Емтихан сұрақтары «Ортағасырлар» түсінігі Ортағасырлардың мерзімделуі
Ортағасырлық христиан шіркеуінің ілімі және оның таптық мәні
жүктеу/скачать 81,01 Kb.
|
| Ортағасырлық христиан шіркеуінің ілімі және оның таптық мәні
Христиандық, кез келген қалыптасқан діни идеология сияқты, оларға сәйкес келетін көзқарастар мен институттардың белгілі бір жүйесін білдіреді. Феодалдық құрылыс тек зорлық-зомбылық арқылы ғана сақталмады. Шіркеу орта ғасырларда үлкен әлеуметтік рөл атқарды, өйткені оның қарамағында мәжбүрлеудің нәзік және әмбебап құралдары – идеологиялық ықпал етудің нақты діни әдістері болды. Шіркеу адамдарға адамның табиғи түрде күнәға бейім екенін және шіркеудің көмегінсіз басқа дүниеде өлгеннен кейін «құтқаруға» немесе «бақытқа» сене алмайтынын сіңірді. Ібілістің арбауына түсіп, Құдайдың әміріне мойынсұнбаған Адам мен Хауа ананың құлауы туралы інжіл әңгімесі, сол үшін олардың барлық ұрпақтары (яғни, бүкіл адамзат) осы қылмыстың ауыртпалығын көтеруге сотталды. Әрбір адамның жасаған күнәлары туралы ілім шіркеудің қолында рухани үрейдің қаруына айналды. Ол барлық адамдарды «күнәлары» үшін өлгеннен кейін қорқынышты жаза күтіп тұрғанын және тек шіркеу адамды ақыреттегі азаптан құтқаруға және оны көктегі бақытпен қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін табиғаттан тыс күшке («рахым») ие екенін үйретті (және үйретеді). Қайтыс болғаннан кейін. Шіркеу діни қызметкерлердің өкілдерін осы «рақымдылықтың» тасымалдаушылары деп жариялады, олар тағайындалған кезде қандай да бір «құдайлық» күшке ие болды. Діни қызметкерлерді тағайындауға тек жоғарғы шіркеу иерархиясының өкілдері ғана құқылы болды. Осы арқылы шіркеу барлық діни қызметкерлердің билігін одан әрі бекітті. Шіркеу ілімі бойынша «Рақымдылық» адамдарға ерекше сиқырлы әрекеттер арқылы әсер етеді, христиан шіркеуі олардың жетеуін мойындайды: шомылдыру рәсімінен өту, өкіну немесе мойындау, қауымдастық, діни қызмет және т.б. Әлеуметтік мәні «Қасиетті рәсімдер» туралы шіркеу ілімінің негізгі мақсаты – қанаушы бұқараны олардың таптық күресінің пайдасыздығына сендіру және оларды «құтқару» құралы бар шіркеудің құдіреттілігіне сену. Шіркеу көпшілікті адамды «рақымдылықтан» айыру оны осы «құтқару» үмітінен айырумен бірдей деп шабыттандырды. Орта ғасырларда діни идеология санада үстемдік құрған кезде жеке экскоммуникация немесе экскоммуникация бүкіл аумақты қамтыды (Батыста ол тыйым салу деп аталды, яғни белгілі бір ауданда шіркеу қызметтері мен рәсімдерін орындауға тыйым салу деп аталды) өте маңызды болды. Шіркеудің қолында.адамдарға әсер етудің күшті тәсілі. Шіркеу үшін өз меншігін қорғаудың тиімді құралы да болды. 9. Каролинг әулеті (фр. dynastie carolingienne) - Франк мемлекетіндегі король әрі император әулеті.Әулет тарихы өңдеу Ұлы Карлдың (768-814) атынан шыққан. 751 жылы Меровингтердің орнына келді. Каролинг әулеті тұсында Франк мемлекетінде феодализм құрылыстары аяқталды. Каролинг әулеті Ұлы Карлдың империясы ыдырағаннан кейін (843) құрылған жаңа мемлекеттерде: Италияда 905 жылға дейін, Германияда 911 жылға дейін, Францияда 987 жылға дейін билік құрды. Франк мемлекеті, Франк империясы — Батыс Еуропада 5 ғасырдың аяғы мен 9 ғасырдың ортасында өмір сүрген ортағасырлық мемлекет. Атауы франктер тайпалар одағының атынан шыққан. Франк мемлетінің тарихы 3 кезеңге бөлінеді. “Меровингтер кезеңі”, “Майордомдар кезеңі”, “Каролингтер кезеңі”. 486 ж. сали франктері Хлодвиг X (481 — 511) басшылығымен Батыс Рим империясының Галлия провинциясын жаулап алғаннан кейін Франк мемлекетті пайда болды. Хлодвиг тұсында Франк мемлекеті орта және жоғары Рейн алабын бағындырды. Аквитаниядағы вестготтардың иеліктерін (507) және Рейннің жағалауындағы шығыс франктерін жаулап алу нәтижесінде кеңейді. Хлодвигтің балалары билеген кезеңде бургундар патшалығы (534), Прованс (536, алемандардың Альпі маңындағы иеліктері, тюрнгтердің Везер мен Эльба аралығында жерлері (6 ғасырдың 30-жылдары) және Дунайдағы баварлар Франк мемлекетіне бағынды (6 ғасырдың 50-жылдары). Майордом Карл Мартелдің (715 — 741) билігі кезінде араб әскерлері Испаниядан өтіп, Галлияға шабуыл жасады. Карл оларды 732 ж. Пуатье түбінде талқандады. Арабтар тарапынан төнген қауіп Карл Мартелді күшті атты әскер құруға итермеледі. 741 ж. Карл Мартелл қайтыс болғаннан кейін оның баласы Қортық Пипин таққа отырды. Лангобардтардан қысым көріп жүрген Рим папасының көмегімен 751 ж. франк ақсүйектерінің Суассондағы жиналысында ресми түрде франктер королі деп жарияланған ол Италияға, Лангобард корольдігіне қарсы екі рет жорық жасап, жаулап алған жерлерін Рим папасына сыйлады. Мұнда 756 ж. Папа мемлекеті құрылып, 870 жылға дейін өмір сүрді. Римдегі қазіргі Ватикан мемлекеті сол “Пипин сыйлығының” жұрнағы болып табылады. Каролингтер әулетінің ең атақты королі Ұлы Карл (768 — 814) Франк империясын құрды (800). Ұлы Карл билігінің соңына қарай Франк империясы өзінің жер көлемі жағынан бұрынғы Батыс Рим империясына жақындады. Қарудың күшімен және Ұлы Карлдың беделімен құрылған Франк империясы ұзақ өмір сүрмеді. Карл өлгеннен кейін-ақ оның империясы ыдырай бастады. 843 ж. Карлдың балалары мен немерелері Верден қасында империяны бөлісу жөнінде келісім жасады. Империя үшке бөлініп, үш корольдік пайда болды. Кейіннен олардың орнына Франция, Германия және Италия мемлекеттері дүниеге келді. Карл мен оның мұрагерлері билік жүргізген кезең тарихта “Каролингтердің қайта өрлеуі” деп аталып кетті. 8 — 9 ғасырларда Франк мемлекеттінің экономикасы мен мәдениетінің дамуы біршама жанданды. Тың жерлерді игеру қолға алынды, қолөнері өркендеді. Жерорта т. жағалауын жаулап алуға байланысты сыртқы сауда өрістеді. Жерорта теңізінің мәдени орталықтарымен және Ирландиямен қарым-қатынас жолға қойылды. 11.. Крест жорықтары - иудей, христиан және мұсылман діндерін ұстанатын адамдар үшін қадір тұтылатын Қасиетті жердегі Иерусалимді бақылау үшін болған соғыстар. Түріктер христиан қажыларының Иерасулимге келуіне тыйым салғанда, Рим Папасы 1096 жылы бірінші крест жорығын жариялады. Бұл жорыққа бүкіл Еуропадан корольдер, әскерлер, тіпті балалар қосылды. Крест жорықтары сегіз рет болды.Крест жорықтарының себептері VII ғасыр ислам дінінің өрлеп, христиан дінінің дағдарысқа ұшырау кезеңі болды. Келесі екі жүзжылдықта Батыстағы өмірдің барлық саласына Рим папасының жоғарғы билігі орнады. Мұндай тоталитарлық билік христиан әлемінің дағдарысын онан сайын күшейтті. Ислам беделінің өсуі христиандықтың көзіне шыққан сүйелдей болды. Батыс ислам өктемдігінің етек алуын қаламады. Бірақ бір ортақ мақсаттың болмауы христиандардың мұсылмандар әлеміне қарсы бірігуін тежеп қалды. Батыстың бірде-бір елі мұсылмандар қол астына көшкен жерлерге басып кірген жоқ. Тек дінбасылары ғана киелі жерге қажылыққа баратын діндарларды қолдарына қару алып, мұсылмандарды Иерусалимнен қуып шығуға шақырып жатты.Рыцарьлардың бірінші крест жорығы. Ұзақ қанды шайқастан кейін кресшілер Антиохияны басып алды. Ол жерде кресшілердің бір көсемі өз князьдігін құрды да, Иерусалимге бармай, сонда қалды. Тағы бір көсем армяндардың Эдесса деген бай қаласын басып алды. Осы арада кресшілердің тағы бір мемлекеті — Эдесса графтығының негізі қаланды. 1099 жылдың шілде айында кескілескен шабуылдан кейін кресшілер Иерусалимді алды. Кресшілер қалада шектен тыс қатыгездік әрекеттер жасады. Олар әйел-еркек, бала-шаға, кемпір-шал демей, қала халқын шетінен қыра бастады. Тіпті жас балалардың басын тасқа соғып өлтірді. Қала халқының үйлерін мүліктерімен қоса кресшілер иемденіп алды. Кресшілер Жерорта теңізінің шығыс жағалауындағы шағын жерде өз мемлекеттерін құрды. Олардың ішіндегі ең бастысы Иерусалим королъдігі болды. Батыс Еуропа феодалдары жаулап алынған елдердің халқын қанды қырғынға ұшыратты, зорлық-зомбылық жасап, құлдық езгіге түсірді.Палестина мен Сирия халықтары басқыншы кресшілерді жек көрді, оларға қарсы күресті тоқтатпады. Сөйтіп басқыншылар өздеріне жау елде үнемі қауіп-қатерде өмір сүрді. Франциядағы Клерво монастырының аббаты Бернар христиандарды қолына қару алып, қайтадан Палестинаға аттануға шақырды. Бұл шақыруды француз королі VII Людовик пен неміс императоры III Конрад қабыл алып, 1147 жылы екінші крест жорығын жасады. Олар Кіші Азияда салжұқ түріктерінен жеңіліп қайтты. 1187 жылы Египет сұлтаны Салах-ад-Дин кресшілерді Палестина мен Сириядан қуып шықты. Иерусалим қайтадан мұсылмандар қол астына көшті. Енді оны қайтарып алу үшін Германия, Англия, Франция корольдері 1212 жылғы балалар жорығы Кресшілер жорығын жалғастыру мақсатындағы дінбасыларының уағызымен Еуропаның кейбір елдерінде балалар топтары құрылды. Оларды өздерін «құдай елшісі» деп жариялаған балалар басқарды. Олар құдай мүрдесін күнәға батпаған балалар ғана азат ете алады деп жариялады. Жас кресшілердің біразы жолда аштық пен аурудан қаза тапты, аман қалғандары теңіз жағасындағы Генуя және Марсель қалаларына жетті. Ол қалалардағы көпестер балаларды қасиетті жерге жеткіземіз деп алдап, кемелерге отырғызды да, Египетке апарып, құлдыққа сатып жіберді. Соңғы крест жорықтары. Қасиетті жерді азат етеміз деген кресшілер алғаш басып алған жерлерінен біртіндеп айырыла берді. Папалар мен корольдер 1217-1221 жылдары - бесінші, 1228-1229 жылдары - алтыншы, 1248-1254 жылдары жетінші жорықтар ұйымдастырды. Барған сайын ол жорықтарға қатысуға тілек білдірушілер қатары азая берді. Кедейлер де, феодалдар да Шығысқа енді бұрынғыдай үмтыла қоймады. Мұсылмандармен соғысудың оңай емес екеніне олардың көздері жетті. Папа кезекті крест жорығын ұйымдастыру үшін жаңа салық енгізіп жатты. Бірақ ол салықты жинау үлкен күшке түсті. Халық салық жинаушылардың көзінше қайыршыларға садақа беріп, «Христостан да күшті Мұхаммедтің аруағы үшін ал» деп папаны, кресшілерді мазақтай бастады.1270 жылғы сегізінші крест жорығынан кейін Батыс Еуропа басқыншылары мұсылман елдеріндегі өздерінің барлық иеліктерінен айырылды. 12. Орта ғасырлық мәдениеттің хронологиялық шеңберлері: V ғасырдың соңы, дәлірек айтсақ, 476 жыл – Батыс Рим империясының құлаған жылы, ол ерте феодалдық мемлекеттер орнында пайда болды, XVII ғасырдың екінші жартысы – Ағылшын буржуазиялық революциясының кезеңі, бұл Еуропада феодализмді жойып, капиталистік қатынастарды орнатуға негіз болды Орта ғасыр алғаш рет уақыт рухындағы өнер арқылы кешенді беру тәсілі ретінде көркем стиль жасайды. Роман стилі бірінші жалпы еуропа стилі болып саналады, ол VIII-XII ғ.ғ. тараған және ежелгі рим сәулет өнерінің ерте үлгілерімен ұқсастығы үшін еуропалық орта ғасырдың екі жетекші сәулет стильдерінің бірі. Жабындыларды көтеріп тұрған жуан қабырғалы және бойница түріндегі терезелері бар роман стилінің ғимараты өзінің типі бойынша бекініс ғимараты болды. Бұл ұқсастықты дөңгелек бақылау мұнаралары толықтырып тұрды. Роман өнері жасаған негізгі құрылыс – қорған-бекініс, монастырь-бекініс, қала-бекініс. Қорған – рыцарьдың бекінісі, шіркеу – Құдайдың бекінісі және т.б. Қорқыныш тудыратын, бақылау мұнаралары бар тауда орналасқан тас ғимарат роман өнеріне тән құрылыс. Роман соборының сырты өте жарасымды. Артық, деструктивті ештеңесі жоқ. Бірақ храмның ішінде әдеттен тыс, толқытатын бейнелер көп. Роман соборларының капительдерінде, бағаналардың аяқ жағында, терезелерде, қабырғалар мен есіктердің рельефтерінде кентаврлар, арыстандар, жартылай кесірткелер, жартылай құстар, әр түрлі химерлер бейнеленген. Бұл жәндіктер оюлап ойып жасалып, жиектерге отырғызылған. 13. Бастапқыда Еуропаның көптеген елдерінде 476 жылы Батыс Рим империясы құлағанға дейін Рим империясының ықпалына байланысты католиктік басым конфессия болды. Орта ғасырларда католиктік шіркеу Еуропадағы басым діни және саяси күш болды. Алайда 16 ғасырда протестанттық реформацияның қалыптасуымен және одан кейінгі қақтығыстар Еуропаның көптеген елдерінде католиктік және протестанттық сенімдер арасында бөліне бастады. Бүгінгі таңда жағдай өзгерді және Еуропа елдері өздерінің діни нанымдары бойынша әлдеқайда әртүрлі болды.Кейбір елдерде католицизм әлі де маңызды рөл атқарады, мысалы, Италия, Испания, Португалия және Польша. Дегенмен, Германия, Ұлыбритания және Франция сияқты басқа елдерде протестантизм, католицизм, ислам, иудаизм және басқа діндерді қоса алғанда, әртүрлі діни ландшафт бар. Жалпы алғанда, Еуропаны католиктік дәстүрмен байланыстыруға болатын болса да, бүгінде бұл әртүрлі діндер мен әдет-ғұрыптары бар көп конфессиялы континент. 14. 14-17 ғасырлар аралығында болған Еуропалық қайта өрлеуде әртүрлі аймақтық сипаттарды байқауға болады. Тарихтың осы кезеңіне әрбір ел, тіпті қала өз үлесін қосты.Мысалы, Италияда Қайта өрлеу дәуірінің негізгі орталығы Флоренция болды, онда Брунеллески, Боттичелли, Микеланджело сияқты көрнекті суретшілердің шығармашылығы оны өнер мен мәдениеттің орталығына айналдырды. Римде пайда болған Питти және Уффици камералары сияқты ұлы соборлар мен палаццолар, сондай-ақ Римде пайда болған Сикстин капелласы итальяндық қайта өрлеу дәуірінің символына айналды.Францияда Ренессанс Париждегі Нотр-Дамның салынуы және ағаш оюының жауһарлары сияқты готикалық өнер түрінде көрінді. Франция сонымен қатар Ұлттық галерея мен Лувр мұражайы сияқты галереялары мен өнер топтамаларымен танымал.Германияда, Нидерландыда және Солтүстік Еуропада діни мотивтер Ренессанс өнерінің негізгі бөлігін құрады. Альбрехт Дюрер сияқты неміс шеберлері библиялық көріністерді өте егжей-тегжейлі және шынайылықпен бейнелеген. Нидерландыда өнер осы аймақтық сауда күшінің байлығы мен әртүрлілігін, сондай-ақ реализм мен майлы кескіндеме сияқты ерекше әдістерді көрсететін өкілдікке айналды. 15. Крест жорықтары феодализмнің дамуына айтарлықтай әсер етті. Крест жорықтарының негізгі салдарының бірі патшалардың орталық билігінің күшеюі және күшті монархияның қалыптасуы болды. Патшалар салық жинау, армия құру және оларға қызмет көрсету, сондай - ақ сот жүйесі мақсаттарын жүзеге асыру үшін көбірек күш пен ресурстарға ие болды. Крест жорықтары Еуропа мен Шығыс арасындағы халықаралық сауда мен мәдени алмасуды ынталандырды. Өндіріс өндірісі, жаңа сауда жолдарының ашылуы және жаңа тауарлардың енгізілуі экономикалық дамуда маңызды рөл атқарды. Буржуазия мен қалалық таптар капитализмнің қалыптасуына ықпал еткен феодалдардан неғұрлым ықпалды және тәуелсіз болды. Алайда, крест жорықтары қалалардың қирауы мен қирауы, жаппай кісі өлтіру және шығыс тұрғындарының қысымы сияқты жағымсыз салдарларды қалдырғанын ұмытпаңыз. жүктеу/скачать 81,01 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|