Филология факультеті Теориялық және қолданбалы тіл білімі кафедрасы



Pdf көрінісі
бет13/159
Дата07.01.2022
өлшемі1 Mb.
#19718
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   159
Байланысты:
ktj 20522

 

2.2 Құрмалас сөйлемнің жіктелуі 

Түркі тіл білімінің құрмалас сөйлем синтаксисінде құрмалас сөйлемдерді жіктеуге қатысты 

орныққан пікірлер. ҚС-нің грамматикалық түрлерін танудың негізгі өлшемі.   

Кейбір  түркі  тілдерінде  салалас  пен  сабақтасты  ажыратуда  сыңарлар  арасындағы 

интонацияның  созылыңқылық  сипаты  түр  ажыратуға  негіз  болатындығы.  Башқұрт  тілінде 



12 

 

Ғ.Ғ.Сәйетбатталов  құрмалас  сөйлемдерді  паратаксис  (салалас)  және  гипотаксис  (сабақтас)  деп 



бөлетіндігі.  Салалас  сөйлемдердің  сабақтас  сөйлемдерден  ерекшелігі  ретінде  ғалым  –  салалас 

құрмалас  сөйлем  компоненттерінің  бір-біріне  тәуелділігінің  шартты  түрде  болатынын,  оларда 

қатыстық  сөздердің  қолданылмайтынын,  компоненттердің  сөйлемді  айту  мақсатына  сай, 

коммуникативтік  мақсатқа  сай  еркін  орын  ауыстыра  алатынын,  қажеттігіне  орай  олардың 

құрамындағы компоненттердің оңай ажырай алатынын көрсетуі. Салалас құрмалас сөйлемдерді өз 

ішінен жалғаулықты және жалғаулықсыз салалас деп жіктелетіндігі.  

Сабақтас  құрмалас  сөйлемдерді  құрылымдық-семантикалық  ұстаныммен  14  түрге 

ажыратылуы.  

Татар  тіліндегі  құрмалас  сөйлемдер  компоненттерінің  байланысу  тәсіліне  қарай 

жалғаулықты құрмалас сөйлем (бәйләгечле кушма жөмлә) және жалғаулықсыз құрмалас сөйлем  

(бәйләгечсез  кушма  жөмлә)  деп  жіктелетіндігі.  Аталған  тілде  құрмалас  сөйлемдерді  салалас 

құрмалас сөйлем (тезмә кушма жөмләләр) және сабақтас құрмалас сөйлемдер (иярченле кушма 

жөмләләр) деп жіктейтіндігі.   

Өзбек  тілі  синтаксисінде  құрмалас  сөйлемдерді  грамматикалық,  семантикалық, 

интонациялық ерекшеліктеріне қарай 3 топқа топтастыратындығы:  

1) жалғаулықсыз құрмалас сөйлемдер,  

2) салалас құрмалас сөйлем,  

3) сабақтас құрмалас сөйлемдер.   





Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   159




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет