Ғылыми журнал 1996 жылдың қарашасынан бастап екі айда бір рет шығады
А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010
жүктеу/скачать 5,22 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010
- Таблица 1. Средства обучения, применение которых возможно при обучении информатике в вузе
- Ұ.Б.ИСАТАЕВА
- This article deals with the urgency of the problem of cognitive independence formation of University students in the conditions of credit system of teaching.
- А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010 Омарова Р.С., Исатаева Ұ.Б. Жоғары оқу орындарында студенттердің танымдық
А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010 Усенова С.С., Абтай Г.М. Актуальные проблемы и существующий опыт формирования...
224
служат причиной того, что технические средства обучения не получили достаточно широкого распространения при обучении информатике в вузах. Электронные ресурсы тоже требуют аппаратной поддержки – компьютера. И это их значительный минус в сравнении с книгой. Зато во всех остальных аспектах – «плюсы». В 80-х годах прошлого века компьютер научили работать не только с символьной (буквы, цифры) информацией, но и с аудиовизуальной информацией. Видеоряд и звукоряд научились эффективно кодировать в цифровом виде. В результате любую информацию во всех известных на сегодня видах: текст и числовую таблицу, рисунок и фотографию, анимацию и видео, музыку и речь на физическом уровне удалось сохранить в едином цифровом коде. Появился термин «мультимедиа», означавший возможность на одном носителе иметь информационный продукт, включающий все формы представления информации. Соответственно, и воспроизводился этот продукт на одном, практически одинаковом для всех устройстве – компьютере. Крайне важным является то, что объединение текстовых и аудиовизуальных материалов нетривиально механическое – компьютер в состоянии обеспечить интерактивный режим работы [2].
Отправной точкой, аксиомами при анализе возможностей компьютерных технологий при их применении в обучении являются два очевидных соображения: 1. Компьютер не заменяет преподавателя и в обозримом будущем заменить не сможет. Действительно, интеллектуальное техническое средство в известной степени моделирует деятельность преподавателя, но не претендует на роль педагога-воспитателя; 2. Электронный ресурс не должен дублировать книгу, такой ресурс должен быть нацелен на то, чего полиграфическое издание предоставить не сможет. Обучение с использованием электронных ресурсов является одной из новых педагогических технологий, подчиняется основным законам педагогики, и соблюдает традиционные дидактические принципы образования, но дополняется новыми условиями и критериями учебной среды.
Опыт обучения и психолого-педагогические исследования показали, что эффективность обучения напрямую зависит от степени активизации всех органов чувств: чем разнообразнее чувственное восприятие учебного материала, тем более прочно он усваивается. Значит, чем разнообразнее и эмоциональнее представлен подлежащий усвоению материал, тем успешнее процесс обучения, тем ближе поставленные перед образованием цели [3]. Таким образом, наиболее перспективными средствами обучения информатике являются электронные ресурсы. Такие средства базируются на использовании сразу нескольких информационных технологий. Так, в
225
частности, в последнее время происходит активное включение пользователей во всемирные сетевые структуры Интернет. Техническим новшеством, качественно изменившим мировую инфраструктуру, явилось изобретение гипертекста. Гипертекст, или гипертекстовый документ, имеет ссылки на другие документы, позволяет переходить к ним, используя элементы текста в произвольно выбранной последовательности. Дальнейшим развитием идеи гипертекста является гипермедиа, т.е. синтез гипертекста и мультимедиа, среда, которая наряду с текстом включает графику, звуковое сопровождение, видеофрагменты. Переходы между страницами в этой среде возможно осуществлять, используя не элементы текста, а элементы изображения. Возможности гипертекста и гипермедиа эффективно используются для создания электронных ресурсов. Существует множество различных гипертекстовых изданий. Часть из них – это дубликаты обычных бумажных изданий для образовательных целей. World Wide Web (WWW) – технологии позволяют через сеть Интернет реализовать возможность работы с документами, в которых объединены текст, графические иллюстрации, звуковые фрагменты и даже анимация, что делает эти документы выразительными и облегчает восприятие информации. В целом, WWW можно назвать глобальной гипертекстовой средой, коммуникационной основой которой служит сеть Интернет. Современные компьютерные телекоммуникации обладают характеристиками, которые обеспечивают успешное их использование в сфере высшего образования. С их помощью возможно: оперативно передавать любой объем информации на сколь угодно большие расстояния; хранить большой объем информации в памяти компьютера в течение продолжительного времени с возможностью в любой момент ее распечатки; осуществлять с помощью интерактивной связи оперативную обратную связь; обеспечивать свободный доступ к различным источникам информации благодаря сети Интернет. Наиболее широко в образовании используются такие возможности сети Интернет, как электронная почта, телеконференции, списки рассылки (Mailing lists), электронные учебники, электронные библиотеки, поиск информации в WWW, что уже отмечалось в предыдущем подразделе диссертации. Неотъемлемым компонентом современных средств телекоммуникации является электронная почта. С помощью электронной почты можно моментально передавать адресату, удаленному на сколь угодно большие расстояния, различные виды информации. Для ее функционирования можно использовать локальные компьютерные сети или традиционную телефонную сеть. В образовательной области с помощью электронной почты осуществляется взаимодействие различных коллективов, обучаемых по их интересам. Участники взаимодействия, находясь в разных регионах республики А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010 Усенова С.С., Абтай Г.М. Актуальные проблемы и существующий опыт формирования...
226
или даже стран мира, могут проводить совместные работы учебного, поискового или исследовательского характера. Еще одной формой телекоммуникационного общения являются телеконференции. Телеконференции могут быть организованы двумя способами. Первый способ основан на электронной почте и работает в режиме offline. Второй способ основан на Web сервере и позволяет работать в режиме online. На Web сервере специально отводится место под так называемую электронную доску объявлений. К этой доске может одновременно подключаться любое количество пользователей, которые могут не только слушать мнения участников, но и сами участвовать в обсуждении проблемы. В процессе общения они могут приобрести единомышленников, интересующихся той же проблемой. С помощью всемирной гипертекстовой среды (WWW) образовательное учреждение имеет возможность продемонстрировать практический, научный, социальный потенциал с помощью создания WEB-страницы, в которой можно опубликовать информацию о своей деятельности. С помощью WEB- страниц возможно проводить поиск необходимой информации. WEB- технологии обеспечивают легкий доступ к любому ресурсу сети Интернет. Существует много
подходов к обоснованию эффективности использования электронных ресурсов в обучении. Все они связаны с описанием конкретных средств и методов обучения. В качестве примера можно привести исследование, проведенное Ю.И. Капустиным [4]. По его мнению, выбор средств обучения может быть основан на использовании многоканального принципа усвоения учебного материала. Основными средствами при обучении в вузе являются: средства обучения на бумажных носителях, аудио, видеосредства, компьютерные средства, телекоммуникативные средства, оргсредства (оборудование, факс и др.). Основные информационные средства обучения, которые, так или иначе, могут быть использованы при обучении информатике в вузах, представлены в таблице 1. Эти средства могут быть использованы в учебном процессе в соответствии с принципом рационального сочетания их свойств. Поскольку каждое средство обладает специфическими свойствами, должны быть продуманы варианты использования информационных средств для решения разнообразных задач обучения информатике. Таблица 1. Средства обучения, применение которых возможно при обучении информатике в вузе Средства обучения ближайшего использования Учебники и учебные пособия на бумажных носителях Книги Виртуальные учебные пособия и учебники, размещенные на сервере образовательного учреждения, средства обучения на CD-ROM Программы, CD
Усенова С.С., Абтай Г.М. Актуальные проблемы и существующий опыт формирования...
227
Средства обучения в виде файлов, пересылаемых посредством E-mail (электронной почты) Файлы Базы данных с библиотеками, справочниками, словарями и т.д., доступные в оперативном режиме Базы
Электронные доски на Web-страницах Доски
Интернет-конференции на Web-страницах образовательного учреждения Конференции Телефонные каналы Телефоны Средства обучения перспективного использования Аудио и видеоконференции по видеоканалам и компьютерным сетям TV-каналы Интернет-телефон – для голосовой двусторонней связи Net-телефоны
Каждый вид учебной деятельности может быть обеспечен разными информационными средствами. Решение о выборе того или иного средства принимается с учетом особенностей содержания учебных задач и проблем. Можно выделить следующие основания выбора и сочетания средств обучения:
адекватность средств организационным формам и методам обучения, эффективность при их реализации;
учет многоканального принципа усвоения обучающимися учебного материала;
задачам;
эффективность комплексного сочетания средств обучения. В связи с недостаточной пропускной способностью и надежностью каналов связи полномасштабные электронные ресурсы пока не могут использоваться при обучении в режиме удаленного доступа (когда ресурс опубликован в сети Интернет), поэтому имеет смысл устанавливать их на отдельных компьютерах, в локальных сетях или передавать студентам на компакт-дисках. Как уже отмечалось, именно на этом носителе можно представить достаточно большое количество информации с высоким качеством. Именно компакт-диск является ключевым и перспективным носителем информации, необходимой для обучения информатике. Основной целью использования компакт-дисков должно стать:
предоставление студентам новых возможностей для глубокого понимания концепций курсов информатики и их взаимосвязей, тренинга навыков и умений, запоминания и самоконтроля знаний;
работа с дисками должна компенсировать недостаточность времени, уделяемого преподавателем информатики индивидуальной работе со студентом,
Усенова С.С., Абтай Г.М. Актуальные проблемы и существующий опыт формирования...
228
а в некоторых случаях и недостаточный профессионализм преподавателя;
компакт-диски потенциально являются единственным средством, позволяющим осуществлять комплексное мультимедийное воздействие с обратной связью;
такие носители информации обладают уникальной возможностью обеспечить самоконтроль в режиме ограниченного времени, не реализуемой ни одним из ныне используемых средств.
ЛИТЕРАТУРА 1.
Осетрова Н.В., Смирнов А.И., Осин А.В. Книга и электронные средства в образовании. Москва: РМЦ, 2003. 186 с. 2.
использованию электронных изданий. Коллектив авторов Москвы, Новосибирска, Омска, Нижнего Новгорода, Иркутска и Воронежа под ред. к.п.н. Ястребцевой Е.Н. и к.п.н. Бухаркиной М.Ю. М.: РАО – 2006. 212 с. 3.
Капустин Ю.И. Педагогические и организационные условия эффективного сочетания очного обучения и применения технологий дистанционного образования. Автореф. дис. докт. пед. наук. М.: РХТУ им. Д.И. Менделеева, 2007. 48 с.
229
педагогика ғылымдарының докторы
Ұ.Б.ИСАТАЕВА А.Ясауи атындағы ХҚТУ-нің ізденушісі ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРЫНДАРЫНДА СТУДЕНТТЕРДІҢ ТАНЫМДЫҚ ДЕРБЕСТІГІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ
статье обосновывается актуальность задачи формирования позновательной самостоятельности студентов вузов в условиях кредитной системы обучения. This article deals with the urgency of the problem of cognitive independence formation of University students in the conditions of credit system of teaching.
Қазақстан Республикасы білім жүйесінің әлемдік білім кеңістігіне енуі, елімізде демократиялық қоғамның құрылуы, жоғары мектепте студенттерді жоғары сапалы деңгейде оқыту, білім берудің жаңа парадигмасы жағдайында болашақ мамандарды шығармашыл еңбекке даярлау маңыздылығы артуда. Осыған байланысты, қазіргі кезде оқытуды жеке тұлға ерекшелігіне бағдарлау, оқу барысында студенттерді қажетті ақпараттармен қамтамасыз етумен бірге, олардың өзіндік іскерлік іс-әрекеттері тәжірибелерін дамыту мәселелері, студенттің іс-әрекетін маќсатќа сай жоспарлау, ұйымдастыру және бақылау жүйесін ғылыми тұрғыдан негіздеу мәселелері ќолға алына бастады. Отандық білім жүйесін әлемдік білім кеңістігіне кіріктіру мақсатында оқытудың жаңа түрлері ене бастады. Қазіргі уақытта бұл жүйенің өзіндік үлгісі қалыптасуда. Соның бір көрінісі – Қазақстан Республикасы білім саласына кредиттік оқыту жүйесінің кіріге бастауы. Оқытудың кредиттік оқыту жүйесі – студенттердің өзіндік жұмысын жоғары дәрежеде ұйымдастыру арқылы, олардың өз бетінше білім алуына негізделген жаңа жүйе. Оның негізгі ерекшелігі, өзіндік жұмысқа көп уақыт бөлінуі, оқытушымен тікелей байланыс болмауына байланысты, сту- денттердің дербестігінің жоғарылауы. Ең бастысы, кредиттік оқыту жүйесінде – студенттер танымдық дербестігі негізінде өз іс-әрекеттерін өздері басқару арқылы шығармашылық тұрғыда білім алады. Кредиттік оқыту жүйесінің теориясы мен іс-тәжірибесі мәселесіне арналған әдебиеттерді талдай келе, көрсетілген объективті қарама- қайшылықты, студенттің танымдық дербестігін қалыптастыру бағытында жетілдіру арқылы шешуге болатындығы анықталды. Студент ақпаратты, іс- әрекет тәсілдерін, бағалау өлшемдерін қамтитын әлеуметтік тәжірибенің өзгермейді деп есептелінетін бөлігі ретіндегі
білімді игерумен қатар, игерген біліммен шектеліп қалмастан, белсенді, нысанды дербес іс-әрекет нәтижесінде ары қарай өз бетінше дамуға үйретілуі тиіс. Өйткені қоғам мүшелерінің түрлі жағдайларда дұрыс бағдар ұстай алуы, алдына қойған мақсаттарға қол жеткізудің қолайлы тәсілдерін дұрыс таңдай білуі, көбінесе, А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010 Омарова Р.С., Исатаева Ұ.Б. Жоғары оқу орындарында студенттердің танымдық дербестігін ...
230
олардың танымдық дербестік деңгейіне тікелей байланысты. Жалпы, педагогикалық әдебиеттерден студенттің дербес жұмысы мәселесі жайлы көптеген көзқарастарды кездестіруге болады. Біздің осы сала бойынша жүргізген талдау жұмыстарымыз студенттің дербес жұмысы жайлы басылымдарды үш көзқарас төңірегінде қарастыруға болатынын көрсетіп берді. Әрине, әрбір көзқарас, білім саласында қандай құндылық негізге алынғанына байланысты қалыптасатыны түсінікті. Бірінші көзқарас бойынша, студенттің дербес жұмысы студенттің өзіндік жұмысымен байланыстырылып, білім жүйесінде адамзаттың даму тарихында жинақтаған әлеуметтік тәжірибесі ретіндегі білімнің негізгі құндылық болып табылатынын білдіреді. Студенттердің дербес жұмысына қатысты екінші көзқарас, білім саласындағы басты құндылық студенттің нақты бір тұлғалық қасиеті екендігін білдіреді. Сократтың өзі-ақ оқыту үрдісінде студенттер өзіндік жұмысын арнайы басқарып отырудың қажеттігі туралы айтып кеткен болатын. Кейіннен бұл идеялар ежелгі Рим философтарының еңбектерінде, сонан кейін Я.А.Коменскийдің, И.Г.Песталоццидің, А.Дистервергтің, Н.Г.Чернышевский- дің және т.б. еңбектерінде одан ары дамытылады. Сондай-ақ В.П.Махмутовтың, И.Я.Лернердің, П.И.Пидкасистыйдың, Н.А.Половникованың, М.Н.Скаткиннің, Н.Ф.Талызинаның, Т.И.Шамованың және т.б. зерттеулерінде де бұл проблемаға айтарлықтай көңіл бөлінді. Сонымен қатар, зерттеулердің авторлары дербестік ұғымының мазмұнына түрліше мағына береді. Бір зерттеушілер оны жеке тұлғаның қасиеті, екіншілері қабілеті, ал үшіншілері қажетсіну мен бейімділік деп түсіндіреді, т.б. Авторлар танымдық дербестікті қалыптастыру жолдарын та- нымдық ізденімпаздық арқылы қарастырады. Н.В.Бочкинаның, В.И.Лазоваяның және басқалардың студенттердің танымдық дербестігінің жалпы проблемаларына арналған зерттеулері танымдық дербестік ізденімпаздық ұғымының мазмұнын ашуға жаңаша көзқарасты белгілеуге мүмкіндік береді. А.Е.Әбілқасымованың жұмысында студенттердің танымдық ізденімпаздық проблемасы жеткілікті түрде жан-жақты зерттелген. А.Әбілқасымованың жоғарыда аталған авторлардан ерекшелігі, ол “танымдық ізденімпаздықты көп аспектілі жеке білім ретінде қарастыру қажеттігін айтады”. Зерттеушінің пікірінше, тұлғаның құрылым танымдық ізденімпаздықты қалыптастырудың негізі болып табылады. Осыны ескере отырып, зерттеуші танымдық ізденімпаздықтың компоненттерін бөліп, олардың
функциясын анықтаған. Автор студенттің танымдық ізденімпаздығының даму жолдары ретінде проблемалап оқытуды, оқытудың параллель әдістерін, интеграциялап оқытуды, студенттердің оқу-зерттеу
...
231
және ғылыми-зерттеу жұмыстарын бөліп айтады. Сол себепті, танымдық ізденімпаздықты танымдық іс-әрекеттің кез-келген түрінің тиімділігіне себепші болатын және болашақ маманның кәсіби қасиеттерін анықтайтын студент тұлғасының қасиеті ретінде қарастыруға тура келеді. Оның қалыптасуының жоғары деңгей, көбінесе, сәйкесінше, әдістемелік стратегия ұстанатын жоғары мектеп оқытушысының мақсатқа бағытталған, жүйелі және арнайы ұйымдасқан жұмысына тәуелді болып келеді [1.23,40]. Р.С.Омарованың пікірінше, студенттердің танымдық ізденімпаздығын қалыптастыру үшін оқытушының тарапынан дұрыс басшылық пен студенттердің өздерінің белсенді болу шарт. Ал студенттің жеке басының дамуын белсенді болуы үшін оны қажетсінуі қажет, сондай-ақ іздену, бағ- дарлай білу, зерттеу біліктері болуы қажет. Мұның өзі жүйелі түрде оқылатын лекция сабақтары мен өз бетімен істейтін әрекеттері нәтижесінде қалыптасатыны даусыз. Студенттердің шығармашылық ойлау қабілеті мен дербес, белсенді ой еңбегін дамытуды ұйымдастыру – оқу үрдісіне жаңа құралдар мен әдіс- тәсілдерді енгізуді қажет етеді. Оқытудағы болатын мұндай өзгерістер педагог еңбегін жетілдіруді және әрдайым психологиялық-педагогикалық талдауды талап етіп отырады. Студенттердің ізденімпаздық іс-әрекеттің кәсіби мотивтерін түсінуі, жауапкершілікті сезінуі сияқты субъективтік және кәсіби ахуалға бейімделу жылдамдығы, өзгелердің көмегіне тәуелділік дәрежесі, ізденімпаздық іс- әрекет нәтижесінің сапасы тәріздік объективтік критерийлер негізінде бұл қасиеттің студент бойында қалыптасуының төменгі, орташа, жоғары деңгейлерін анықтау мүмкін болды. Сонымен, Р.С.Омарованың пікірінше, студенттердің танымдық ізденімпаздығы – студент үшін болашақта кәсіптік маңызы бар және оның түйсігіне бағына отырып, алған білімдеріне, біліктері мен дағдыларына және де интеллектуалдық бейімділіктеріне сүйеніп, өзгелердің көмегінсіз кәсіптік мәселелерді анықтап және оларды шешуді тиімді жолдарын тауып, оны жүзеге асыра білуімен сипатталатын, жеке тұлғаға тән қасиет [2.56]. Студенттiң дербес жұмысына қатысты үшінші көзқарас, білім саласындағы басты құндылық студенттің дербес білім алуы мен дербес дамуы екендігін білдіре отырып, қазіргі информациялық тасқын және жылдам өзгеріп отырған технологиялар ғасырының білім жүйесіне жасайтын әсерінің көрінісі болып табылады.
Үшінші көзқарастан, студенттiң өз бетiнше орындалатын жұмысын ұйымдастыруда, дидактикалық тапсырмаларды орындауы нәтижелi болатындай оқу үрдісін жүргізуде, компьютердi негізгі құрал ретінде пайдалану қажеттілігі шығады. Компьютердi сабақта әрдайым қолдану, өзiндiк жұмыстың компьютерлiк технология негiзiнде жүргізу барысында мамандық студенттерiне кәсiби
жүктеу/скачать 5,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|