Дәстүрлі оқу мен дамыта оқу технологияларын салыстыру

табуға арналған 

Мақсаттары: Тұлғалық салалар мен құрылымдарға бағытталуы 

1.  БАС +2 барлығы 

       Білім беру – адамзат ойлап тапқан байлықтармен миды 

толықтыру 

1.  ОӘС+2. ӨМС+3. 

БАС+...  

Ақыл әрекетерінің 

теориялық 

тәсілдерінің 

қалыптастыру,өйткені 

1.  ОӘС пен ӨМС 

арқылы БАС-ты 

игерген тиімдірек 

2.  Қоғамға 

функционалдар 

(БАС) қанша 

керек болса 

инициативті 

әмбебаптардың 

қажеттілігі сонша 

(ОӘС, ӨМС) 

3.  Мектептегі БАС-

тан босатып, оны 

іздеп табу 

қажеттілігімен 

және 

біліктілігімен 

алмастыру қажет.  

Принциптері 

Кезектілік – қарапайымнан күрделіге 

Индукция – бөлшектен тұтасқа  

Сызықтық логика 

Табиғат жинақтау 

Оқу дамуға жанасады (оқытылатын даму) 

Қол жетерлік  

Көрнектілік    (эмпирикалық ойлау) 

Ойлау образының басымдылығы  

Түсіну – оқу мақсатын түйсіну 

Жеке ерекшеліктерді есептеу 

Дедукция – 

тұтастан бөлекке, 

күрделіден қарапайымға 

Сызықтық емес 

логика  

Басып озу 

Оқу дамудың 

алдында, оны тездетеді 

(дамытып оқыту) 

Қиындықтар, ең 

жақын даму аймағы: 

қиындылығын күшейтеді, 

материалдың теориялық 

деңгейі баланың 

ақылының 

қабілеттілігінің өсуіне 

сабеп болады 

Мазмұнды 

талқылау: модельдеу 

Белгілік 

жүйелерді кең қолдану 

Рефлекция – 

баланың оқу үрдісін 

түсінуі  

Жеке дамуды 

қарау 

Мазмұны 

Индуктивтік логика 

Жалпылауды күрделендіру негізінде нақтыдан 

абстрактылыға шығу 

Ақылының   

дамуын  жетелеу 

мүмкіншіліктері  ең 

Эмпирикалық ойлау (БАС логикасы) 

Оң және сол жақ жарты шарлардың әсерлесу логикасында. 

Оң жақ жарты шарға сүйену. 

алдымен материалдың 

мазмұнында,  оның  

дидактикалық  

ұйымдастырылуында   

жасырылған. 

Дедуктивтік 

логика 

Мазмұнды сөйлеу 

негізінде  

Абстрактылыдан 

нақтылығы шығу  

Теориялық ойлау 

(ОӘС даму логикасы) 

Сол жақ жарты 

шар логикасында  

Сол жақ жарты 

шарға сүйену (ес)  

Іс-әрекет 

Оқушы – нысан  

Оқушы мен мұғалімнің кез  келген іс-әрекеті, кез келген 

ақпарат алмасу – оқу ісі 

1. 

Дәйегінің сипаты: а) әлеуметтік  б) танымдық 

2. 

Мақсаты – БАС көрсету деңгейінде үйрену 

3.  Тапсырманы шешу – жәй ғана 

белгісізді табу 

4. 

Жұмысты орындаушының ырықсыз позициясы – ол 

негізгі жұмыстан басқа  жұмыстың барлығын орындайды  

Оқушы – субъект 

(тек орындаушы тұлға 

емес, сонымен қатар іс-

әрекет көзі) 

Оқу ісінің 

мақсатты сипатта болуы 

(МОІ). Бұл баланың 

белсенділігінің ерекше 

түрі, өзін-өзі оқу нысаны 

ретінде өзгертіге 

бағытталған. МОІ 

айрықша белгілері: 

1. 

Балада 

ішкі танымдық деңгейі 

болу (мазмұнына, 

мақсатына,әрекет 

тәсіліне) 

2. 

Өзін-өзі 

өзгерті мақсатын түйсінуі 

(мен мұны біліп аламын, 

т.сінемін, шешемін) 

3. 

Оқушының 

оқу тапсырмасын түсінуі 

және қабылдауы 

(шешудің жалпы тәсілін 

іздеу); 

4. 

Оқушының 

іс-әрекетін толық қынды 

субъектті түріндегі 

позициясы (әрекеттің 

барлықкезеңдері болады). 

5. 

Тек ОӘС 

ғана емес ,іс-әрекет 

тәсілдері құрылатын 

теориялық негіздерін 

игеруге бағыттау. 

6. 

ОӘС – а) 

игерілген материалды 

шығармашылық 

түрлендіру;  б) зерттеу 

ісінің анологы, оқушы – 

жаңашыл, жаңа тәсіл 

жасаушы.  

7. 

Өзінің 

әрекетін қарастырудың 

рефлексивті сипаты  

ОӘС 

ұйымдастыру бойынша 

ұжымдық бөлінген болып 

табылады және диалог, 

полилог түрінде жүзеге 

асырылады. 

Әдістер 

Түсіндірмелі суреттемелі тәсіл 

Регламенттеу, көндіру 

Дайын білім әдісі 

Мұғалімнің монологы 

Іс-әрекет тәсілі 

Еркін дайындау  

Проблемалы, 

ізденіс, шағармашылық  

Диалог, полилог, 

сөзталастар  

Кемшіліктер 

БАС-қа басымдық беру 

Сабақтағы пассивтілік өз бетімен жасалатын жұмыстың аз 

болу оқушыларды бір-бірімен оқшаулау 

Оқу ісіне 

теориялық танымдық 

әрекет  түрінде  басымдық 

беру 

Дедукцияның 

Абсолюттігі 

Мазмұнының 

күрделілігінің жоғары   

деңгейде  болуы.  

Апта 5 

Тақырыбы: Ш.А. Амонашвилидің гумандық-тұлғалық технологиясы. 

Ш.А.  Амонашвилидің гумандық-тұлғалық технологиясы. 

Ш.А. Амонашвили технологиясының жіктемелік көрсеткіші. 

 Қолдану сипаты мен деңгейі: жалпыпедагогикалық. 

 Философиялық негізі: гуманистік діни. 

 Әдістемелік тәсілі : жеке тұлғаға бағытталған. 

 Тәжірибені игерудің ғылыми концепциясы: ассоциативті-рефлекторлық  

 Тұлғалық салалар мен құрылымдарға бағытталуы: эмоционалдық-тәрбиелік : 1) НЭС     

2)БАС 

       Мазмұнының сипаттамасы: оқытушы тәрбиелік, діни мәдениет белгілері бар зиялы 

гуманитарлық, жалпы білім беру, адам баласына бағытталған. 

 Әлеуметтік-педагогикалық әрекет түрі: сәбиді қолдау (жетелеу); 

 Оқыту тәрбиелеу үрдісін басқару түрі: кіші топтар жүйесі. 

 Басым тәсілдері: түсіндіру-суреттемелік, мәселе қою арқылы ойындар, шығармашылық 

 Ұйымдастыру түрі: даралап және жекелеп бөлу элементтері бар дәстүрлі сыныптық 

оқыту. 

 Басым құралдар: вербальдық практикалық. 

      Сәбимен жұмыс жасау тәсілі және тәрбиелеу түрі: гумандық-тұлғалық, іскерлік 

педагогикасы. 

      Жаңарту бағыты: гуманизация және демократизация негізінде. 

      Нысандар категориясы: жаппай және жеке тәсіл негізінде бөлініп алынған топтар. 

Мақсаттар векторы: 

 Сәбидің оның тұлғалық қасиеттерін ашу арқылы қайырымды адамды қалыптастыру, 

дамыту; 

 Сәбидің жүрегі мен жанын қайырымдылыққа уйрету; 

 Сәбидің танымдық күштерін қалыптастыру және дамыту; 

 Терең және кең көлемде білім алу үшін жағдай жасау, 

 Тәрбиелеудің  идеалды – өзін-өзі тәрбиелейлеуге ұмтылу; 

Концептуалдық ережелер. 

 Оқытудың ақпараттық-технологиялық  мазмұнында  гуманизмнің басым болуы  

 Тәрбиелеу білімге үйретудің алдында жүруі тиіс; 

 Жүрекпен сөйлеу; 

 Іскерлік пеагогикасының тұлғалық тәсілінің барлық ережелері; 

 Сәби көрініс ретінде орындауы тиіс өмірлік міндеті болады; 

 Сәби – Табиғат пен Ғарыштың ең ұлы туындысы, онда екеуінің белгілері – ұлылық және 

шексіздік болады. 

 Сәбидің  тұтас психикасына үш ұүштарлық тән: дамуға, есеюге және бостандыққа деген 

құштарлық.  

 Ойынды тәсілдер – оқыту үрдісінің негізі; 

 Педагогикалық әрекеттің принциптері: 1) Сәбиді сүю;  2) Сәби өмір сүретін ортаны 

адамзаттандыру;  3) Сәбимен бірге өзінің балалық шағын өткізу. 

Мазмұнының ерекшеліктері. 

  Басты біліктіліктері мен қабілеттіліктер және оларға сәйкес пәндер мен сабақтар: 

 Танымдық оқу; 

 Жазып – сөйлеуге үйрету; 

 Лингвистикалық сезім (ана тілі сабағы); 

 Квазиоқу және квазижазу; 

 Жазу және оқу үрдістерін материалдау тәсілдері; 

 Балалардың әдеби шығармашылығы; 

 Математикалық ойлау қабілеті ; 

      Жоғарғы математикалық түсініктердің мағынасын түсіндіру (шексіздік, мәңгілік, 

әлемтану, көптүрлік т.б); 

 Кереметке қол жеткізу (табиғат туралы сабақ); 

 Әрекетті жоспарлау; 

 Сөйлеу, басқа тілде сөйлеу; 

 Шахматтар; 

 Рухани өмір; 

      Жоғары рухани материялар мен құндылықтардың мәнін түсіну (Рух, Жан, Жүрек, 

Жақсылық, Махаббат, Өмір, Өлім т.б); 

 Айнала қоршағанның әдемілігін түсіну (музыка, көркемөнер шеберлігі, балет, театр т.б); 

 Жалпы адамгершілік қасиеттер; 

Әдістің ерекшеліктері. 

Барлық аталған білім мен біліктіліктер баланың бойында арнайы бағу және көп 

мөлшердегі әдіс-тәсілдердің көмегімен қол жеткізіледі. Бұл тәсілдерді келесі топтарға бөлуге 

болады: 

Жеке тәсіл: тұлғаны зерттеу, мүмкіншіліктерін дамыту, өзін-өзі терең білу, сәттілік 

педагогикасы (2-кестені қара). 

Тұлғалық тәсіл: мұғалімнің өсиеттері, тәрбиешінің, шебердің міндеттері (3-кестені қара). 

Сабақ культі: сабақ мұғалім мен оқушының бірігуімен өзінің шыңына көтеріледі; Сабаө 

балардың өмір сүруінің негізгі түрі (тек оқыту үрдісі емес ). Сабақ – күн, сабақ – қауаныш, 

сабақ – достық, сабақ – шығармашылық, сабақ – еңбек, сабақ – ойын, сабақ – кездесу, сабақ – 

өмір (4-кестені қара). 

Балардың  әрекетін  бағалау: баға қою мөлшері шектелген, өйткені баға дегеніміз 

ақсаңдаған педагогиканың сүйеніш таяғы; сандық бағалаудың орнына – сапалық бағалау: 

мінездеме, нәтижелер жинағы, өзін-өзі талдауға үйрету, өзін-өзі бағалау (5-кестені қара). 

Ш.А. Амонашвили өсиеттері: 

Мұғалім адамзаттық жылу шығаратын күн боп, адамзаттық сезім дамытатын құнарлы 

топырақ боп, оқушылардың тек жадына ғана емес сезіміне де білім нәрін кұй, ең алдымен жаны 

мен жүрегіне кұй. 

 Бұл жалпылықты тек рухани жалпылық шеше алады; 

 Тек бір-біріне көмектесу,шығармашылық іскерлік  оған сенімсіздік ұялатады; 

 Тек педагогикалық шеберліктің арқасында көрсетілген махаббат – оны улай алады; 

 Тек сыйластық және тұлғалық қасиетін бекіту – сәбидің есею қуанышын баса алады; 

Тек оптимизм және сәбиді терең түсіну – адамзаттың болашағы; тағдыр мәдениеті және 

адамдар бақыты өсірілетін алаңын құнарландыра алады. 

Апта 6 

Тақырыбы: Ш.А.Амонашвили бойынша жеке тәсіл. Ш.А. Амонашвили бойынша 

тұлғалық тәсіл. 

Ш.А. Аманашвили бойынша жеке тәсіл 

 

 Тұлғаны зерттеу: 

Балалармен кездесер 

алдында құжаттармен, 

фотографиямен танысу 

(2,с.5) 

 

Тапсырмалар жинағы: 

Сәби – бұл күрделі дәне 

өте күрделі тапсырмалар 

жинағы (3,с.18) 

Бүркемеленген 

тапсырмалар (2,с.123) 

 

Қабілетін дамыту: Сәбидің 

мүмкіншіліктеріне шек 

болмайды, тек педагог оған 

оптимистікжәне 

шығармашылық қатынас 

көрсетуі керек. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ш.А.Амонашвили бойынша тұлғалық тәсіл.                                                                                                                    

«Әр адамның бойында жасарып тұрған асылы болады, ал педагогтың міндеті осы  

Жеке тәсілдің шедеврлері.  

Құдай ұшқынды (2,с.61,74). 

Мама күйеуге шығады (1,с.162) 

Вахтанг қалай оқығысы келді (2,с.20) 

Шава – мұғалімнің Мен-ең-мен 

күрескені(2,с.35) қиындықтармен жұмыс 

жасау (2,с.56) 

Жеке болжамалау (2,с.74) 

Қаталдықтармен күресіңіз (1,с.81;3,с.110) 

Иесіз шіркеуге шайтандар ие болады 

(2,с.113) 

Сосоның бала асырап алуы (3,с.40) 

Дима (2,с.126),Важа (3,с.61) 

 

Өзінің терең бойлау: 

Нағыз педагогика – ол балаларға 

өзін-өзі тәрбиелеуге үйрететін 

педагогика (2,с.46) 

Математика пәніндегі үш минуттық 

поэзия. 

Оқу үрдісіндегі музыка (1,с.130) 

Медитациялау минуттары. 

Арын ояту (1,с.79) 

Жылы сезімдері (2,с.102) 

 

Баланың  өзін адам болып  

қалыптасу үрдісіне араластыруды 

шығармашылық және танымдық 

атмофера құру және бағдарлама 

талаптарын сабақты ұжымдық 

рухани өмірдің негізгі түріне 

айналдырып, оқыту материалының 

өзі оқушылардың танымдық 

эстетикаларын тудыратын;оларды 

тапсырманы шешуге және 

интелектуалдық  күштерін дұрыс 

пайдалануға, мектептегі іс-әрекетті 

меңгеріп, жетілдіруіне себепболу 

арқылы, басып өтуі арқылы қол 

жеткізуге 

1 сынып мұғалімі 

Ш.А. Амонашвили 

жеке сұрақтар 

бойынша қабылдау 

Тұлға және сияның түсі 

(1,с.175); Егер педагог 

өзінің тәрбиелеу 

әдістемесін 

гумондықтың басында 

жетілдіргісі келсе, ол 

өзінің оқушы болған 

кезіндегі қиналған 

сәттері қазіргі 

оқушыларының басынан 

өткізуіне қол жеткізуі 

тиіс. 

Жеке тәсілдің шедеврлері.  

Құдай ұшқынды (2,с.61,74). 

Мама күйеуге шығады (1,с.162) 

Вахтанг қалай оқығысы келді (2,с.20) 

Шава – мұғалімнің Мен-ең-мен 

күрескені(2,с.35) қиындықтармен жұмыс 

жасау (2,с.56) 

Жеке болжамалау (2,с.74) 

Қаталдықтармен күресіңіз (1,с.81;3,с.110) 

Иесіз шіркеуге шайтандар ие болады 

(2,с.113) 

Сосоның бала асырап алуы (3,с.40) 

Дима (2,с.126),Важа (3,с.61) 

 

Өзінің терең бойлау: 

Нағыз педагогика – ол балаларға 

өзін-өзі тәрбиелеуге үйрететін 

педагогика (2,с.46) 

Математика пәніндегі үш минуттық 

поэзия. 

Оқу үрдісіндегі музыка (1,с.130) 

Медитациялау минуттары. 

Арын ояту (1,с.79) 

Жылы сезімдері (2,с.102) 

 

асылды жарқыратып шығаруы»(М.Горький)                                                    

 

 

 

               

Педагогтың нұсқаулығы:                                                                                                           

● 

 Сақ бол 

● 

  Қателеспе 

●

  Зиян келтірме 

●

  Сәбидің сеніміне ие бол 

 

●

  Өзіңді балаларға арна                                                        

●  

 Мақсатынды біл 

●  

 Сәби жанының  байлығын ізде 

● 

  Кереметті күтуде шыдамды бол  

     және оны сәби бойынанкездестіруге дайын бол 

 

                                                                                                  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Апта 6 

Тақырыбы: В.Ф. Шаталовтың оқыту технологиясының ерекшеліктері 

Шаталов технологиясының әдістемелік жүйесі 

     Шаталов технологиясының принципі: 

1.  Үздіксіз      қайталау,        кезеңдік      бақылау,        ірі      блоктар  бойынша    оқыту,      тірек  

сигналдарын  пайдалану,   әрекет негізіне бағыттау. 

2. Жекелей әрекет жасау. 

3. Ізгілікті қарым-қатынаста болу. 

 

Тәрбиешінің он өсиеті:                                                                                                                         

1.Баланы тәрбиелеуге ыңғайла.                                                                                        

2.Оның сенімен сөйлесуін қуанышқа айналдыр.                                                                                  

3.Ересектердің әңгімелесу ортасы – үлгі болу 

керек.                                                                         

4. Ең бастысы- сәбидің және сәбиге деген сенім.                                                                     

5.Бір-біріне және басқаларға қамқор болу.                                                                          

6.Қолдан көтермелеп  немесе түсірме.                                                               

7. Бізге баланы  түсіну керек.                                                                             

8.Табаңдылық  кезектілік, шыдамдылық.                                                          

9.Мейірімділік,сүйіспеншілік,талап ету,                                                                   

және оны сәби бойынан  

 жауапкершілік.                                                                      

кездестіруге дайын бол 

10.Авторитарлық, дөрекілік, ереісіз бағындыруға 

 жол жоқ. 

 

      

Бізге адам 

       бойынан 

       бас алар а 

        найтыны  

        бары ы т н                        

        болуы 

 

 

 

Шеберді  міндеттері. 

Балаларды с ю ж не  айырымды болу. 

Оптимист болып болаша ты  адамын елестету. 

Балаларды т сіне білу 

Нашар ба а  оймау. 

О ушыларды  ата-аналарына арызданбау. 

Саба   стінде ескертулер айтпау. 

Балаларды  абілеттілігіне  арай б ліп-жармау. 

Балаларды   алып  оюына жол бермеу. 

Балаларда с ттілікке  ол жеткізу сезімін тудыру. 

П нді алып балалар а емес, балаларды алып п нге бару. 

4. Күш түсірмей оқыту. 

5.Жетістіктің  жариялылығы,    түзету,    өсу  жетістікке  жетуге  жетелеу,  болашаққа  жол 

ашу. 

6. Тәрбие мен оқытуды байланыстыру, 

Мақсаты: 

1. Білм, білік дағдыңы қалыптастыру. 

2. Жеке ерекшеліктерін ескере отырып, барлық балаларды оқыту. 

3. Жеделдете оқыту. 

Ерекшелігі: 

1.  Материалдар ірілендіріп беріледі. 

2. Блок түрде беріледі. 

3.  Оқу материалын тірек сызба, конспект арқылы беру. 

Жаңашыл ұстаз әдістемесінің негізгі элементтерінің бірі-тірек сигналдары. Бұл – 

игерілуге тиіс білімнің мазмұны кодталған көрнекі схема. Көрнекілікке негізделген тірек 

сигналының жаңа сабақты тусінуді және оны есте сақтауды женілдететіні белгілі болды.  

Әдетте  сурет,  сызба,  схемалар  мектепте  игерілетін  білім  сипатына  сәйкес 

эпизодты қолданылады. 

 Шаталоетық көрнекі схемаларды қолданудағы жаңалығы – оларға оқу процесінде 

берілетін ерекше ролінде.  

Тірек  сигналдарын  қолдану  теориялық  білімнің  кең  көлемін  игеруді,  жаңа 

тақырыптың  жекелеген  бөлшектері  жиыньығын  бірдей  қамтуды  жеңілдетеді,  олардың 

арасында  байланыс  орнатуға,  салыстыруға,  материалды  логикалық  өңдеуге  және  оның 

ұзақ есте сақталуына көмектеседі, білім игеру сапасын құнде тексеруді, бағалау мен өзін-

өзі  бағалауды  қамтамасыз  етеді.  Тірек  сигналдары  –  оқыту  процесінің  тұрақты  және   

қажетті   компоненті. 

Тірек сигналдарындағы таңбалар саны, оларды безендіру ерекшелігі (түсті бояуды 

қолдану, фармалары, сөздік материалдары) белгілі бір талаптарды қанағаттандыратандай 

болуы  қажет:  игеру  мүімкіншілігі,  безендіру  мәдениеті,  формалардың  әртүрлілігі, 

сезмдік  кұндылығы  және  т.б.  Бұл шарттар  көрнекі  материалды  қабылдау  талаптарынан  

туындайды. 

Тірек  сигналдары  оқытуда  теориялық  білімді  іріленген  блоктар  түрінде  беру 

принципін іске асыруды қамтамасыз  етеді. 

В.Ф.Шаталов  теориялық  түсінікті  іріленген  блоктар  түрінде  береді,  бұған 

программаның  үлкен  тараулары  енуі  мүмкін.  Бұл  жүйемен  білім  тек  терек  түсіну 

негізінде ғана жемісті болады. 

 Сонымен 

қатар 

тірек 

сигналдарында 

түсініктер 

маңызына 

қарай 

сыныпификацияланады (қызыл түспен–ең маңыздысы, жасылмен – одан төменірегі және 

сол сияқты).  

Кернекілік  құралдарды  қолданудың  әр  түрлілігі,  тірек  сигналдары  мазмұныңың 

абетрактылы  және  нақтылы  компоненттерінің  ұштасуы,  оның  маңыздылығы  бойынша 

сыныпификациялануы  –  Шаталов  ұсынған  көрнекі  схемаларының  ең  маңызды 

ерекшелігі. 

 Материалды  көрнекі  беру  негізгі  ұғымдарды  диференциялап  топтауды,  оларды 

талдаудың жалпы тәсілін бөлуді, олармен жұмыс жасауды жеңілдетеді.  

В.Ф.Шаталовтың 

оқыту 

методикасы, 

негізінен, 

жеті 

психологиялық-

педагогикалык принциптерден түрады. Олардың әрқайсысының   мазмұның ашайық. 

I.  Теориялық  білімді  алдың-ала  ірілендірілген  мөлшерде  беру,  алға  жылдам  жылжу   

принципі. 

Оқытудың 

дәстүрлі 

жүйесінде 

сабақта 

оқушылар 

жаңа 

материалдың 

микромөлшерін ғана оқып, одан соң оны пысықтау және есеп шығару жүргізіледі. 

Шаталов  жүйесі  бойынша  курстың  басында  блоктарға  топталған  теориялық 

материал  өтіледі.  Блоктар  дегеніміз  –  құбылыстар,  процестер  және  заңдылықтар  бір-

бірімен логикалық біте қайнасқан жаңа білімнің үлкен көлемді бөлшектері.  

Мұндай  байланыстыру  –  мұғалімге  программалық  материалды  блок  құру  үшін 

қайтадан құрастыруға және тірек сигналдары жүйесін кодтауға мүмкіндік туғызады.  

Теорияның  өзекті  мәселелерінен  басқа  ұсақ  сұрақтар  қарастырылмайды,  олар 

кейінірек  не  жеке  қарастыралады,  не  кейінгі  сабақтарда  материалды  «жетілдіру» 

кезеңінде өтіледі. 

 Бұл  жаңа  материалды  жылдам  өтуді,  басты  мәселеге  көңілді  көбірек  аударуды, 

себеп-салдар  байланысын  түсінуді,  яғни  жаңа  материалдың  құрылымын  тұтастай 

қабылдауды қамтамасыз етеді. 

Блокты  немесе  бірнеше  блоктарды  оқытудан  соң  өзара  тексеру  сабағы 

жүргізіледі,  мұнда  жұмыс  қорытындыланады,  оқушылар  сұрақтарға  жауап  береді  және 

олардың әрқайсысына үлгірім экраныңда қорытынды баға қойылады. «2» қойылмайды. 

 Бос  клетка  қалдырылады  және  оқушыға  өтілген  теориялық  материалды  қайта 

тапсыруға  мүмкіндік  беріледі.  Одан  әрі  оқушылар  жалпылай  есеп  шығаруға  кіріседі. 

Жол жөнекей анықталмаған кейібір ұсақ сұрақтар талқыланады.  

Тақырып бойынша «түзету-жөндеу жұмыстары» жүргізіледі. Теорияны оқытудан 

үнемделген  уақыт  оқулықтағы  есептермен  қатар  конкурстық  есептер  шығаруға   

арналады. 

II.  Жаңа  сабақты        түсіндіруде    екі    рет  қайталау  және  бірнеше  рет  түрлендіре 

қайталау негізінде білімді меңгерту принципі. 

В.  Ф.  Шаталов  тұжырымы:  «Оқыту  үдерісінде  оқушылардың  творчествосы  тек 

терең және тиянақты білім негізінде ғана ашылады. Білім, тек білім ғана бірінші орында, 

ал творчество екінші». 

Жаңа  сабақты  түсіндіру  ең  кені  екі  рет  жүргізіледі.  Біріншісі  дәстүрлі  әңгіме, 

лекция, көрнекі кұралдар пайдаланылған эвриетикалық әңгімелесу түрінде өтеді.  

Оның  мақсаты  –  барлығын  талдау  –  түсіну  (ұғымдарды,  кұру  логикасын жане  т. 

б.), яғни қабылдауды және ойлауды қамттамасыз ету.   Екінші  түсіндіру  қысқалау  және 

жылдамырақ  тірек  плакат  (сигнал)  бойынша жүргізледі.  Плакатеыз  да  кодоскоп  немесе 

диапроектор арқылы проекциялап жүргізуге болады. 

 Сабаққа  дейін  тақтаның  артқы  бетінде  әр  туспен  кескінделген  тірек  сигналдары 

жазылып, қайталап түсіндіру кезеңінде ғана ашып көрсетіледі. 

Екінші  рет  қайталап  түсіндіруде  шектен  тыс  ұсақталу,  ауытқу  болмайды. 

Қайталау мұғалімнің айқын мазмұндауы бұл жүйеде пысықтау кезеңінің орныңа жүреді 

және  дәстүрлі  оқытудағы  жаңа  сабақты  меңгеріп  үлгірнеген  оқушының  шала 

түсіндіруінен гөрі әлдеқайда пайдалы болады. 

Жаңа  теориялық  білім  бірінші  және  екінші  қайталауда  қаншама  ұғымды 

түсіндірілгенмен,  барлық  оқушылар  оны  толық    игерді  және  мазмұндаудың  негізгі 

тұстарын  есте  қалдыру  мүмкіндігі  толық  іске  асырылды  деуге  болмайды.  Онсыз  бұл 

білімді еркін пайдалану, практикада кең қолдану   мүмкін емес. 

Жалпы  Шаталов  әдісі  бойынша  теориялық  жаңа  материалды  игеру  негізгі  алты 

кезеңнен   тұрады: 

1-ші кезең – мұғалімнің оқу материалын толық түсіндіруі; 

2-ші  кезең  –  оны  тірек  плакаттар  бойынша  қысқаша  мазмұндау,  мұнда 

материалды «блоктық қабылдау» жүреді; 

3-ші  кезең  -  оқушылар  тірек  сигналдары  бар  беттерді  (тірек  плакаттардың 

кішірейтілген көшірмелері) мұғалімнен алып танысады, өз альбомдарына желімдейді; 

4-ші кезең – оқулықпен және үй жағдайында тірек сигналдары бар бетпен жұмыс; 

5-ші кезең – келесі сабақта тірек сигналдарды жазбаша еске түсіру; 

6-шы  кезең  -  жолдастарының  ауызша  жауабын  тыңдау  (тақта  алдыңда  немесе 

орныңан). 

Шаталовтың  әдістемесі  бойынша  жаңа  сабақты  түсіндіру  кезінде  оқушылар 

ешнәрсе жазбайды, тек тыңдайды (психолоттердің зерттеу қорытындылары бойынша қос 

кабаттасқан  психологиялық  іс-әрекет  тиімсіз).  Осы  әдістемемемен  орта  және  жоғары 

кластарда  жаңа  тақырыпты  мазмұндаудан  соң  бұл  материал  бойынша  жаттығулар 

шығарылмайды, ал бұрынғы өткен материалдан – қанша болса да рұхсат.  

Өткен  тараулар  материалынан  –  қалағандарынша,  ал  жаңа  тақырып  бойынша 

ешнәрсе,  Жаңа  сақбақты  екі  рет  мазмұндау  принципін  енгізгеннің  өзінде  іс  жүзінде  әр 

оқушының жаңа тақырып бойынша жаттығуларды толық қабылдауы мүмкін емес. 

Психологиялық  тұрғыдан  қарағанда,  оқулық  тексін  мұғалімнің  мағыналық  өңдеу 

тәсілдерін  қалыптастыруды,  тірек  сигналдарды  оқушылардың  өзіндік  іс-әрекетін 

ұйымдастыру  кұралдары  мен  мнемотехника  тәсілдері  ретінде  қолдануды  оқушылардың 

ой еңбегі мәдениетінің жалпы әдістерін дамыту деп қарастыруға болады. 

 Шаталоетың  бақылауы  бойынша,  оқушылар  бұл  тәсілдерді  жаңа  текстермен 

жұмыс жасағанда кең қолданатыны  байқалады. 

Шаталовтың оқушылардан сабақ сұрау әдісі де жаңа формалы белеенді іс-әрекетті 

талап етеді. Игерілген материалды магнитофонға ауызша акырын баяндау және ақырын 

жауап  беру  (бір  сабақта  50  оқушыға  дейін)  сөйлеу  мәдениетін  және  оның  жүйелілігін 

белеенді еске түсіру тәжірибесін арттырады.  

Ауызша  жауап  бергенде  оқушылар  тірек  сигналдары  бар,  беттерді  (магнитофон 

арқылы акырын сұрауда) немесе тірек плакаттарды (тақтада жауап берсе) пайдаланады. 

 Мұнда бірнеше ойлау операцияларын орындайды: баяндау жоспарын есте сақтау, 

өзінің  баяндауы  тірек  сигналдар  арасындағы  байланысын  орнататын  материалдарды 

өндеу.  Бұл  жаңа  терминдермен  жұмысты  жеңілдетеді,  өз  қабілетіне  сенімділігін 

арттырады.  Жазылғандарды  оқушылардың  өзара  тыңдауы  және  бағалауы  –  бұның  бәрі 

белеенді  жауап  беруге  күнделікті  дайындық  қажеттігін  туғызады,  ал  тірек  сигналдарды 

қолдану дайындық уақытын қысқартады (сабақта 2С минутқа дейін). 

Оқулық материалындағы білімнің іріленген бөлшектерін игеру, өзара байланысын 

және жүйесін анықтап бөлу, жазбаша және ауызша еске түсіру оқушылардың оқулықпен 

жұмыс істеу белеенділігін арттырады. 

Шаталоевтың  методикасы  жаңа  материал  мазмұның  түрлендіре,  қайталау 

жолымен  әсте  сақтауды  қамтамасыз  етеді.  Бұл:  үйде  тірек  сигналды  оқулықтың  сәйкес 

бөліміне  байланыстырып оқу,  келесі  сабақта  тірек  сигналдарды  жазбаша  қайталап  еске 

түсіру, оқулық материалын және басқа да білім көзін пайдаланып тірек сигналдарға жан 

беру, магнитофон арқылы (ақырын) сұрау, мұғалімге жауап  беру, өзара тексеру  беттері 

бойынша жауап және т. б. қайталау түрлері және көптеген есеп шығару.  

Осы  әдістеме  бойынша  оқылған  материалды  қайталаудың  ерекше  манызды 

формасы - өзара тексеру беттерімен жүргізілетін сабақтар. Шаталов мұндай сабақтарды 

4-сыныпта 3 бетпен, 5- сыныпта 2 бет, 6- сыныпта 3 беттен белгілі бір оқулық тараулары 

бойынша  жүргізеді.  Ол  беттер  бойынша  білім  тексеруді  оқушылар  өзара  немесе 

консультанттар (жоғары сынып оқушылары) жүргізеді.  

Сұрау ойын түрінде жүргізіледі: егер оқушы сұрақтардың (30 – 40 сұрақ) біреуіне 

жауап  бермесе,  басқа  сұрақтарға  жақсы  жауап  бергенімен,  «3»-тен  артық  баға 

қойылмайды.  

Ал  мұндай  жағдай  егер  екі  рет  кездессе,  онда  ол  оқушының  партасынан 

жалаушасы  алынып,  әрі  қарай  сұрау  тоқталады.  Мұның  бәрі  терең,  тиянақты  білгім 

қалыптастырудың негізін қалайды. Мұнсыз оқушылардың ойлауын дамыту мүмкін емес. 

III.  Жоғары  қиындық  деңгейінде  оқыту  принципі.  Бұл  принцип  жаттығулар 

типтерінде де, олардың қиындық дәрежесінде де бірсарындылықты жоюды талап етеді.  

Мұнда  есеп  күрделілігінің  артуы  тапсырманы  жүйелі  жеңілдету  тәсілімен  қатар 

жүргізілуі  қажет,  яғни  мұның  мәні  мынада:  күнделікті  қиын  есептерден  соң  жеңілдеу 

есептер (бастапқыларына қарағанда күрделірек болса да) шығару.  

Осыған  қосымша  белгілі  бір  жаттанды  жолмен  шешуді  қажет  етпейтін 

(стандартты  емес)  есептерді  (көп  енбектенуді  де  қажет  етпейтін)  сабақта  да,  үйде  де 

шығару. Ал осы есептерді оқушылардың шығара алмайтыны алдың ала белгілі болса да, 

беруге  болады  (барлығын  шығару  қажет).  Қиындықты  жеңуге  тырысу  белеенді  іс-

әрекетті туғызады.  

Оқушыларға күніне қанша есеп шығарам десе де, ерік беріледі. «Үйге тапсырма» 

сөзі «мынадай есептер шығаруды ұсынамыз» сөзімен алмастырылады. Бақылау жұмысы 

тақырып бойынша емес, оқылған тұтас курс бойынша жүргізіледі. 

 

жүктеу/скачать 1,66 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: