Ғылыми консенсус

Сәулімбай Айғаным
Ғылыми
консенсус

●
Консенсус (лат. consensus — келісім, бірауыздық, ынтымақтылық) — келіссөздер 
барысында қандай да бір мәселе бойынша дауыс берусіз ортақ шешімге келу.
●
Ғылыми консенсус-белгілі бір уақытта белгілі бір ғылым саласындағы ғалымдар 
қауымдастығының ұжымдық шешімдері, ұстанымдары мен пікірлері. Консенсус 
жалпы келісімді білдіреді. Ғылыми консенсус негізінен ғылыми дәлел емес және 
ғылыми әдістің бөлігі емес, дегенмен консенсус мазмұнының өзі ғылыми дәлелдерге 
және ғылыми әдіске негізделуі мүмкін
Ғылыми
консенсус

02
04
нәтижелерін 
жариялау
ғылыми жұмыстарға 
шолу жасау
конференциялардағы 
байланыс
қайталау және 
тексеру
01
03

Ғылыми консенсустың даму процестері туралы көптеген философиялық, 
тарихи жəне социологиялық теориялар бар. Ғылым тарихы өте күрделі 
болғандықтан жəне "жеңгендер" мен "жеңілгендерді" бөліп көрсете отырып, 
қазіргі кездегі консенсус дамуының нəтижелерін өткенге проекциялау үрдісі 
болғандықтан, ғылымды дамытудың ұқыпты жəне дəл моделін құру өте қиын

Ғылымды дамытудың көптеген модельдері эксперимент арқылы 
алынған жаңа деректердің басымдығына сүйенеді. Философ Карл 
Поппер эксперименттердің ешқайсысы ғылыми теорияны дəлелдей 
алмайтындықтан, бірақ жалғыз эксперимент оны жоққа шығара 
алатындықтан, эксперименттер қазіргі теория шеңберінде 
түсіндірілмейтін эмпирикалық деректерді алу үшін құрылған кезде 
барлық ғылыми прогресс теріске шығару процесіне негізделуі керек 
деп ұсынды

Бұл тəсілдің ең ықпалды қарсыластарының арасында 
тарихшы Томас Кун ерекше көзге түседі, ол 
эксперименттік деректердің толық жиынтығында 
əрқашан теориямен кейбір қайшылықтар болады, тек 
олардың болуы жəне тіпті олардың кез-келген теорияны 
жоққа шығаруы ғылымның айтарлықтай дамуына немесе 
ғылыми консенсустың бұзылуына əкелмейді деп 
қарсылық білдірді. Ол ғылыми консенсус "парадигмалар" 
түрінде жұмыс істейді, олар өзара байланысты 
теориялардан жəне олардың алғашқы болжамдарынан, 
сондай-ақ осы саладағы зерттеушілер бөлісетін рұқсат 
етілген теорияның табиғаты туралы ережелерден 
тұрады деп ұсынды. Кун жеткілікті "ауыр" ауытқулар 
жиналғаннан кейін ғана ғылыми консенсус "дағдарыс"
кезеңіне өтетінін көрсетті.

Кун моделі теориялардың дамуының əлеуметтік 
жəне жеке аспектілерін де атап көрсетеді, тарихи 
мысалдарда ғылыми консенсус ешқашан таза 
логика немесе тек фактілер мəселесі болмағанын 
көрсетеді