Индивид (жеке адам)-тұқымқуалаушылық қасиеттердің жалпы генотипін тасымалдаушы, биоәлеуметтік тіршілік иесі. Адам дүниеге келгенде индивид болып туылады. Ол қоғамдық қатынастардың объектісі, әрі субъектісі. Қатынастар ықпалын сезіну мен бірге қатысушы, әрі оны терең бойлаушы. З.Фрейд ілімі бойынша, үнемі қоғам ішінде болып оның ықпалын сезінуші, әрі оған қарсы тұрушы биологиялық тұйық жан.
Тұлға — жеке адамның өзіндік адамгершілік, әлеуметтік, психологиялық қырларын ашып, адамды саналы іс-әрекет иесі және қоғам мүшесі ретінде жан-жақты сипаттайтын ұғым. Aдамның әлеуметтік қасиеттерінің жиынтығы, қоғамның даму жемісі және белсенді қызмет ету мен қарым-қатынас орнату арқылы жеке адамды әлеуметтік қатынастар жүйесіне енгізудің жемісі
Даралық (лат. Individuum — бөлінбейтін) деп абсолютті қайталанбайтын, кеңістіктің сол нүктесінде, уақыттың сол мезетінде ғана өмір сүретін, кез келген өзге «даралықтан» мәнді айырмасы бар іштей шексіздікті айтамыз
7. Мотивтер және қажеттіліктер
Қажеттіліктер мен мотивтер адамды әрекетке мәжбүрлейді. Бірінші категория қызметтің бастапқы түрін білдіреді. Қажеттілік – қалыпты өмір сүру үшін қанағаттандырылуы тиіс қажеттілік. Оның үстіне, ол саналы және бейсаналық болуы мүмкін. Адам қажеттіліктерінің келесі негізгі сипаттамаларын атап өткен жөн:
күш – сезіну дәрежесімен бағаланатын қажеттілікті қанағаттандыруға ұмтылу дәрежесі;
мерзімділік – адамның белгілі бір қажеттілігінің жиілігі;
қанағаттандыру тәсілі;
пәндік мазмұн – олардың арқасында қажеттілікті қанағаттандыруға болатын объектілер;
тұрақтылық – уақыт өте келе адам қызметінің белгілі бір салаларына қажеттілік әсерінің сақталуы.
қажеттілік, мотив, мақсат – бұл категорияларды адамды белсенділікке итермелейтін қозғаушы күш деп сенімді түрде айтуға болады. Аталған ұғымдардың екіншісі туралы айтатын болсақ, бұл өмірлік қажеттіліктерді қанағаттандыруға арналған әрекеттерге деген ұмтылыс деп айта аламыз. Мотив келесі құрылыммен сипатталады:
қажеттілік (қанағаттандырылуы қажет нақты қажеттілік);
эмоционалдық түрткі (адамды белгілі бір әрекеттерді орындауға итермелейтін ішкі импульс);
пән (қажеттілік қанағаттандырылатын категория);
мақсаттарға жету жолдары.
8. Адам өміріндегі эмоцияның рөлі.
Адам өмірінде эмоцияның рөлі үлкен. Эмоция әр түрлі жағдайда қалыптасады. Эмоция (фр. emotion, лат. enoveo — толғану) — адам мен жануарлардың сыртқы және ішкі тітіркендіргіштер әсеріне реакциясы; қоршаған ортамен қарым-қатынас негізінде пайда болатын көңіл-күй. Адам өмірінде эмоцияның маңызы өте зор, өйткені ең бастысы ол адамдарға қарым қатынас орнату үшін қажет. Эмоциялар жағымды және жағымсыз болып келеді, яғни жағымды жағына көңілді, қуанышты және т.б., ал жағымсыз жағына көңілсіз, мұңды, қайғылы эмоциялар және ашулы, ызалылар жатады. Сонымен қатар эмоциялар адамның мимикасы арқылы сыртқа шығып, адамның ішкі жан дүниесін түсіндіреді.
9. Эмоцияны түсіну және эмпатияға қабілеттілік
Эмпатия» ұғымын зерттеу тарихы ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басында философия, этика, эстетика пәндерінен жарық көрген.
Эмпатияны алғаш рет АҚШ психологы Э. Титченер (1867 – 1927) зерделеді. Ол философиядағы “ұнату” сезімінің теориялық негіздеріне сүйене отырып, жанашырлық сезімнің салыстыру мен ұқсату тәсілдерімен түсіндірілетін танымдық негіздерін ашып көрсетті.
Эмпатия айқын көрінісі — идентификация. Бұл адамның өзге адамның психикалық жай-күйін өз басынан кешіргеңдей халде болуы Эмпатияның эмоциялық түрі. Бұл түр механикалық проекцияға және әңгімелесушінің моторлы және аффективті реакцияларына негізделген.
Достарыңызбен бөлісу: |