Эссе Тақырыбы: ''Үңгір аллегориясы:қазіргі оқылу'' тақырыбына сараптау жұмысын дайындау. Орындаған
жүктеу/скачать 123,11 Kb.
|
Үңгір аллегориясы және қазіргі оқылу
- Бұл бет үшін навигация:
- Үңгір аллегориясы:қазіргі оқылу
|
АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ МАТЕМАТИКА,ФИЗИКА ЖӘНЕ ИНФОРМАТИКА ИНСТИТУТЫ Эссе Тақырыбы: ''Үңгір аллегориясы:қазіргі оқылу'' тақырыбына сараптау жұмысын дайындау. Орындаған: ФОК-223, Теңленбек Нұрдәулет Жоспар: I. Үңгір аллегориясының аңызының тарихы II. Аллегорияның мәні III. Үңгір аллегория аңызының философиялық тұжырымы IV. Пайдаланылған әдебиеттер Үңгір аллегориясы:қазіргі оқылу Үңгірлер аллегориясы - VII ғасырдағы грек пәлсапашысы Платонның « The Republic » туындысы, б.з.д. 517 жылы жазылған әңгіме. Платоның ең әйгілі оқиғасы. Үңгірдегі Аллегорияда әділ және интеллектуалды рухқа жету мен қолдаудың қиындықтарын түсіндіру үшін қараңғыда ұсталған тұтқындардың метафорасы қолданылады. Аллегория Сократ пен оның шәкірті Глауконның арасындағы әңгіме ретінде диалогта айтылады. Сократтың айтуынша, Глаукон өз жерінде орналасқан жерасты үңгірінде өмір сүріп жатқан адамдарды елестетеді. Бұл үңгір мен күрделі көтерілістің соңы нда сыртта ғана ашық болады. Үңгірдегі адамдардың көпшілігі үңгірдің артқы қабырғасына қараңғы байланған тұтқындар, олар бастарын ауыстыра алмайды. Олардың артында үлкен от өртеніп кетеді, ал тұтқындардың бәрі қабырғада ойнайтын көлеңкелер болып көрінеді: олар өздерінің барлық өміріне осы тізбекте тізілген. Үңгірлерде басқа заттар бар, олар заттарды алып жүреді, бірақ тұтқындардың бәрі олардың көлеңкесін көре алады. Кейбіреулері сөйлейді, бірақ үңгірде айтылғандай, тұтқындарға қандай адамның айтқанын түсіну қиын. Сократ кейін тұтқындаушы босату үшін бейімделетін қиындықтарды сипаттайды.Ол тек көлеңке емес, үңгірде қатты заттар бар екенін көргенде, ол шатастырады. Оқытушылар оған бұрын көрген нәрсесі елесін деп айтуға болады, бірақ алдымен ол көлеңке өмірінің шындық екенін мойындайды.Ақыр соңында, ол күннің ішіне сүйреп апарады, жарқыратып, ай мен жұлдыздардың әдемілігімен таң қалдырады.Ол жарыққа үйренгеннен кейін, ол үңгірдегі адамдарға өкініп, жоғарыдан және олардан бөлек қалғысы келеді, бірақ олардың және өздерінің өткендіктерін ойламайды. Жаңа келгендер жарықта қалуға шешім қабылдайды, бірақ, дейді Сократ, олар керек емес. Өйткені шынайы ағарту үшін, жақсылық пен әділдікті түсінуге және қолдануға, олар қараңғылыққа түсіп, қабырғаға байланған адамдарға қосылуға және сол білімді олармен бөлісуге тиіс. Аллегорияның мәні Республиканың келесі тарауында Сократ өз сөзін түсіндіреді: үңгір әлемді, өмір көзін бізді тек көру сезімі арқылы ашып көрсетеді. Үңгірлерден шығу - бұл жанның жүріс-тұрысы, түсінікті аймаққа айналуы. Платоның айтуынша, ағартушылыққа жету жолдары ауыр және қиын, бұл біздің дамуымызда төрт кезеңді қажет етеді. 1. Үңгірдегі түрмеге қамау 2. Шиналардан босату (шынайы, сезімталәлем) 3. Үңгірден көтерілген (идеялар әлемі) 4. Біздің әріптестерімізге көмеккөрсетудің жолы Үңгір аңызынан қандай философиялықтұжырымдар жасауға болады? Біріншіден, болмыстың әртүрлі деңгейлігіжөнінде – сезімдік болмыс пен құдіреттіболмыстың бар екендігі; үңгірдің ішіндегі көлеңкелер – сезімдік әлем, ал жер бетіндегіадамдар мен заттар – нағыз болмысты құдіретті әлемді көрсетеді, ал күн– ол ізгілікті көрсететін идея. Екіншіден, танымның деңгейлерін байқауға болады – ол сезімдік таным, ақыл-оймен тану, интуитивтік жолмен соңғы себептерге жету. Үшіншіден, бұл аңыздың моральдық, аксиологиялық жағын да байқауға болады. Өмірде тек қана сезім толқыныныңшеңберінде болу – ол үңгірдегі өмір. Рухани өмір сатысына көтерілу – ол нағыз болмыс әлеміне көтерілумен тең. Ал күннің өзін көріп тамашалау – ол құдіретті күшті көрумен тең. Басқаша айтқанда, Платон бізді қоршаған заттардың мәнін солар туралы терең ойлағанда, соларды өзіміздің ақыл-ойымызбен игергенде ғана түсінетінімізге сенімді болды. Бұл біршама қиын шаруа және аз ғана уақыт ішінде жүзеге асыру мүмкін емес. Ол нақты дүние біздің қабылдауымыз бен түсінуімізден сыртқары жатқанын көрсеткісі келді. Платонның ойынша, адамдардың басым көпшілігіне қоршаған ортаны алғашқы сәтте қалай байқаса, сол күйінде қабылдау дағдысы тән. Ол мұны қанағат тұтпады. Қарапайым адамның әдеті саналатын қандайда бір объектінің сыртқы қасиеттерін бейқамда үстірт қабылдау дағдысы мен философтың әдісі саналатын нақты дүниенің мәні туралы терең пайымдау дағдысы арасындағы айырмашылықтарды көрсетуге ұмтылды. Платон хикаяны баяндады. Кейде ол «игі өтірік» деп көрсетіледі. Бұл – осы хикая қоспасыз шындық емес, бірақ жағдайдың қалай болғанын көрсетеді деген сөз. «Үңгір аллегориясы» деген осы. Платон адамдардың көбі үңгірдегі адамдарға ұқсайтынын айтады. Олар үңгірдің артқы қабырғасына қарайды. Адамдардың артында аласа қабырға бар. Заттардың бәрі соны жағалай орналасқан. Осы аласа қабырғаныңарғы жағында от жанып тұр. Үңгір қабырғасына қарсы отырған адамдар не көреді? Олар үңгірдің артқы қабырғасына осы заттардан түскен көлеңкені көреді. Бірақ бұлай емес қой. Заттардың қандай екенін көру үшін адам күн сәулесі түсіп тұрған жерге шығуға тиіс. Алайда біздің жарыққа шыққымыз келе ме? Адамдардың көбі үңгірде отыра беруге үйреніп алған. Олар сыртқа шығуға қорқады. Өздеріне салсаңыз, олар аса жайлы жерде отыр. Оларға нақты дүниенің сыртқы белгілері жеткілікті. Заттарды шынайы күйінде көргісі келмейді. Көздеріне күн сәулесінің шағылысқанын қаламайды. Нақты дүниенің сыртқы белгілерін қабылдау мен олардың шынайы мәнін саналы түрде ұғыну үшін өмірін сарп етуге дайын философтар ғана – тіпті, өздері алғашқыда елестеткендей болмаса да, жарқыраған Күн астында әлемді өз бейнесінде көретін адамдар. Қорытындылай келе, Платон «үңгірлер аллегориясы» - әлемнің қабылдау, мемлекет және оған адамның орны негізгі идеялар білдіруге бір фрагментті оның жолы болып табылады. Соңында бұл аңыз метафизика, гносеология және диалектиканың символына айналды. Пайдаланылған әдебиеттер: ➢Урсик, Марко және Эндрю Лут. «Үңгірдің аллегориясы: Платонизм мен христиандықтағы трансценденттік» Герматена, жоқ. 165, 1998, 85-107 беттер. JSTOR. ➢Шоқ, Степан. «Декарт, Платон және үңгір» Философия, том 82, жоқ. 320, 2007 жыл, 301-337 бет. JSTOR. ➢https://kk.hrvwiki.net/wiki/Allegory_of_the_Cave сайты жүктеу/скачать 123,11 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|