Физикалық шамалардың өлшем бірліктерінің эталондары: - негізгі және туынды;
- бірінші реттік және екінші реттік;
- жеке және топтық;
- ұлттық және халықаралық болып бөлінеді.
Бірінші реттік эталондар – мемлекеттік негізгі эталондар. Олар өлшем бірліктерді сақтайды, жоғары дәлдікпен өлшеу құралдарына жеткізеді.
Екінші реттік эталондар – эталон-копиялар, салыстырғыш және жұмыстық эталондар.
Халықаралық эталон – бұл халықаралық келісім бойынша ұлттық эталондардың бірлігін өлшемі бойынша салыстыру халықаралық негізі ретінде қабылданған эталон.
Шама бірлігін ерекше жағдайда жаңғыртатын эталонды арнайы эталон деп атайды.
Қолданылу қызметі жағынан екінші эталон көшірме-эталон, салыстырма-эталон, куәгер-эталон және жұмыс эталондарды болып бөлінеді.
Көшірме эталон бірліктерді сақтап, оларды қажет жағдайда жұмыс эталондарына беріп отыру үшін пайдаланылады.
Салыстыру эталоны өзара салыстырыла алмайтын екі эталонды бір-бірімен салыстыру үшін қажет.
Куәгер-эталон мемлекеттік эталон сынып немесе жоғалып қалғанда, оны қайтадан жасау үшін қолданылады.
Жұмыс эталоны өндіріс орындарында (зауыттарды) өлшеуіш приборларды жасағанда пайдаланылады.
Кездейсоқ қателіктер шашырауын сипаттау үшін дисперсиядан алынған түбірдің оң мәнін қолданады. Оны бақылау нәтижелердің орташа квадраттық ауытқуы деп атайды
ЕМТИХАН БИЛЕТІ № 4 Физикалық шамалар, олардың классификациясы, өлшем бірлігі, физикалық шаманың мәнін бағалау.
Жүйелік қателік. Жүйелік қателіктерді сипаттау және бағалау. Қателіктердің қалыпты таралу заңы.
Жауабы:
Физикалық шама – ол физикалық объектінің мінездемесі, көптеген физикалық нысандар үшін жалпы сапалық жағынан, бірақ әрқайсысы үшін мөлшерлік жағынан жеке. Физикалық шаманың өлшемдік бірліктері ол физикалық шаманың белгіленген өлшемінің оған шартты бірге тең сандық мағына берілген.
