованың, К. Қойбағаровтың еңбектерінде кеңінен қарастырылған.  
Бастауыш сынып жасындағы балалардың тілінің дамып қалыптасуы жоғарғы жүйке жүйесінің 
жетілуімен  тығыз  байланысты. Баланың  айналасындағы  ӛмірді  танып,  білудегі  басты  жәрдемшісі 
тіл. Ал тілдің дамуы оның сана-сезімінің, ой-ӛрісінің – басқа да психологиялық процестің жетілуіне 
негіз болады [5].  
Бастауыш сынып оқушыларының сӛздік қорын байытуда сӛздерді үйретудегі ұстанымдары: 
-
 
оқушылардың күнделікті ӛмірмен байланыстылығын ескеру; 
-
 
үйретілген сӛздердің жеңілділігі; 
-
 
бастауыш сынып оқушыларының ұғымына сӛз мағынасының сай келуі; 
-
 
сӛздерді оқытылатын тақырыптармен байланысты таңдап алу; 
-
 
сӛздердің мағыналық ерекшеліктерін ескеру; 
-
 
сӛздердің тәрбиелік, ізгілік ұғымына сәйкестілігін есепке алу және т.б; 
-
 
оқушыға үйретілген сӛз оқушыға таныс дүниемен, оған түсінікті олар  
білетін заттар мен талаптар қойылады, мазмұнды сӛйлеу, дәл сӛйлеу, жүйелі сӛйлеу  және мәнерлі 
сӛйлеу.  М.Горький  ӛз  еңбегінде  «тілдің  нағыз  әлемдегі  сӛздің  нағыз  дәлдігі,  оның  айқындығы, 
естілуі, айтылуы арқылы кӛрінеді», - деп ана тілінің бай сӛздік қорын меңгеруге үлкен мән берген 
еді. 
Пікірлерді  жинақтай  келгенде  оқушы  тілін  байытуды  сӛйлеумен  байланысты  іске  асыруда 
мынандай қажеттіліктер туындайды: 
-
 
оқушылардың сӛздік қорын молайту мақсатында сӛздің мағыналарын  
толық меңгерту; 
-
 
сӛйлемді дұрыс қолдану, құрастыру арқылы ойын жүйелі айта білуге  
дағдыландыру; 
-
 
сӛйлемдегі сӛздерді белгілі бір ойдың тӛңірегінде құрастырып, дұрыс  
сӛйлеуге жаттықтыру [6, 38 б.]. 
Сӛздік жұмысының ең маңызды міндеті оқушылардың ауызекі сӛйлеуде қолданылатын сӛздер 
қорын толықтыратын сӛздікті белсенді ету. 
Жаңа сӛздерді есте сақтаудың мынандай тәсілдері мен жаттығулары бар: 
1. Тақтаға сӛз жазып, оны буынға бӛлу; 
2.  Сӛз  мағыналарын  анықтауда  ұғымның  белгілерін  санайтындай  жаттығулар  (жаттығу 
жұмыстары); 
3. Жаңа сӛзді кірістіре сӛйлем құрастырып, әрі мағынасын ашу; 
4.  Жаңадан  үйренген  сӛздерге  байланысты  шығармашылық  жұмыстар  (әңгіме,  мазмұндама, 
шығарма т.б); 

46 
 
5. Орфографиялық жаттығуларға жаңа сӛздер енгізу; 
6. Сӛздік жасату (түсіндірмелі, алфавиттік немесе тақырыптық сӛздіктер, оқушы сӛздігі т.б). 
Оқушылардың тілін дамыту мақсатын шешуде: 
-
 
біріншіден, оқушылардың меңгерген сӛзі, сӛз байлығы қаншалықты  
дәрежеде екендігін; 
-
 
екіншіден, оқушыда сӛз байлығының, сӛз қорының аз болуының себебін,  
ӛзіндік ерекшелігі; 
-
 
үшіншіден, тілін байыту мен дамытуда тиімді әдіс – тәсілдерін алдын-ала  
анықтап белгілеу керек. 
Балалар сӛздігін мына сияқты жолдармен байытуға болады: 
-
 
қоршаған ортаны байқату, аңғарту (табиғатпен, адамдардың қоғамдық  
және ӛндірістік еңбегімен таныстыру, экскурсиялар ұйымдастыру); 
-
 
үлкендермен қарым-қатынас әңгіме ӛткізу, кездесу ұйымдастыру; 
-
 
арнаулы тілдік жаттығулар ӛткізу; 
-
 
сыныпта және сыныптан тыс оқу (әңгіме мазмұнын талқылау және талдау). 
Жаңа  сӛздермен  оқушылар  тек  кітап  бойынша  ғана  танысып  қоймайды,  сыныптан  тыс 
жүргізілетін әртүрлі шаралар кезінде кинофильмдерді, спектакльді кӛргенде, теледидар хабарларын 
тыңдағанда, оларға кӛптеген жаңа сӛздер ұшырасады [7]. 
Сӛйлеу  –  бұл  адам  баласының  кӛп  іс-әрекетінің  бірі,  олай  болса,    сӛйлеу  баланың  ӛсуіне, 
танымының  ӛсуіне  бағытталған  ерекше  бір  іс-әрекет  болып  табылады.  Осы  мәселелерді  шешу 
барысында  Л.С.Выготскийдің  зерттеуімен  ұштастыра  қарап,  ғалымдар  психолингвистика  және 
лингвистика саласы кӛп құнды пікірлермен толықтырады [8].  
  Еліктеушілік  баланың  сӛйлеуді  меңгеруіне  маңызды  белгі  болып  табылады.  Әсіресе 
баланың, бастауыш сынып жасында анық сӛйлеу үлгілерін меңгергені дұрыс және сол кезеңде ол әр 
сӛзді  қызығушылықпен  тыңдайды.  Кейбір  ата-аналар  балалармен  түрлі  сӛздермен  сӛйлеседі. 
Мұндай  жағдайда  баланың  тілі  жасанды,  жӛнсіз,  кӛбінесе  баланың  дамуына  кедергі  жасайды. 
Үлкендер анық, таза грамматикалық қатесіз сӛйлеуі қажет.  
Сӛйлеуінде кемістігі бар балаға логопед маман ерекше сӛйлеуге (гимнастикасын) байланысты 
әртүрлі жаттығулар жүргізеді; яғни тілді және ерінді уқалау арқылы, дыбыстарды дұрыс және қалай 
аталатынын түсіндіреді. Сонымен қатар үлкендер ӛздерінің дыбыстарының дұрыс шығуын түзеткісі 
келетіндер  үшін,  логопед  маманы  кӛмектесе алады.  Егер  сіз  ата-ана  болсаңыз,  балаңызды дұрыс 
сӛйлесін десеңіз бірінші ӛзіңізден бастаңыз [9]. 
 
 Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 
1. Божович Л.И. Личность и ее формирования в детском возрасте. – М., 1989. 
2.Жарықбаев Қ. Жантану негіздері. – А., 2002 
3.Абрамова Г.С. Введение в практическую психологию. – М., 1995 
4.Алдамұратов  Ә.,  Сүлейменов  Г.  Дефектология  пәнінің  ӛзекті  мәселелері.  –       А., 
1991 
5. Бастауыш сынып оқушыларының сӛйлеу ерекшеліктері. // Мектептегі       психология №4 
2006  
6. Бердібаева С.Қ. 5-8 жастағы балаларда алғашқы физикалық  жоспарлы          қалыптастыру 
негізінде ойлау іс-әрекетін дамыту. Канд. дисс.авторефераты. – А., 1997 
7. Балтаұлы С. Жалпы психология. Оқулық. – А., 2003 
8.Выготский Л.С. Дефектология мәселелері – А., 1992 
9. Баймұратова Б. Бала дұрыс сӛйлейтін болсын. – А., 1985 
 
 
Аннотация.  В  статье  рассматривается  физиологический  механизм  речи  и  функций,  дано 
психологическое  описание важности речи в развитий ребенка. 
 
Annotation.  The  article  discusses  psychological  mechanism  and  functions  of  speech  and 
givespsychological description of the speech importance in child’s development.  
 
 
 

47 
 
УДК  373.2 
 
ПСИХОЛОГО-ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ УСЛОВИЯ РАЗВИТИЯ КРЕАТИВНОСТИ У ДЕТЕЙ 
СТАРШЕГО ДОШКОЛЬНОГО ВОЗРАСТА 
 
Далиева Ф.Т., Глушакова О.А. 
Таразский государственный педагогический институт, г.Тараз 
 
В  настоящее  время  с  ускорением  темпа  жизни,  бытие  меняется  с  невиданной  прежде 
скоростью,  новому  поколению  предстоит  освоить  не  готовое  решение  проблем,  а  реализовать 
творческий  импульс  к самостоятельному движению.  В  мире  постоянных  перемен  невозможно 
адаптироваться  без  возрастания  роли  креативных способностей  личности.  Творчество  ребенка 
становится  важным  условием социализации,  а  миромоделирование  превращается  в  ведущую 
деятельность 
в 
детстве.  
 «Модернизация  дошкольного  образования  должна  быть  продолжена.  Именно  там  закладывается 
основа  для  формирования  многогранной  личности  в  будущем. На  основе  передового 
международного  опыта  внедрить  современные  методики  обучения  в  дошкольном  воспитании  и 
обучении. Они должны быть инновационными, а образовательные технологии  —  креативными» – 
сказал Н.А.Назарбаев в ходе интерактивной лекции в Назарбаев Университет. Культурный прогресс 
общества и его духовный ренессанс обеспечивается за счет творческого потенциала своих граждан. 
[1] 
   Однако мир вокруг стремительно изменяется, и педаг оказался в довольно сложной ситуации: 
знания,  информация,  а  вместе  с  ними  и  технология  ее  добычи  меняются  со  стремительной 
скоростью, образование с трудом успевает отслеживать эти перемены. Именно такая стремительная 
динамика  происходящих  в  обществе  на современной  ступени  развития  социальных  и  культурных 
перемен,  высочайший  уровень  развития  науки  вызывает  необходимость  переноса  внимания 
педагогов с процесса передачи готовых знаний  на  процесс добывания знаний, то есть на развитие 
мышления и творческих способностей.  
  
 В психолого-педагогической литературе понятие креативность чаще 
всего связывается с понятием творчество, рассматривается как личностная 
характеристика.  Креативность,  или  творческое  мышление,  -  это  самостоятельное  создание  новых 
образов,  которые  реализуются  в  оригинальных  продуктах  деятельности.  Творческое  мышление  – 
это  продуцирование  оригинального  образа  без  опоры  на  готовое  описание  или  условное 
изображение. [2,309]   
Творческие  способности  или  творческий  потенциал  заложены  и  существуют  в  каждом 
ребенке.  Творчество  –  естественная  природная  функция,  которая  проявляется  и  реализуется  в 
деятельности в меру наличия специальных способностей к той или иной конкретной деятельности. 
Кроме  того,  креативность  рассматривается  не  как  единый  фактор,  а  как  совокупность  разных 
способностей,  каждая  из  которых  может  быть  представлена  в  разной  степени  у  той  или  другой 
личности. Природа творчества заключается в создании чего-то нового, уникального и неизвестного, 
являющегося  таковым,  прежде  всего,  для  данного  человека,  и  в  получении  от  этого  настоящего 
удовольствия. Чтобы научиться творить, создавать необычную оригинальную продукцию,  ребенок 
должен отойти от шаблонного мышления и социальных стереотипов,  научиться опираться в своей 
деятельности на собственную точку зрения и ощущать еѐ важность. 
   Истоки  творчества  многих  выдающихся  художников,  композиторов,  как  показывают 
исследования,  обнаруживаются  в  дошкольном  детстве.  Дошкольный  возраст  часто  называют 
«золотым  периодом  творчества».  Детская  непосредственность  и  повышенная  эмоциональность, 
наивность  и  любознательность,  постоянные  «открытия»  себя  и  окружающего  мира,  -  все  эти 
особенности  дошкольников  обуславливают  и  способствуют  пробуждению  и  развитию  ростков 
творчества. 
   Статистика  свидетельствует:  если  создать  для  детей  надлежащие  условия,  не  менее  30%  из 
них  достигают  в  жизни  вершин  [3,  15].  Чем  активнее  педагог  включится  в  проблемы 
интеллектуальной одаренности, тем быстрее общество получит профессионально ориентированных 
и  психологически  устойчивых  молодых  людей,  способных  плодотворно  трудиться,  сумевших 
реализовать свой творческий потенциал.  

48 
 
   
Поэтому  для  педагога  и  родителей  все  дети  должны  быть  потенциально  креативными. 
Взрослому  важно  заметить  своеобразную  индивидуальную  креативность  ребенка  и  стремиться 
развивать ее. Для стимуляции творческой активности могут выступать следующие факторы: 
1. Обеспечение благоприятной атмосферы. Доброжелательность со стороны педагога, его отказ от 
высказывания  оценок  и  критики  в  адрес  ребенка  способствуют  свободному  проявлению 
дивергентного мышления (его характеризуют быстрота, гибкость, оригинальность, точность). 
2. Обогащение окружающей ребенка среды самыми разнообразными, новыми для него, предметами 
и стимулами с целью развития его любознательности. 
3. Поощрение высказывания оригинальных идей.  
4. Использование личного примера творческого подхода к решению 
проблем. 
5. Обеспечение возможностей для упражнения и практики. Широкое  
использование вопросов дивергентного типа применительно к самым 
разнообразным областям. 
6. Предоставление детям возможности активно задавать вопросы. 
   Вместе  с  тем,  особое  внимание  следует  уделить  тем  педагогическим  условиям,  которые 
специфически  влияют  на  развитие  творчества  дошкольника.  Многие    исследователи  проблемы 
детского творчества обращались к рассмотрению вопроса об условиях формирования креативности. 
Для формирования креативности ими были выделены следующие условия:   
- отсутствие образца регламентированного поведения;   
-  наличие  позитивного  образца  творческого  поведения  (в  первую  очередь  на  развитие 
способности  влияет  общение  детей  с  взрослыми  людьми,  обладающими  развитыми  креативными 
способностями);  
- создание условий для подражания творческому поведению;   
- социальное подкрепление творческого поведения. 
Экспериментальное  исследование  по  развитию  творческих  способностей    проводилось  на 
базе    «Детского  сада  №  22»  в  старшей  группе  №  9  «Алые  паруса»  г.  Тараз.  Для  проверки 
выдвинутой  нами  гипотезы  о  том,  что  креативность  –  это  динамическое  качество  мышления, 
поддающееся развитию, если для этого будут созданы благоприятные условия, было организовано 
экспериментальное исследование. 
Решению  задачи  по  оптимизации  условий,  способствующих  развитию  творческих 
способностей  ребенка  в  процессе  организации  познавательно  –  речевой  деятельности 
способствовало  проведение  теоретических  семинаров  и  консультаций  по  темам:  «Общие  вопросы 
развития творческих способностей детей в познавательно  – речевой деятельности»,  «Современные 
подходы  к    развитию  творческого  мышления    дошкольников»,  «Развитие  креативности  
дошкольников  с  использованием  ТРИЗ  и  РТВ».  Педагоги  на  практике  осваивали  современные 
эффективные  методы  проблемного  обучения,  использование  мнемотехники,  наглядного 
моделирования, технологии ТРИЗ. 
С  детьми  старших    групп  был  проведен  конкурс  «Почемучки»,  позволяющий  определить 
интеллектуально  одаренных  детей,  содействующий  развитию  творческих  способностей.   По  его 
результатам   команда  ДОУ  приняла  участие  в  первом  туре  конкурса.  В  результате:  3  место  в 
командном  зачете,  2  место  –  в  номинации  «Лучшее  представление  команды».  В  этом  году 
воспитанники,  по  традиции  приняли  участие  в  городском   туре  фестиваля  «Театральный 
калейдоскоп – 2016».  
Все  это  подтверждает  высокий  уровень  организации  работы  по  развитию  творческих 
способностей  детей,  мастерство  педагогов,  их  умение  своевременно  выявить  одаренных  детей, 
создать условия для  раскрытия возможностей каждого воспитанника. 
Для выяснения отношения родителей к изучаемому вопросу с ними провели анкетирование, 
по  заранее  разработанным  вопросам,  в  котором  приняли  участие  28  родителей.  Результаты 
анкетирования родителей представлены в таблице 1. 

жүктеу/скачать 3,2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: