Ғылым ретіндегі Қазақстан тарихының мақсат, міндеттері және оны зерттеудің өзектілігі
жылғы Желтоқсан көтерілісі: себеп-і мен салдары
жүктеу/скачать 491,12 Kb.
|
тарих
| 138. 1986 жылғы Желтоқсан көтерілісі: себеп-і мен салдары. Себептері мен басталуы. КОКП Орталық Комитеті-ң нұсқауымен 1986 ж желтоқсан-ң 16 күні Қаз-тан КП ОК-ң пленумы болды. Жиналысты КОКП ОК-ң хатшысы Г.Разумовский жүргізді. Күн тәрт-де бір ғана-ұйымдас-у мәселесі тұрды. Д.Қонаевтың орнына Орталықтың шешімі бой Г.Колбинді сайлау ұсынылды. Геннадий Васильевич Колбин бұған дей Ульяновск обл-қ партия комитетін басқарған болатын. Ресей-ң әр жерінде түрлі қызмет-р атқарған ол қ-тан үшін бөгде адам еді. Алайда сол кездің үрдісі бой, жоғарыдағы-ң ұсынысын қабылдамау мүмкін емес-ті. Пленум бір ауыздан Г.Колбинді Респ.партия ұйымы-ң басшысы етіп сай-ды.Сипаты.Ондаған ж-р бойы қордаланып қалған келеңсіздік-р-қоғамдық-әлеуметтік ж/е мәдени сала-ды қамтыған өрескел кемшілік-р, ұлт мәселе-ң қатты шиеленісуі респб жас-ң ызасын келтіріп, оларды ашық қимылға еріксіз алып келді. Келесі күні таңертеннен бастап Брежнев атындағы алаңға(қазіргі Респ алаңы) адам-р жинала бастады. Олар-ң дені студент-р мен жұмысшы жас-р еді. Жиналған-р орталық-ң кадр саясатын жүргізудегі өктемдігіне наразылық білдірді.Орт-қ өкіл-інен жергілікті билік орган-ымен санасуды талап еті. Лениндік ұлт саясаты-ң өмірлік іс жүзінде дұрыс жүргізілуін, респ-ң егемендігін сыйлауды, ұлттық тіл мен мәдениет-ң дамуын қамтамасыз етуді, жерг-ті халық арасынан саяси қайраткер-ң шығуына кедергі келтірмеуді, кадр саясатын әділ жүргізуді, т.б. талап еткен дауыс-р естіліп,транспарант-р көтерілді. Алға шығып сөйлеуші-р жарияланып жатқан демократиялылық пен пікір алуандылығына сілтеме жасай отырып, көңілдегі-ін айтып қалуға тырысты. Митинг бірқалыпты, тәртіппен өтіп жатты.Ал оқиға-ң бұлай саяси бағыт алуы коммунистік билік иелері-ң ұғымына мүлдем сыймайтын еді. Алаңға жиналған-ға партия мен үкімет басшы-ы танымал адам-ды жіберіп, ақыл айтқызып, таратпақ болған әрекет-інен н-же шықпаған соң, әміршіл-әкімшіл басқару жүйесі-ң үйреншікті әдістеріне көшті. Алматыға ел-ң түрлі өңір-інен Ішкі істер министрлігіне қарасты арнайы әскери бөлімше-і әкелінді. Желтоқсан-ң 18 күні сағ 13-те алаңға әскери училище-ң жеке құрамасы енг-іп, Орт-қ комитет үйі қоршаға алынды. Ереуілші-р ұсталып, жазалау басталды. Қолға түскен-і арнайы қабылдау орындарына, тергеу аластағыш-ына, ақпаратты-есептеу жүйесі үй-іне орн-ды. Шеруші-ге қарсы сапер күрек-і, үйретілген ит-р, өрт сөндіруші машина-р, боранды транспортер-р жіберілді. Қолға түскен жігіт-р мен қыз-р қақаған аязда бірнеше сағ бойы зорлықпен қар үстінде жатқызылды, қаладан алысқа апарылып, жұқа ж/е су киім-мен түнгі аяз ызғарында ұсталды.Қазақ КСР Жоғары Кеңесі Төралқасы Алматыдағы 1986 ж-ғы желтоқсанда болған оқиға-ды тексеру комиссия-ң төрағасы М.Шаханов-ң Швеция мен Англия-ң бірқатар универ-де оқыған дәріс-інен: “Желт.оқиға-ына қат-қан 8500-ге жуық адам ұсталып, жаза тартты. Толық емес мәлімет-р бой., 1720 адам жарақат алды. Су шашқаннан, жер бауырлатып жатқызғаннан, қала сыртына апарып тасталғаннан ауырған адам-р есепке алынбады. ІІМ жүйе-нен 1200 адам жұмыстан қуылды. 12 ЖОО-ң ректор-ы орнынан түсіріліп, 246 студент оқудан шығарылды, 99 адам сотталды, оның 2-і өлім жазасына кесілді”.Қайрат Рысқұлбековке “жасақшы Савицкийді өлтірді” деген айып тағылды. Шындығында. Савицкий-ң өлімі кезінде Рысқұлбеков қала-ң басқа ауд-да жүрген еді. Жоғ-дан жасақшышы өлтірген адамды тез арада табу к/к деген жарлық түсті. Жарлықты орныдаушы-р марапат үш. өлімді Қайрат-ң мойнына арта салды. Олар-ң қолдан ұйым-ған дәлелдері-ң ақсап жатқанына, Қайрат-ң шындықты айтып шырылдағанына құлақ асқан пенде болмады. Құқық қорғау жүйе-ң 5 қызметкері “кісі өлтірушіні тез тапқаны үш.” маратпатталып, бағалы сыйлық-ға ие болды.Рысқұлбеков-ң өлім жазасына кесілуі дүниежүзілік қауымдастық-ң наразылығын тудырды. Чехословакия-ң, Польша-ң, Венгри-ң, АҚШ-ғ қоғам қайраткер-нен, зиялы-ынан бұл үкімге қарсылық хат-ы келіп түсіп жатты. Абақтыда азап щеккен Қайрат, ақыры, жұмбақ жағ-да қаза тапты. Кейін анықталғандай, коммунистік әкімшілік-ң ұйғаруымен “Бұрқасын-86” деген құпия жедел жоспар жасалған болып шықты. Ол жоспар бой билік ие-і кез келген уақ-та оқиғаны өздеріне қажетті арнаға бейімдеп, жас-ға “қылмыскер” н/е “ұлтшыл” деп айдар тағып, арандатушылық бағ-қа бұрып жіберуге мүм-дік алды. Бұл жоспар кей-нен әдейі құртылып жіберілгені белгілі болды.Наразылық бейбіт шеру түрінде өтіп, саяси сипат алды, бірақ та ол мем-тік құрылысты құлатуға бағ-ған жоқ.Қазақ жас-ң бас көтеруі ұлтшылдық бой көрсету емес еді. Ол басқа хал-ға., соның ішінде, орыс халқына қарсы бағ-ған жоқ. Ол жаст-ң сол кездегі ел билеуші-ң жүргізіп отырған әлем-экон-қ саясатына наразылық митингісі ғана болатын. Алматыдағы желтоқсан толқуы шын мәнінде, елде алғаш рет 2 күшт-ң-жаңа басталып келе жатқан, буыны қатпаған демократия мен ол кезде әлі өз күшінде тұрған әміршіл-әкімшіл басқару жүйе-ң қақтығысы еді. Бұл оқиға-Қ-тан тарих-ғы естен кетпес, аса ауыр ж/е қайғылы бет-ң бірі. С-бі, оның жүгі ауыр, шығыны көп болды.Желт.оқиға-ы арқ. Қ-ң енді ғана қаз тұрып келе жатқан жас демократиясы мол тәжірибе жинақтады, тарихи сабақ алды. Бұл оқ-р өзінен кей-гі кезеңде респ-да жаңа бағ-ң – экон-қ реформа-ң, әлеіметтік бетбұрыс-ң соны қарқынмен өрістеуіне себепші болды.
жүктеу/скачать 491,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|