Қатыстық сын есімдер - заттардың сыртқы қасиеттерін сипаттайтын сын есімдер. Олар есімдіктерге тән құндылықтарды көрсетпейді, олар тек есімдікпен тікелей байланысты емес сыртқы қасиеттерін сипаттайды. Заттардың сыртқы белгілері, олардың орналасуы, саны, сұрақтар жағдайы және белгісіздік жағдайы. Міне, осылайша қатыстық сын есімдер қатыстық түріне қарай төртке бөлінеді: белгілік сын есімдер, сандық сын есімдер, сұрақ сын есімдер, белгісіздік сын есімдер
М.Ергин қатыстық сын есімдерді "есімдікті белгілейтін сын есімдер", - деп сипаттама береді. Бұл сын есімдер "заттың құрылымына тән құндылықтарды көрсетпейді, олар затты осы не басқа, қандай да бір жолмен сипаттайды" деген анықтаманы қолданады. Сондай-ақ, қатыстық сын есімдерді топтарға бөліп, оларды келесідей зерттейді: таңбалы сын есімдер, сұраулы сын есімдер, белгісіз сын есімдер, сандық сын есімдер. Ол сонымен қатар сандық сын есімдерді келесідей бөледі: А-негізгі санның сын есімі, б-реттік санның сын есімі, в – үлестірме санның сын есімі, г - кері санның сын есімі, д – топтық санның сын есімі ( Эргин, 1999:247).
қазақ тіліндегі қатыстық сын есімдер
Түбірге жұрнақ қосылу арқылы сын есімнің жасалуы - қазақ тілінде қатыстық сын есім жасаудың ең бір өнімді жолы. [7.33] Сөз жасаудың мұндай тәсілін тіл білімінде синтетикалық тәсіл деп атайтыны белгілі. Синтетикалық тәсіл арқылы жасалған қатыстық сын есімдердің семантикалық негізі оның зат, құбылыс және қимыл атауына қатысын көрсетеді. Мысалы: Батырбек дәрменсіз күйге түсіп, қайтадан орнына отырды (А.Жақсыбаев. "Бөгет"). Оның өз сөзінде тұрмайтын құбылмалы мінезін елдің бәрі біліп алған (Б.Нұржекеев. Таңдамалы). Мұндағы дәрменсіз, құбылмалы қатыстық сын есімдері зат есім (дәрмен) мен етістіктен (құбыл) синтетикалық тәсіл арқылы жасалған, олардың мағынасы түбір сөздердің мағынасымен тығыз қарым-қатынаста. Ал ол қатынас белгілі бір грамматикалық көрсеткіштермен, яғни сын есім тудырушы жұрнақтармен байланысты. [6.6б]
Қатыстық сын есімдерде сөз табына тән категориялық мағынамен қатар, оның негізінің (түбірі) мағынасы да сақталады. Оған Е.М.Вольфтың: "Чаще всего относительные прилагательные характеризуются по их семантическим отношениям к производящей основе, т.е. в словообразовательном плане, например, происходящие от имен лиц, животных, предметов, действия"[8.10б], С.М. Исаевтың: "Қатыстық сын есімдер тұлғалық құрамы жағынан туынды түбірлі болып келеді де, оның мағынасы сол сөздің түбірі білдіретін мағынаға байланысты" [10.6б] деген пікірлерін келтіруге болады.
