3. Сөз соӊында тек с (ш емес) дыбысы айтылады: тас.
4. Қазақ тілінде ш қарлұқ тілдеріндегі ч дыбысына сәйкес, с дыбысы ш дыбысына сәйкес қолданылады.
5. Сөздің абсолют басында ұяңдардан гөрі қатаңдар жиі қолданылады.
6. Интервокал позицияда т, қ, к дыбыстары ұяңдайды, бірақ қазақы, қалмақы тәрізді сөздер құрамында ұяңдамай қатаң сыпатын сақтайды.
Қазақ тілі фонетикалық жүйесінің бірақ ерекшеліктері әр түрлі дәуірде басқа тілдермен байланыста болудың нәтижесі іспеттес қалыптасқан. Ондай жолмен қалыптасқан ерекшеліктердің бастылары мыналар:
Қазақ тілі фонетикалық жүйесінің бірақ ерекшеліктері әр түрлі дәуірде басқа тілдермен байланыста болудың нәтижесі іспеттес қалыптасқан. Ондай жолмен қалыптасқан ерекшеліктердің бастылары мыналар:
1. араб-парсы тілдерінің ықпалымен сөздің абсолют басында, бірінші буында з, ғ, г, ә дыбыстары айтылатын болды.
2. Біздің заманымыздың алғашқы жылдарында-ақ Еділ, Жайық төңірегінде мекендеген қазақ тайпаларының Шығыс славяндармен-орыстармен қарым-қатынасының; XVIIғ. Қазақстанның Россия қол астына кіруінің нәтижесінде орыс тілінің қазақ тіліне әсері күшейді. Мұның нәтижесінде қалыптасқан ерекшелік: электр, элеватор сөздері орнығу э дыбысы орнықты. Г, з дыбыстарынан басталатын сөздердің аумағы кеңейді: зал, заман, зоотехник, газ, т.б.
В, ф, х, ц, ч, щ дауыссыздары осы дыбыстар айтылатын сөздермен бірге келіп орнықты. Жалпы, алтайлық консанантизм қазақ тілінде біраз өзгерістерге ұшыраған сыпатында орныққан.
Сұрақтар мен тапсырмалар:
1.Тарихи фонетиканың зерттеу обьектісіне нелер кіреді?
2.Ескі түркі тілінің фонетикалық сипаты қандай болған?
3. Қыпшақ тілінің фонетикалық ерекшеліктері қандай?
4.Қыпшақ тобындағы тілдердің басқа топтар тілдерінің фонетикалық жүйесінен қандай ерекшеліктері бар?
5. Қазақ тілі фонетикасының тек өзіне ғана тән ерекшеліктері қандай?
