Ғылымның тарихы мен философиясының пәні
Сциентизм және антисциентизм
жүктеу/скачать 439,77 Kb.
|
1 тасыпма
| 32.Сциентизм және антисциентизм.
Сайентизм (латынша Scientia - білім, ғылым) - бұл ғылымның мәдениет жүйесіндегі, қоғамның идеологиялық өміріндегі рөлін абсолюттендіруден тұратын ұғым. [1] Стиценализм үшін идеал дегеніміз - кез-келген ғылыми білім ғана емес, ең алдымен табиғи ғылыми білімнің нәтижелері мен әдістері. Сциентизм өкілдері бүкіл мәдениеттің ең маңызды жетістіктерін жинайтын осы білім түрі екендігіне, адам өмірінің барлық негізгі проблемаларын негіздеуге және бағалауға, қызметтің тиімді бағдарламаларын жасауға жеткілікті екендігіне сүйенеді.Сеентизм - бұл көзқарастардың қатаң формаланған жүйесі емес, идеялық бағдар және әр түрлі жолмен көрінеді: дәл ғылымдарға еліктеуінен (анықтамалар жүйесі, логикалық формализм, философиялық-дүниетанымды немесе қоғамдық-гуманитарлық мәселелерді талдаудағы аксиоматикалық құрылыс, математикалық белгілерді жасанды қолдану), білім үшін мағынасыз философиялық және дүниетанымдық мәселелерді теріске шығаруға дейін және мәні (неопозитивизм) және жаратылыстану ғылымдарын жалғыз мүмкін білім ретінде қарастыру. [2] Философиядағы сценциализмнің пафосы алыпсатарлық алыпсатарлықпен күресу сылтауымен дәстүрлі дүниетанымдық проблемаларды философиядан алып тастайтын, оларды ғылыми құралдармен шешу мүмкіндігін жоққа шығаратын және ғылымның философиялық (дүниетанымдық) мәнін жоятын позитивті ғылымға (негізінен жаратылыстану) осындай бағыттан тұрады. Тарихи тұрғыдан алғанда бұл тенденция әртүрлі формада болды. Сонымен, О.Комт философияны берілген нақты «позитивті» ғылымдардың қосындысына дейін қысқартуға тырысты және «әлемнің синтетикалық бейнесін» ұсына отырып, өткен метафизикадан үзілді-кесілді бас тартты. Философия идеясы «ғылымдар туралы ғылым» ретінде қазір үмітсіз ескірді. Неопозитивизм, неғұрлым кең ұғымды, аналитикалық философияны қолдану үшін қазір ғылымға бағытталған философияның рөлін талап етеді. Оның өкілдері философияға қатаң ғылыми сипат беруге ұмтылып, философияны ғылым тілін немесе табиғи тілді талдау қызметіне дейін төмендету арқылы философиялық білімді қалпына келтіруге тырысты. Дәл осы процедураны жүзеге асыру, олардың ойынша, ғылыми философияның мәнін құрайды. Антициентизм - бұл сценциализмге қарама-қарсы және ол ғылымның адам болмысына дұшпандық ретінде баға берудің экстремалды көріністерінде, адам болмысының негізгі мәселелерін шешуде ғылымның шектеулілігін талап етеді. Антисентицизмдегі философия ғылымнан түбегейлі өзгеше нәрсе ретінде қарастырылады, ол тек утилитарлық сипатта болады және әлем мен адамның шынайы мәселелерін түсінуге көтеріле алмайды. Антисистемизм әлеуметтік-гуманитарлық білімді тек ғылыми зерттеудің объективтілік принципі қолданылмайтын сананың формасы ретінде түсіндіреді. Бұл экзистенциализмде, персонализмде, контрмәдениеттің әртүрлі тұжырымдамаларында және экологиялық қозғалыстарда айқын көрінді. Сонымен, экзистенциализмнің өкілі М.Хайдеггер ғылым, әрине, болмысты түсінудің бір түрі екенін ескертеді, бірақ ол философиямен салыстырғанда шектеулі білімді ғана білдіреді, өйткені ол бүтін болмысқа қатысты емес. Оның пікірінше, ғылымдар әлемнің жергілікті суреттерін жалпы философиялық тұжырымдамамен салыстыра отырып сипаттайды. Толық сурет тек философияда ұсынылуы мүмкін. Персонализмнің өкілдері иррационализм әлемін түсінудің рационалды тәсіліне қарсы тұра отырып, оны «белгілі бір рационалдылық формасындағы кемшіліктерге» реакция ретінде қарастырады. Рационалдылықтың жаңа түсінігі және оның сеніммен синтезі ғана философияның жеке тұлға түсінігіндегі мәнін құрайды. [3] Ғалым және Антициенталист аргументтері Сайентизм мен антисентицизм - қазіргі әлемдегі екі қарама-қайшылықты бағыттар, және бұл бағыттарды қолдаушылар бір және басқа көзқарастардың пайдасына айтарлықтай салмақты дәлелдер келтіреді. Ғалымдар қазіргі заманғы ғылым жаңа, шынайы гуманитарлық құндылықтар мен мәдениетті негіздеуге тырысқан кезде, өткен дәуірдің әйгілі мысалын өз пайдасына дәлел ретінде қолданады. Олар ғылымның әлеуметтік құндылықтарды тудыратын және білім алу үшін орасан зор мүмкіндіктері бар қоғамның өндірістік күші екенін өте орынды атап көрсетеді. Қарама-қарсы дәлел ретінде анти-ғалымдар ғылымның бүкіл адамзат баласын жойып жіберетін қауіп-қатер тудыруы мүмкін деген қарапайым ақиқатты атап көрсетеді, сонымен бірге оның көптеген жетістіктері адамзатты бақытты ете алмады. Олардың пікірінше, бұл ғылым өзінің прогресін адамзатқа пайдалы ете алмайтындығын білдіреді. Ғалымдар ғылыми жетістіктерді антицентологтар оларға үлкен сенімсіздік білдірген кезде құптайды. Ғалымдардың пайымдауынша, ғылымның арқасында ғана өмір ұйымдасқан, басқарылатын және табысты бола алады, сондықтан олар ғылыми әдістерді адам қызметінің барлық салаларына және жалпы қоғамға енгізуге тырысады. Анти-ғалымдар «ғылыми білім» ұғымы мен «шынайы білім» ұғымының әр түрлі мағынасы бар деп санайды, ал «білім» олай емес. жүктеу/скачать 439,77 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|