4. Географиялық белгі бойынша
Батыстық мәдениет
Шығыстық мәдениет
5. Мазмұны және ықпалы бойынша
Реакциялық мәдениет
Прогрессивтік мәдениет
Мәдениет функциялары
Танымдық
(гносеологиялық)
Ақпараттық
Нормативтік
(реттеушілік)
Гуманистік
Аксиологиялық
Семиотикалық
(белгілік, таңбалық-
тіл)
115
Өркениет
Өркениет (орыс. «цивилизация», лат. – civilis – азаматтық,
қоғамдық, мемлекеттік) ұғымы XVIII ғ. «мәдениет» ұғымымен қатар
пайда болды. Терминді В.Р. Мирабо (1757) енгізген және оны
А.Фергюсон, кейінірек Л.Г. Морган мен Ф. Энгельс тарихты
кезеңдерге бөлуде тағылықтан (варварлық) кейінгі жоғары дәуірді
белгілеуге пайдаланған. Француз философ-ағартушылары парасат пен
әділеттілікке негізделген қоғамды - «өркениетті» деп түсінген. Жалпы
алғанда бұл ұғым да әртүрлі тарихи кезеңдерде өзгеріске түсіп
отырды. Әуелде ол белгілі әлеуметтік процесті (Мирабо), одан соң
қоғамның жағдайын сипаттауға қолданылса, кейін тарихтың
классикалық
емес
бір
қатар
концепцияларының
(тұжырымдамаларының) негізгі
ұғымына айналды
(М.Я.Данилевский, О. Шпенглер, А. Тойнби).
2. П. Сорокин
«мета мәдениеттері»
• Идеалдық-
антикалық және
XIII ғ. дейін
• Идеалистік –
XIV-XVI ғ.ғ.
• Сезімдік –
XVI-XX ғ.ғ.
1. Өркениет (көзқарастар)
• Жабайылық пен тағылықтан кейінгі адамзат дамуының
сатысы (Л. Морган, Ф, Энгельс)
• Мемлекеттер мен халықтардың әлемдік қауымдастығы
(локальдық, суперөркениеттер идеялары)
• Қоғамның мәдениеті, оның дамушылық (дамығандық)
дәрежесі
• Материалдық мәдениеттің даму дәрежесі
• Мәдениет дамуының аяқталу кезеңі, оның батуы
(сөнуі) (О. Шпенглер)
116
|
