Факультеті: Филология
Әлеуметтік қатынастар және әлеуметтік институттар
жүктеу/скачать 186,66 Kb.
|
БӨЖ Әлеуметтану
| 2.3 Әлеуметтік қатынастар және әлеуметтік институттар.
Әлеуметтік (әлеуметтік) қарым-қатынастар адамдар өзара қарым-қатынас жасағанда туындайтын өзара тәуелділіктің әр түрлі формалары болып табылады. Адамдар арасындағы қарым-қатынастар мен адамдар арасындағы қарым-қатынастардан ерекшеленетін әлеуметтік қарым-қатынастардың ерекшелігі - олар адамдарда тек нақты адамның мағынасын толығымен көрсетпейтін әлеуметтік «Мен» ғана көрінеді. Осылайша, әлеуметтік қатынастардың басты ерекшелігі - қоғам мүшелерінің әлеуметтік рөлі мен мәртебесін жүзеге асыруға мүмкіндік беретін адамдар арасындағы (адамдар топтары) тұрақты қарым-қатынастарын орнату. Әлеуметтік қатынастардың мысалдары отбасы мүшелерімен және әріптестерімен жұмыс істеуде, достармен және оқытушылармен қарым-қатынаста болуы мүмкін. Әлеуметтану ғылым ретінде XIX ғасырдың 30-40 жылдарында қалыптасты. Бірақ, оған дейінгі қоғамның, ондағы құбылыстар мен процестердің мәні, дамуы және өзгеруі, қоғамның проблемалары мен даму бағыты туралы әлеуметтік ойлар мен көзқарастар философиялық дүниетанымның шеңберінде, тарих сияқты қоғамдық ғылым салаларында дамыды. Әлеуметтік ой тарихына назар аударсақ, қоғам, қоғамдағы адамдардың өмір сүру заңдылықтары, қарым-қатынастары туралы алғашқы ойлар мен көзқарастар ежелгі.Шығыс өркениеттері - Египет, Вавилон, Үнді және Қытай , Ежелгі Греция елдерінде өз деңгейінде дамыды. Мысалы, адамзат қоғамын жүйелеп дамытуға, қоғамдық қатынастарды анықтап, қоғамды тәрбиелеуге, өз ілімінде жетілген қоғам идеалын беруге ұмтылған көне Қытай ғұламалары Конфуций, Лао цзы, үнді ойшылы Сидхарта Гаутама, грек философтары Сократ, Аристотель, Платон т.б. болды. Дегенмен, бірнеше ғасырлардан кейінгі адамзат қоғамының әлеуметтік құрылымының күрделеніп дамуы шамамен ХІХ ғасырдың басында қоғамды нақты ғылыми фактілер негізінде зерттеуді қажет етті. «Әлеуметтік институт» ұғымы қоғамдық байланыстарды стандарттау, реттеу, заңдастыруды сипаттайды. Ал сол стандарттау, реттеу, заңдастыру процесін «институттану» дейді. Ол заңдастырылған немесе заңдастырылмаған ережелер, принциптер, нормалар мен бағдарларды құрайды. Бұлар адамдардың әрқилы қызметтерін, әркелкі іс-әрекеттерін бір әлеуметтік рольдер мен статустар жүйесіне, іс-әрекеттер жүйесіне ұйымдастыру үшін керек. Әлеуметтік институт- қоғам мүшелерінің өмір сүруін ұымдастырылуын реттеп отыруын тарихи қалыптасқан, тұрақты формалары. Әлеуметтік институттар көмегімен адамдар арасындағы қарым- қатынастар белгілі бір тәртіппен стандартқа келтіріліп, олардың мінез- құлықтарымен іс- әрекеттері реттеліп отырады. Соның нәтижесінде тұтас қоғам өмірі дұрыс ұйымдастырылып, тұрақтылығын қамтамасыз етіп отыр. Әлеуметтік институттың 4 тобы болады: 1.экономикалық институт 2.саяси институт 3.рухани сана институты 4.отбасы институты Қандай да бір әлеуметтік мұқтаждықтарды қанағаттандыруға арналған мәртебелердің ірі бірлестігі “әлеуметтік институттар” болып табылады. Арнайы институттармен ұйымдар құра отырып қоғам өзінің өмір сүруінің маңызды салаларымен мәселелерін әлеуметтік өзара қарым қатынас түрлерін нақтылып бекітеді, оны берілген қоғамның әр мүшесі үшін тұрақты және міндетті етеді. Әлеуметтік институттар негізіне жататын әлеуметтік байланыс “институтциональді” деп аталады. Ал осы байланыстардың тәртіптелген нормативті сипат беру процесі “инститиуттандыру” деп аталады. Әлеуметтік қарым-қатынастар мен әлеуметтік институттар. Әлеуметтік қарым-қатыныстар - үлкен әлеуметтік топтардың (таптардың, мамандықтардың, этностардың және т.б.) өкілдері ретінде адамдар арасындағы қарым-қатынастар. Осылайша, әлеуметтік қатынастардың басты ерекшелігі - қоғам мүшелерінің әлеуметтік рөлі мен мәртебесін жүзеге асыруға мүмкіндік беретін адамдар арасындағы (адамдар топтары) тұрақты қарым-қатынастарын орнату. Әлеуметтік қатынастардың мысалдары отбасы мүшелерімен және әріптестерімен жұмыс істеуде, достармен және оқытушылармен қарым-қатынаста болуы мүмкін. Әлеуметтік институт – әлеуметтік жүйенің тұрақтылығын қамтамасыз ететін қоғамдық байланыстар мен қатынастардың кез келген тәртіптелуін, ресмиленуін білдіреді. Әлеуметтік институт деп көбінесе адамдардың бірлескен қызметінің тарихи қалыптасқан орнықты нысындарын айтады. Институттардың негізгі мақсаты – жеке адамдардың , топтардың және жалпы қоғамның іргелі қажеттіліктерін қанағаттандыру. Әлеуметтік институттардың бес негізгі түрі бар : 1.- бала туу, өсуі яғни отбасы және неке институты 2. - қауiпсiздiк және әлеуметтік тәртіп ( саяси институттар , мемлекет ) 3. тұрмыстық құрал - жабдықтар өндіру ( экономикалық институттар , өндіріс ) 4. - бiлiмдi беру , өскелең ұрпақты әлеуметтендіру , кадрлар даярлау ( білім беру , ғылыми және мәдени институттар ) 5. - рухани мәселелер , тіршілік мағынасын шешетін қажеттіліктер ( дін институты ) жүктеу/скачать 186,66 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|