Ғылыми журнал 1996 жылдың қарашасынан бастап екі айда бір рет шығады
жүктеу/скачать 5,72 Mb. Pdf көрінісі
|
251
А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №6, 2010 С.А.ЕРМАНОВА медицина ғылымдарының кандидаты, А.Ясауи атындағы ХҚТУ-нің профессоры
ӘСЕРІН ГИГИЕНАЛЫҚ ТҰРҒЫДА БАҒАЛАУ В этой статье говорится о проблемах влияния пестицидов на здоровье рабочих через воду и почву. This article deals with the problems of the influence of pesticides on the health of workers through water and soil.
Оңтүстік Қазақстан өңіріндегі мақта шаруашылығының қарқынды дамуы қоршаған ортаның жағымсыз жағдайларының әсеріне ұшырайтын жұмысшылар контингентінің жоғарылауына әсер етеді. Сондықтан осы мақта шаруашылығында жұмыс жасайтын жұмысшылардың денсаулығын қорғау және олардың еңбек ету жағдайын жақсарту медицинаның күттірмейтін алғашқы кезектегі мәселесінің бірі. Басқа өнеркәсіп салаларындағыдай адам ағзасына кері әсер ететін факторлар бар. Еңбектің жағымсыз факторлары кәсіптік аурулардың қалыптасуының себебі болып қана қоймай, сонымен бірге жалпы аурулардың патогенетикалық дамуына және өршуіне алып келуі мүмкін. Мақта өсірудегі еңбек шарттарын анықтайтын ерекшеліктерінің негізгі салдарының біріне метерологиялық жағдайлардың әсері, химиялық заттарды (пестицидтер) кеңінен қолдану, дененің мәжбүрлі қалпы микроағзалар және химиялық заттармен қоршаған ортаның ластануы, шу және діріл деңгейлерінің жоғарылауы жатады [1]. Мақта шаруашылығында еңбек ететіндердің 50% әйелдер. Мақта өсіру және жинау процесі мақта шаруашылығы аймағының айқын континенталды климатымен, топырақтың құрылымымен, улы химикаттардың қолданылуымен қол еңбегін кеңінен қолдану арқылы арнайы ерекшеленеді. Шитті себу, қозаны жегенелеу, түбін қопсытып шабу, әр түрлі арам шөптерден тазарту жұмыстары қолмен жасалынады. Оңтүстік Қазақстан облысында жаз айлары ыстық және құрғақ. Жұмысшылар жасайтын мақта алқаптарында ауаның температурасы орташа 34-37 0 С, ал максимальды жоғарылауы 40-42 0 С болады. Ауаның температурасы жоғары, оның жылжу жылдамдығы (0,25 – 0,48 м/сек) аз, сондықтан метеорологиялық шартта нашарлайды, сондықтан мақта теретін жұмысшылардың жұмысы осы метеорологиялық жағдаймен байланысты. Мақта алқаптарын өңдеу, өнімді жинау, теру дененің және бастың алға немесе бүйіріне бүгілуін талап етеді. Сонымен бірге көру, арқа- мойын бұлшықеттерінің шаршауына, ішкі мүшелерге жүк түсуіне әкеледі. Мақта өсіруде, теруде қолайсыз факторлардың бірі жұмыс орындарындағы ауаның ластануы болып табылады. Қоза бұтағының түбін 252
А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №6, 2010 Ерманова С.А. Тұрғындардың денсаулығына пестицидтердің тигізетін әсерін гигиеналық...
отау кезінде, шырмауық шөптерін шабу, чеканкалау, мақта теру кезіндегі адам ағзасына түскен шаң жұмысшылардың денсаулығына кері әсерін тигізеді. Материалдар мен зерттеу әдістері. Пестицидтер жоғары биологиялық активті қосылыстардың тобына жататыны бізге белгілі және адам организміне әсер ететін күшті фактор болып табылады. Ауыл шаруашылық жұмыстарында химиялық заттар адам организміне әсер еткенде, тағам арқылы түскенде, әр түрлі орта, ауа, су, топырақ арқылы халықтың денсаулығына зияны дәлелденді. Пестицидтер жұмыс орнының ауасына еніп және атмосфералық ауаға, топыраққа және ас тағамдарына түсіп, адам организміне енеді, тіптен агрохимикаттармен жұмыс істейтін адамдарға да және кейбір мүлдем олармен байланыс жасамайтын адамдарға да енуі мүмкін [2.26]. Облыс аудандарының жылына қолданылатын пестицидтер көлемінің өзгешелігі жоғары. Бұл әртүрлі аумақтарда қоршаған ортаның пестицидтермен ластану дәрежесінің әртүрлі екендігін көрсетеді. Пестицидтер мөлшері құрамында күкірт, магний және хлор мақта өндіруде қолданылады, ал көкөніс және дәнді дақылдарды өңдеуде бірнеше есе кем қолданылады. 2007-2009 жылдар аралығында таңдап алынған аумақтардағы су және топырақ сынамаларындағы пестицидтердің анықталу жиілігі ДГСЭН орталық лабораторияларында ретроспективті анализ жасалынды. Жалпы жасалынған анализдер мөлшері 19080. Ең алдымен көңіл аударылатын жәйт, бұл зерттелген аумақтарда бүкіл зерттеу мезгілінде ешқандай динамикалық заңдылықтар анықталмады. Бұл жағдайда пестицидтердің сынамаларын жылдық көрсеткіштермен салыстырудың маңызы болмады, себебі оларда есептеуге сәйкес, статистикалық маңызды көрсеткіштерді анықтауға болмайды. Маңыздырақ ақпаратты көпжылдық көрсеткіштердің орта есептерін салыстыру арқылы арнайы аудандарда салыстырмалы зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру арқылы алуға болады. Топырақтағы және судағы пестицидтердің көп жылдық көрсеткіштердің орта есебі анықталып, БШК дәрежесінде жоғары көрсеткіштері №1 кестеде көрсетілген. Кесте-1. Топырақтағы және судағы пестицидтердің көпжылдық көрсеткіштерінің орта есебі (%). 0,00%
10,00% 20,00%
30,00% 40,00%
50,00% 60,00%
70,00% 80,00%
Түркістан Сарыағаш
Шардара Мақтаарал топырақ су
253
А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №6, 2010 Ерманова С.А. Тұрғындардың денсаулығына пестицидтердің тигізетін әсерін гигиеналық...
Су қоймаларындағы 32-41% сынама алынып, Мақтаарал аумағындағы су құрамында пестицид көрсеткіші анағұрлым жоғары, ал Түркістан аумағында басқа аумақтармен салыстырғанда төмен. Судағы пестицид концентрациясы анағұрлым жоғары емес. Басқа аумақтарда пестицидтер БШК жоғарылауы анықталмады. Қорыта айтқанда зерттеу нәтижесі бойынша судағы пестицидтердің жоғарылау жиілігі Мақтаарал аймақтарында анықталған, ал топырақта пестицидтердің жоғарылау көрсеткіштері барлық аудандарда бірдей.
ӘДЕБИЕТТЕР 1.
Умбетаев Н. Мақта шаруашылығын дамытудың ғылыми негіздері. Алматы, 2005. 2.
Умбетаев Н. Технология возделывания новых отечественных сортов хлопчатника на юге Казахстана. Алматы, 2005.
254
А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №6, 2010 А.А.МАЙЛЫКАРАЕВА соискатель МКТУ им. А.Ясави Ш.М.СЕЙДИНОВ медицина ғылымдарының докторы, профессор ОСОБЕННОСТИ НАРУШЕНИЙ ИММУНОРЕАКТИВНОСТИ В ЗАВИСИМОСТИ ОТ СФОРМИРОВАВШИХСЯ ОСЛОЖНЕНИЙ ТЕЧЕНИЯ БЕРЕМЕННОСТИ Мақалада жүктілік ағымының қалыптасқан асқынуларына тәуелді иммунологиялық статусының өзгерістері туралы мәліметтер келтірілген. Көп жағдайда созылмалы пиелонефриті бар жүкті әйелдердің қанында Т-хелперлердің артуы байқалады, ал бұл иммундық реттеуші индекстің (Тх/Т С ) жоғарылауына әкеледі. This article deals with data of immunological status alterations depending on formed complications during the pregnancy. It has been revealed that in most cases the increase of T-helpers in blood of pregnant women with chronic kidney diseases happens, which bring to the increase of immune-regulatory indexes.
Как известно, имеются
противоречивые сведения об
иммунологических изменениях, характерных для физиологического течения беременности. Одни авторы [1.39-44] считают, что беременность не вызывает в состоянии клеточного иммунитета явных изменений, которые можно трактовать как проявление «физиологического иммунодефицита». Другие авторы [2.160] утверждают, что при физиологической беременности формируется неспецифическая Т- клеточная супрессия, которая обеспечивает иммунологическую толерантность организма беременной к плоду. Некоторые авторы отмечают снижение Т-лимфоцитов на протяжении I, II, III триместров беременности. Поэтому, учитывая происходящий в последние годы рост количества женщин с осложнениями во время беременности, родов и в послеродовом периоде, нами выявлены особенности нарушений иммунологической реактивности у женщин
с наиболее часто встречающимися патологическими состояниями, осложняющими течение беременности: хроническим пиелонефритом, анемией, угрозой
прерывания беременности, гестозами, нарушениями функции щитовидной железы. Результаты исследований представлены в табл 1.
255
А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №6, 2010 Майлықараева А.А., Сейдинов Ш.М. Особенности нарушений иммунореактивности в зависимости... Таблица1 Показатели клеточного иммунитета у женщин с осложнениями во время беременности Наименование показателей К S X ф а Ф
s ш ш п Осложнение во время беременности
Хроничес- кий пиелонеф рит (n = 15) Анемия (n =29) Гестоз (n = 23) УПБ (n =37) Наруше- ния функ- ции щитовид ной железы (n = 18) Практическ и здоровые (n = 11) Лейкоциты 10 9
9,30 ±1,01 Лимфоциты % 36,47 ±1,88 35,69 ±
0,62 37,10 ±1,03 37,20 ±1,37 35,37 ±1,30 36,50 ±4,24 Т-лимфоциты зрелые (CD 3 +
49,3 ±1,60 50,77 ±
0,7 47,53 ±1,3 49,6 ±1,16 51,1 ±1,5 48,3 ±3,09 10 9 1,63 ±0,11 2,061 ± 0,20
1,62 ± 0,07 1,54 ±0,09 1,7±0,18 1,6 ±0,34 Т-хелперы- индукторы (CD 4
)
% 34,0 ±1,70 35,33 ± 0,75**
32,9 ±1,19 34,6 ± 0,98** 33,7 ±1,3 28,5 ± 2,4
1,09 ± 0,11* 1,41 ±0,45 1,32 ±0,07 1,07 ±0,06 1,08 ±0,09 0,97 ±0,16 Тсупрессоры- цитотоксичес кие
(CD 8 + )
% 25,6 ±1,56 26,02 ± 0,67
25,0 ±1,33 25,58 ± 0,82 26,5 ±1,4 24,8 ±1,4 ю 9
0,8 ± 0,08 1,1 ±0,23 0,82 ±0,06 0,82 ± 0,05 0,86 ± 0,09 0,8 ± 0,37 натуральные киллеры (NK, CD 16 + )
% 24,04 ±1,65 22,29 ±
1,15 20,89 ±1,23 22,8 ±0,7 21,1 ±1,4 19,0 ±2,2
0,7 ± 0,08 0,89 ± 0,22 0,68 ± 0,057 0,71 ± 0,04 0,67 ± 0,08 0,68 ±0,13 В-лимфоциты (CD 2
+ )
% 21,80 + 1,5 21,55 ±0,8 22,13 ±0,98 21,19 ±0,71 22,6 ±0,9 21,3 ±2,2 ю 9
0,72 ± 0,07 0,99 ±0,12 0,73 ±0,05 0,66 ± 0,04 0,72 ± 0,06 0,76 ±0,12 ммунорегулято рный индекс (Т х /Тс) ед. 1,39 ±0,13 1,47 ±0,10 1,30 ±0,09 1,26 ±0,07 1,4 ±0,1 1,20 ±0,15 256
А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №6, 2010 Майлықараева А.А., Сейдинов Ш.М. Особенности нарушений иммунореактивности в зависимости... Показатели гуморального иммунитета у женщин с осложнениями во время беременности Таблица 2 Наименование показателей к 5 X О Q Ш 5 п S ч ш
Осложнение во время беременности
Хронически й пиелонефри т (n = 15) Анемия (n = 29) Гестоз (n = 23) УПБ (n=37) Нарушения функции щитовидной железы (n = 18) Практически здоровые (n = 11) Ig A
г/л 2,09 ± 0,22 1,97 ±0,15 2,21 ±0,09 2,27 ±0,15 2,27 ± 0,25 2,04 ±0,19 1дм г/л 2,11 ±0,11 2,33 ±0,13 1,98 ±0,28 2,06 ±0,14 2,09 ±0,19 2,0 ±0,3 IgG
г/л 10,10 ±0,53 10,43 ±0,7 10,06 ±0,6 10,03 ±0,54 10,54 ±0,98 10,0 ±0,8 Фагоцитирую щие нейтрофилы % 46,4 ± 3,9** 47,81 ± 3,0* 47,67 ± 2,28* 50,0 + 1,98 44,7 ±2,7* 57,5 ±5,2
9
2,54 ± 0,34 2,59 ±0,19 2,49 ± 0,22 2,54 ±0,14 2,38 ± 0,23 2,84 ± 0,42 Фагоцитарн ый индекс ед.
3,33 ± 0,21 3,12 ±0,16 3,33 ±0,18 1,98 ±0,12* 3,10 ±0,4 3,31 ± 0,62 ФАК
10 9 /л 8,9 ±1,98 5,33 ±0,81* 8,45 ±1,56 8,71 ±0,6 7,5 ±0,7 10,87 ±3,33 н е т спонт.
% 16,20 + 1,80 18,69 ±1,90 17,62 ±1,90 20,8 ±1,94 - 17,18 + 4,33
% 18,30 ±2,40 22,44 ± 2,40 20,24 ± 2,30 24,2 ±1,76 - 22,64 ± 3,94 Примечание: * - различия достоверны при р < 0,05; ** - различия достоверны при р < 0,01. Как следует из данных, представленных в таблице, у беременных женщин с патологическими состояниями, осложняющими течение беременности, по сравнению со здоровыми беременными, установлены определенные отличия. Так, у женщин с угрозой прерывания беременности (УПБ) отмечено снижение количества лейкоцитов в периферической крови, возрастание относительного количества Т-лимфоцитов-хелперов. На фоне тенденции к падению числа фагоцитирующих нейтрофилов достоверно снижалась их поглотительная способность. Об этом свидетельствует снижение фагоцитарного индекса до 1,98 ±0,12 против 3,31±0,62 в контроле (р<0,05).У беременных с анемией, хроническим пиелонефритом также наблюдалось
увеличение в крови Т- хелперов/индукторов по сравнению со здоровыми беременными. Возрастание количества хелперно-индуцирующих клеток у беременных с почечной патологией отмечает и ряд других авторов [3.14-18]. При сравнении относительного и абсолютного содержания фагоцитирующих нейтрофилов, фагоцитарной активности крови (ФАК), фагоцитарного индекса у беременных с пиелонефритом, анемией, гестозами показано достоверное снижение
257
А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №6, 2010 Майлықараева А.А., Сейдинов Ш.М. Особенности нарушений иммунореактивности в зависимости...
относительного количества фагоцитирующих нейтрофилов. У пациентов с анемией наблюдалось снижение и фагоцитарной активности крови. Вместе с тем, метаболическая активность последней, установленная в НСТ-тесте, достоверно не изменялась. Среди различных субпопуляций лимфоцитов, участвующих в иммунной защите организма, а также в процессах регуляции, пролиферации, дифференци- ровки и элиминации стареющих соматических клеток, важная роль принадлежит большим гранулярным лимфоцитам — ЕК, NK или природным киллерам [4.19-23]. Следует отметить, что у беременных с хроническим пиелонефритом от- мечалось увеличение относительного количества NK, CD 6 клеток до 24,04 ± 1,65 % против 19,0±2,2 % в контроле (t = 1,9). Необходимо подчеркнуть, что уровень иммуносупрессии играет важную роль в поддержании гомеостаза в системе «мать-плод-новорожденный». Общая иммуносупрессия при беременности обеспечивается несколькими механизмами, в частности за счет повышения Т-супрессоров и, следовательно, снижения баланса регуляторных субпопуляций Т-лимфоцитов в сторону супрессии или снижения числа Т-хелперов на поздних сроках беременности. Количество Т- супрессоров при этом не изменяется .Иммуносупрессивный эффект во время гестации возникает за счет уменьшения соотношения Т х /Т с (CD
4 /CD
8 )
вследствие снижения числа С0 4 + -клеток; присутствия в сыворотке беременных женщин иммуносупрессивных факторов [5.27-29] и др. Таким образом, результаты изучения иммунного статуса у беременных с осложнениями во время беременности позволили выявить общие закономерно- сти нарушений иммунного ответа. А именно, в большинстве случаев у беремен- ных с хроническим пиелонефритом, угрозой прерывания беременности, анемией установлено увеличение в крови Т-хелперов, в то время как количество Т- супрессоров значительно не изменилось. Это привело к возрастанию иммуноре- гуляторного индекса (Тх/Тс). Полученные результаты свидетельствуют о сниже- нии уровня иммуносупрессии у беременных с указанными выше осложнениями.
ЛИТЕРАТУРА 1.
Абрамов В.В. Нарушение интеграции иммунной и нервной системы при воздействии неблагоприятных факторов внешней среды // Вест. РАМН. - № 11-12.-1999. 2.
инфекционно-воспалительными заболеваниями урогенитальной локализации. - Новосибирск, 1998. 3.
Рукавишников B.C., Лещенко Я.Л., Маторова Н.И. Экологические и социальные проблемы репро- дуктивного здоровья населения Иркутской области. //Акушерство и гинекология. № 4. -2002. 4.
системы и пути их снижения, // Российский вестник перинатологии и педиатрии. № 3. -1995. 5.
Тимошенко Л.В., Базарнова М.В, Аксененко Л.П. Некоторые показатели клеточного иммунитета при неосложненной беременности и при угрозе невынашивания //Акушерство и гинекология. - №6. -1989.
|