Физика және математика кафедрасы

Л.В.Занков бойынша дамытып оқыту жүйесін сәби тұлғасы ерте белсенді, жан-жақты 

дамыту технологиясы деп атауға болады. 

Қысқаша жіктемелі сипаттамасы. 

Пайдалану деңгейі мен сипаттамасы: жалпы педагогикалық; Ресей Федерациясының 

Білім Министрлігінің мәліметінше, бұл жүйе бойынша мектептер мен сыныптардың 

14%-ы жұмыс жасайды. 

Философиялық негізі: табиғат жинақтау, антропологиялық. 

Әдістемелік тәсілі: дасытушы, жүйелі, зерттеуші, әлеуметтік-саяси. 

Дамытудың жетекші факторлары: социгендік, психогендік. 

Тәжірибені игерудің ғылыми концепциясы: ассоциотивті-рефлекторлық + дамытушы 

оқыту. 

Тұлғалық құрылымға бағытталуы: Л.В.Занковтың білім беру технологиясының қазіргі 

заманғы мақсаты – жан-жақты даму болып табылады, бірақ оның құрама бөліктерінің 

иерархиясы бар: 

1)  ОӘС+   2)  НЭС+   3)  БАС+   4)  ӨМС+   5)  ӘПС. 

Мазмұнының сипаты: оқытып-тәрбиелеуші, зиялы, гуманистік. 

Әлеуметтік-педагогикалық әрекет түрі: оқытушы, дамытушы. 

Оқу-тәрбие жұмысын басқару түрі: кіші топтар жүйесі. 

Басым тәсілдері: дамытушы, мәселелі, индуктивті, диалогтық. 

Ұйымдастыру түрлері: сыныптық-сабақтық, академиялық-клубтық, топтық + жеке. 

Басым құралдары: вербальдік, белгілік, таңбалық + компьютерлік. 

Сәбиге әсер ету тәсілі және тәрбиелеу әрекетінің сипаты: тұлғалық бағытталған, субьект-

субьекттік (серіктестік). 

Жаңару бағыты: альтернативті. 

Нысандар категориясы: жаппай. 

             Мақсаттық бағытталуы. 

  сәбидің тұлғалық қасиетін дамыту; 

  тұлғаның жалпы дамуының жоғары деңгейі; 

  жан-жақты үйлесімді дамуға негіз салып, тұлғалық қасиетін дамыту. 

              Концептуалдық ережелері. 

  оқыту дамытудың алдында жүруі тиіс; 

  сәби оқыту-тәрбиелеу үрдісінің нысаны емес, субьекті болып табылады; 

  оқыту мақсаты ОӘС емес БАС болуы тиіс. 

Л.В.Занковтың баланы дамыту туралы гипотезалары. 

  Даму – баланың психикасында тікелей оқудан емес, ішкі, тереңдік интеграциялық 

үрдістер нәтижесінде пайда болатын жаңа түзілімдер. 

  Жалпы даму дегеніміз – аталған жаңа түзілімдердің психиканың барлық 

салаларында – ақылында, ерік-жігерінде, сезімінде пайда болуы, әр жаңа 

түзілімнің осы салалардың бірігіп әрекет етуінен туындауы және тұлғаны алға 

жүргізуі. 

  Білім өздігінен дамуды қамтамасыз ете алмайды, бірақ оның алғышарты болып 

табылады. 

  Тек жалпы даму адамның  үйлесім дамуына негіз болады 

(....+ОӘС+ӨМС+НЭС+ӘПС+ШҚС+ПФС) 

  Оқу үрдісіне тек білім, біліктілік және дағды ғана емес, олардың психологиялық 

эквиваленті-когнитиевті (танымдық) құрылымдар қалыптасады, солар арқылы 

адам әлемге қарап, оны көреді және түсінеді. 

  Когнитивті құрылымдар – ақылдың даму субстраты.Бұған білімнің тұрақты, 

қомақты, жалпыланған-мағыналы жүйелері, ұзақ мерзімді жадыда сақтаулы 

жерінен алу және пайдалану тәсілдері. 

  Когитивті құрылымдар дегеніміз – адамның жасының ұлғаюына қарай және оқу 

барысында дамитын заттар.Бұның нәтижесіпсихикалық әрекетінің ерекшелігінде 

көрінеді: перцепцияда, ойлауында, сөйлеуінде, тәртібінде, жадында, білімнің 

көлемі мен анықтығында, біліктігінде. 

  Қүрделі құрылымдар қарапайым, диффузды заттардан құрылады, бірақ олардың 

жағынан түзілмейді, әрқашан жаңа қасиеті пайда болады.Дамудың мәні осында. 

             Л.В.Занковтың жалпы дидактикалық принциптері. 

Оқушылардың жалпы даму үрдісінің тиімділігін арттыру үшін Л.В.Занков оқушыларды 

дамытудың дидактикалық принциптерін жасап шығарды: 

  кешенді дамыту жүйесі негізінде бір бағытта даму; 

  баланың даму бағытына қарай мазмұнының жүйелі және күрделі болуы; 

  теориялық білімнің жетекші рөлі (практикалық білімі мен дағдыларын ескермей); 

  өте қиын деңгейде оқыту; 

  материалды тереңдетіп игеру; 

  баланың игеру үрдісін түйсінуі (сезіну принципі) 

  аффеект пен интелект бірлігі, соның ішінде оқытудың тек рационалдық емес, 

эмоционалдық саласын да қосу (бақылау мен практикалық жұмыстың рөлі); 

  мазмұнын проблематизациялау (коллизиялар); 

  оқыту үрдісінін өзгермелілігі, жеке оқыту тәсілі; 

  барлық (алғыр және әлсіз) балалардың дамуы үшін жұмыс жасау. 

            Мазмұнының ерекшеліктері. 

Жан-жақты дамыту мақсатында оқытудың бастапқы сатысының мазмұны байытылып 

реттелді; мұнда әлемнің жалпы көрінісінің байылығы ғылым, әдебиет және басқа да өнер 

саласы негізінде көрсетіледі.Бірінші сыныпта жаратылыстанудың бастамасы, екінші 

сыныпта – география, үшіші сыныпта – тарих туралы әңгімелер ұсынылады.Бейнелеу, 

музыка, шығармашылық туындылары, еңбекке және оның этикалық-эстетикалық 

маңызына ерекше назар аударылады. 

Л.В.Занковтың теориялық білімінің жетекші рөлі туралы принципі.Оқыту 

бағдарламалары біртұтастығын әртүрлі формалар мен сатыларға бөлінуіне, мазмұнының 

қозғалыс барысында түрлі өзгерістерге ұшырауына сүйеніп құрылған.Оқыту пәндерінің 

ішіндегі түсініктерді, қатынастарды, байланыстарды қайталаудың маңызы дағдыланумен 

салыстырғанда екінші орында. 

Ең басты орында зерттелетін нысандар мен көріністердің түрлі белгілерінің анық 

шектелуі бойынша жұмыс жасау.Бұл шектелу жүйелілік және тұтастық принципі 

бойынша жүргізіледі: әр элемент басқасымен және тұтастың ішіндегі байланыспен 

игеріледі.Занковтықтар ойлау-тәсілдерінің, түсініктің қалыптасуына, іс-әреккет түріне, 

олардың жүйесіндегі басым келетін бастама – индуктивті жолдың дедуктивті тәсілін 

теріске шығармайды. 

Басты назар талдамалы бақылау ісіне – көріністердің түрлі жақтары мен мен қасиеттерін 

ажырату, оларды анық сөзбен суреттеуге аудартылады. 

Салыстыру процесіне ерекше орын беріледі, өйткені жақсы ұйымдастырылған 

салыстыру арқылы заттардың өзара ұқсастығы мен айырмашылығын анықтап, олардың 

қасиетін, жақтарын, қатынасын ажыратып көрсетеді. 

           Әдістеменің ерекшеліктері. 

Оқыту ісінің негізгі мотивациясы танымдық қызығушылық болып табылады. 

Үйлесімділік идеясын бұл әдістемеде рационалдық және эмоционалдық фактілер мен 

жалпыаңдырумен, ұжымдық және жеке, ақпараттық және проблемалық, түсіндіру және 

іздену тәсілдерін біріктіру қажет. 

Л.В.Занковтың әдістемесі оқушының түрлі іс-әреккеттерге тартылуына негізделген; 

оықту кезінде дидактикалық ойындар, дискуссиялар, сонымен қатар, ойлауын, жаттауын, 

сөз қорын байытуға бағытталған әдістерін қолданылады. 

          Дамыта оқыту жүйесіндегі сабақ. 

Л.В.Занковтың жүйесіндегі сабақ білім беру үрдісінің негізгі элементі болып қала береді, 

бірақ оның қызметі, ұйымдастырылу түрі өзгеріске ұшырайды.Оның дәстүрлі сабақтан 

басты ерекшелігі, сабақтың басты мақсаты тек білім хабарлауға ғана емес, тұлғаның 

басқа да қасиеттері тобына бағынады: сыныптағы плилог; балалардың өз бетімен және 

ұжымдық ойлауын қалыптастыру; оқушы мен оқытушының іскерлік қатынасы. 

Апта 4 

Тақырыбы: Д.Б. Эльконин- В.В. Давыдовтың дамыта оқыту технологиясы. 

Д.Б.Эльконин – В.В.Давыдовтың дамыта оқыту технологиясы. 

Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдов және В.В.Репкиннің жетекшілігіндегі ұжымның курстарын 

шығарған дамытып оқыту жүйесі басқа дамытып оқыту концепцияларын өзінің 

оқушыларды психикалық – ақыл-есін және тұлғалық дамытуға бағытталғандығымен 

ерекшеленеді. 

Д.Б.Эльконин – В.В.Давыдовтың дамытып оқыту жүйесі дәстүрлік оқу жүйесіне 

танымдық бағыты, оқушының танымдық әрекеті бойынша қарсы қойылады.Нағыз оқыту 

жеке, нақты, бірегейден жалпы, асбтрактылы, тұтас түріне; жағдай немесе фактіден 

жүйеге; көріністен жалпы жағдайға өзгертіп бағытталған.Мұнда оқыту барысында 

дамитын сәбидің ойлау қабілет В.В.Довыдов – эмпирикалық деп аталады. 

А.С.Выготский, А.Н.Леонтьевтің, Э.В.Ильенковтың, Д.Б.Элькониннің жұмыстарын 

жалпылай келе В.В.Давыдов кері дәстүрлі оқытуға бағытталған жаңа оқыту жүйесін 

құрудың теориялық мүмкіншілігі туралы сұрақ қойды.Мұндай оқыту барысында 

дамитын ойлауды В.В.Давыдов – теориялық, ал оқытудың өзін – дамыта оқыту деп 

атады. 

Бұл кезде В.В.Давыдов А.С.Выготский, Д.Б.Элькониннің оқытудың ақыл-есін 

дамытудағы басты маңызды ең алдымен білімнің игерілуі (Д.Б.Эльконин) және оның 

туындысы болып табылатын оқытуды ұйымдастыру әдістерінің (немесе тәсілдерінің) 

мазмұнына қарай білінеді деген бастапқы түсініктеріне сүйенеді. 

Жіктемелік сипаттамасы. 

Қолданылу деңгейі мен сипаты: жалпыпедагогикалық. 

Әдістемелік тәсілі: дамытушы, жүйелік, зерттеуші, мәдени-тарихи. 

Дамудың негізгі факторлары: әлеуметтік психогендік. 

Тәжірибені игерудің ғылыми концепциясы: дамытушы ассоциативтік-рефлекторлық. 

Тұлғалық салалар мен құрылымдарға бағытталуы: жедел ойлау қабілеті – ОӘС +  

2) БАС +... 

Мазмұнының сипаты: оқытушы, жүйелік, зиялылық, жалпы білім беретін, гуманистік. 

Әлеуметтік педагогикалық әрекет түрі: оқыту, дамыту. 

Оқыту тәрбиелеу үрдісін басқару түрі: кіші топтар жүйесі. 

Басым тәсілдері: мәселелік, дедуктивтік. 

Ұйымдастыру түрлері: сыныптық-сабақтық, топтық, ажыратылған. 

Басым құралдар: вертальдық, таңбалық + компьютерлік. 

Сәбимен қатынас түрі және тәрбиелеу әрекетінің сипаты: дидактоцентрикалық + субъект 

– субъектіге (әріптестік педагогикасы). 

Жетілдіру бағыты: альтернативті. 

Нысандар категориясы; жетілдірілген сыныптар, мектептер. 

Мақсаттары: 

-  Ғылыми түсініктер негізінде оқу білімін теориялық сезіну және ойлауын 

қалыптастыру; 

-  Ойлау әрекеті тәсілдерін қалыптастыруға бейімдеу; 

-  Оқыту барысында оқушыларға ғылыми түйсіну логикасын көрсету. 

-  Оқушылар мазмұнды жалпыландырулар жасай білуі тиіс – зерттелетін нысан 

туралы жекелеген білімдері ішінен жалпыға бірдей қатынасы бар генетикалық 

негізі нақтылауы тиіс. 

-  Оқушылар іс-әрекетті алдымен ойында орындап, кейін қайталап орындауға 

үйренуі тиіс. 

-  Таңбалық модельдер түріне жаңа оқыту құралдарын игеруі тиіс. 

Д.Б.Эльконин – В.В.Давыдовтың дамытып оқыту технологиясының концептуалдық 

негіздері. 

Гипотезалар: 

-  Оқыту үрдісінде түсіну әрекетінің орталық маңызы туралы идея. 

-  Баланың үйрену мүмкіншіліктері (даму мүмкіншіліктері де) шексіз, бірақ олар 

дәстүрлі технологияда пайдаланылмайды; 

-  Мектепке дейінгі жастағы балалар көптеген теориялық түсініктер қабылдайды, 

олар әр түсініктің көрінуіне қарап әрекет жасағанға дейін игере бастайды. 

-  Бастапқы мектепте оқыту материалының теориялық деңгейін көтеру сәбидің 

ойлау қабілетінің көтерілуін жетілдіреді. 

Принциптер: 

-  Даму сәбидің мәдениетке енуі арқылы жүреді және өзінің негізінде табиғи жетілу 

барысында сүйенеді. (А.С.Выготский). 

-  Оқу дегеніміз даму көзі (білім алу ең жақын даму аумағында жүргізіледі). 

-  Баланың оқу үрдісіндегі субъектілік принципі.Оқушы білім алу нысаны емес, 

субъектісі болуы тиіс. 

-  Алға басып оқыту принципі (оқу дамуды басып озады). 

-  Басымды мақсаты – ойлау әрекеті тәсілдерінің қалыптасуы. 

Дидактика. 

*Мазмұны: 

-  Ғылыми түсініктер жүйесі дегеніміз – мектепте оқу үрдісінде ойының даму 

факторы. 

-  Теориялық ойлаудың рөлін арттыру (БАС-қа емес ОӘС-қа басымдылық беру). 

-  Дамытып оқудың негізі – оның мазмұны, одан оқытуды ұйымдастыру әдістері 

мен тәсілдері туындайды. 

-  Мазмұны жалпылаулар.Оқу пәнін немесе оның тарауларын белгілейтін білімді 

оқушылар оның өту жағдайын талдау барысында игереді, осыған байланысты 

олардың қажеттілігі артады. 

*Әдістеме. 

Ақпарат берудің дедуктивтік тәсілі.Жалпы және абстрактылы сипаттағы білімдішеру 

жеке және нақты біліммен танысуға себеп болады, нақтылы білімді бөліп алады. 

Проблемалық принципі әдістеме шарты түрінде. 

-  Абстрактылыдан нақтыға қарай бағытталу, зерттелетін пәнге негізгі қатынасқа 

бағыттау; 

 

Апта 4 

Тақырыбы: Д.Б. Эльконин-В.В. Давыдовтың дамыта оқыту технологиясы. 

Мақсатты (толық) оқу ісі (МОІ). 

О

й

ы

н

 

Г

е

о

-к

с

о

 

О

қ

у 

п

ол

и

л

ог

ы

 

т

ы

м

д

ы

қ

 б

ө

л

ше

к

т

е

у

 

       Көптеген мұғалімдердің пікірінше баланың оқу үрдісіне қатынасы дегеніміздің өзі 

оқу ісі болып табылады.Бірақ Д.Б.Эльконин – В.В.Давыдовтың теориясы бойынша 

болатын сабақ үстіндегі кез-келген әрекеті оқу ісі деп қарастырылмайды.Тек сыртқа 

емес, ішкі нәтижелерді ашуға, ткориялық ойлау деңгейіне жетуге, білімді қайта құруға, 

құрастыруға бағытталған ісі ғана оқу ісіне жатқызылады. 

       Мақсатты (толық) оқу үрдісі дегеніміз – өзін-өзі скбъект ретінде өзгертуге 

бағытталған баланың белсенділігінің ерекше түрі. 

      Оның келесі айрықша белгілері бар: 

1.  Балада ішкі танымдық сұраныстан туындайтын танымдық мотивтерінің болуы.Бір 

нәрсені жасай отырып ол түрлі мотивтерді жетекшілікке алу мүмкін: өзінің 

қауіпсіздігін қамтамасыз ету; мұғалімге жағыну; міндетін орындау немесе өзінің 

сұрағына жауап іздеу тек соңғы типтегі мотивінің болуы бала ісінің мақсатты 

әрекет (МОІ) екенін көрсетеді. 

2.  Түсіне отырып өзін-өзі өзгерту мақсаты («Мен мұны біліп аламын, түсінемін, 

шешмін») болуы және оқу тапсырмасын түсінуі мен қабылдауы.Дәстүрлі тәсілмен 

салыстырғанда бұл келесідей көрінеді: 

 

Дәстүрлі (функционалдық оқу) 

Дамытып оқыту 

Баланы тапсырмалар шешуге үйретеді. 

 

Жағдайы: «Үйренетін тұлға» 

Баланы өзін-өзі өзгертуге мақсат қоюға 

үйретеді. 

Жағдайы: «Оқитын, өзін-өзі 

түрлендіретін субъект» 

Нәтижесі: МОІ жоқ. 

Нәтижесі: МОІ бар. 

 

3.  Баланың іс-әрекеттің толық мүшесі ретінжегі позициясы, өз бетімен келесі 

кезеңдерден өтеді: мақсат қою, жоспарлау, жүзеге асыру және нәтижесін талдау 

(бағалау). 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ата-анасы,  

мұғалімі 

жекелеп оқыту; 

Ажырату, оқу 

материалын 

құрылымдау.Өз 

бетімен жұмыс 

жасау 

Оқу тапсырмасын қою 

және қабылдау 

Қайта түрлендіру, 

мазмұнды талдау, 

жоспарлау 

Модельдеу, іздеу, 

зерттеу 

Дос, серіктес 

Жұппен жұмыс жасау 

Р

ефл

ек

си

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Мақсатты оқу үрдісін ұйымдастыру. 

1. 

Теориялық БАС, ОӘС игеруге бағытталуы, әрекеттердің 

нысандарын анықтау және құру, белгілі бір кластың тапсырмаларын шешудің 

жалпы принциптерін.... 

МОІ белсенділікке тәуелді емес.Белсенділік әрекет барысында болуы мүмкін 

(бағдарламаны оқыту жүйесі).Мақсатты оқыту ісі жағдайында талқыланған әрекет 

тәсілдерін  іздестіру, заңдылықтар мен принциптерін іздеу белсенділігі. 

2. 

Оқушы зерттеуші – табушының жағдайына қойылады.Бұл 

үшін ол принципті игеруі, оны ашып, зерттеу жүргізуі тиіс болатын.Бұл жағдайда 

МОІ зерттеу ісіне ұқсас болып келеді.Барлық заңдар мен ережені баланың өзі 

құрастырады. 

3. 

Өз әрекетінің негізінде тендігін қарастырудың рефлексті 

сипаты.Шығармашылық рефлекция тәжірибесі – тұлғаның қалыптасуының 

негізін қалаушы элементі. 

Мысал.рефлексивті оқу ісі дегенміз не дегенді келесі  тестімен суреттеуге болады.Сол жақ 

бағанаға жіберілген  арифметикалық белгілерді қойып коріңіз:-,+,*,:,(). 

123=1 

 

 

(1+2):3=1 

1234=1 

 

 

1*(2+3)-4=1 

12345=1 

 

(1+2):3)+4):5=1 

123456=1   

(1*(2+3)-4)+5:6=1 

1234567=1  

(0+2):3)+4):5)+6):7=1 

Кітап 

Компьютер 

Көрнекі 

құралды 

ТОҚ 

Р

ефл

ек

си

я

 

Cол жақ бағанада шешмдері берілген.Біреулері орны алмастыру арқылы шешеді, екіншілері 

шеші принципін іздейді. Тест МОІ пайда бола ма, жоқпа көрсетеді.Егір іздеу принципі 

болса,МОІ пайда болған. 

Д.Б.Эльконин - В.В.Давыдовтың технологиясында оқыту мақсаты оқу үрдісі түрінде 

жүреді,мұнда бола өзі ма    

 

 Қсат қойды және өзін өзі өзгерту тапсырсырмаларын береді және оған қол жеткізеді.Оны 

ұйымдастыру – дамытып оқыту мұғалімнің негізгі және басты мақсаты. 

Оқушы өз бетімен мақсат қойып, оқуға үйретудің түрлі нұсқалары қолданылады. 

 Оқушыларға жинақталған тәжіребесі кезінде тапсырманың орындаудың жалпы жоспарын 

құру және жүзеге асыру ұсынылады. 

 Тапсырмалардың орындаудың дайын нұсқаулығы (жоспар,алгоритм т.б), оны қолдану 

үлгісі және тапсырманы жүзеге асырудың жалпы жоспары беріледі.Қиындықтарды топпен 

шешеді; 

 Жаңа тақырып бойынша,мұғалім ұсынған жоспар бойынша тапсырманы шешкеннен кейн, 

келесі  тақырыпқа көшу кезінде жоспарды өз бетімен құрады; 

 Жұмыстың жалпы жоспары және оны нақтылау әдістері негізінде оқушылар жоспар 

нұсқасын жасап оны тапсырманы шешу барысында бекітеді; 

 Нақты мысалды оқушылар берілген тақырып бойынша тапсырманы шешеді .Құрылған 

жоспарларын басқа тапсырмаларды шешуге пайдаланады. 

 Жоспарды құру (жалпы және жеке )және оны нақты оқу үрдісінде жүзеге асыру тәсілі 

құрылады.Оның бөлек компоненттері: соңғы нәтежесінің (мақсатының ) түрі, түрлендіру 

нысаны(оның құрамы мен құрылысы,қасиеті, т.б) жоспарлау құралы және тәртібі 

(операциялардың кезектілігі), нақты оқу үрдісінде қолдану және жасау ережесі көрсетіледі. 

Проблемалап түсіндіру. 

Білімді проблемалы түсіндіру (проблематизация ) дегеніміз материалды дәйекті кіріспесімен 

бірге беруді білдіреді. Мұғалім балаларға тек сабақтың қорытындысын ғана емес, оны ашу 

мүмкіндігін беріп, олардың ойларын ақиқатқа жетелейді,ғылыми ізденістің қатысушылары 

етеді.Бұл ойлау табиғатының жаңа заңдылықтар ашу, танымдық және практикалық 

мәселерді шешу жолдарын табу үрдісіне сәйкес келеді. 

Оқушылардың әдісі. 

«Оқу тапсырмасы» термині кең ұғымды –бұл оқушыға таным мақсатында оқу үрдісінде 

берілетін (немесе өзі тағайындайтын ) нәрссе. 

Дамытып оқу технологиясындағы оқу тапсырмасы- бұл оқушы үшін жеке маңызы бар 

мақсат, ол жаңа материалды игеруге итермелейді. Ол проблемалы жағдайға ұқсайды. Бұл 

білмеу,жаңа,белгісіз нәрсемен кездесу бірақ оқу тапсырмасының шешімі нақты шығу жолын 

табу емес,тек ұқсас тапсырмаладрдың таптамасын шешу принципін, әрекет ету тәсілін 

іздеуде. 

Оқушылар оқу тапсырмасын белгілі бір әрекет шешу арқылы шешеді: 

 Мұғаліммен оқу тапсырмасын алу немесе өзіне –өзі тағайындау; 

 Тапсырманың шарттарын зерттелетін нысананың жалпыға бірдей қатынасын анықтау 

үшін түрлендіру; 

 Бөлінген қатынасты пәндік, графикалық және әріптік түрге модельдеу; 

 Модельді оның қасиетін «таза күйнде» зерттеу үшін түрлендіру; 

 Жалпы тәсілмен шешілетін жеке тапсырмалар жүйесін құру; 

 Аталған әрекеттерін орындалуын қадағалау; 

 Берілген оқу тапсырмасының шешілу нәтежесін жалпы тәсіл ретінде бағалау; 

Д.Б. Эльконии – В.В. давыдовтың жүйесінде оқу тапсырмаларын үйрету негізгі тәсіл болып 

табылады . 

Модельдеу. 

Тапсырманы теориялық жолмен шешу – яғни оны тек берілген жағдай үшін емес, осыған 

ұқсас барлық жағдайлар үшін шешу деген сөз. Бұл кезде тапсырманы пәндік, графикалық 

немесе таңбалық түрінде шешу тәсілін модельдеу ерешке рөл атқарады. Оөу моделі 

дегеніміз кейбір жұмыс нысанының жалпы қатынасын бекітіп, оның арі қарай талдануын 

қамтамасыз ететін суретті (шағылысуын) атауға болады. 

Оқу моделінде небір жалпыға бірдей қатынасы қасиеті, түрлендіру барысында тауып 

ашылған және бөлінген тапсырманың шарттары суреттелетіндіктен бұл модельдік мазмұнын 

нысанының ішкі сипаттамасы бекітеді.Осылайша оқу моделі оймен талдау өтімі ретінде 

шығады, содан кейн адамның ойлау әрекетінің айрықша құралына айналуы мүмкін. 

Нысанының қатынасы (жалпыға бірдей) көптеген жеке белгілермен тасаланады,  бұл оны 

анықтап көріп алуға кедергі болады. Модельде бұл қатынас анық және таза күйінде 

көрінеді.Сондықтан оқушылар оқу моделін қайта құрып, түрлендіре отырып жалпыға бірдей 

қатынасы жан – жағынан зерттеу мүмкіндігіне ие болады. Оқу моделімен жұмыс жасау 

абстракцияның қасиетін зерттеу үрдісі түрінде шығады. Бұлар әрі осыған сүйене отырып, 

оқушылар жалпы әдіспен шешілетін жеке тапсырмалар жүйесін құрады және берілген оқу 

тапсырмасының көп түрлі жеке ерекшеліктерін ашады. Соңында тапсырманы шешу жолы 

түгелімен рефлекцияңа ұшырайды. 

Ұтымдық (біріккен) бөлініп берілген әрекет концепциясы. 

(В.В. Рубцов – Г.А. Цукерман) 

А.С. Выгодскидың айтуынша психикалық дамудың бастама субъеті бөлек адам емес, 

адамдар тобы болып табылады. Олардың әлеуметтік – мәдени іс –әрекетінде және шешуші 

әрекетінде жеке тұлға қалыптасып, ол қалыптасуының белгілі бір сатысында дамушы 

субъектілер қатарына көшеді. Осыған ұқсас оқу ісінің алғаш қалыптасу және тіршілік 

етуінің көзі сыныптағы әлеуметтік қатынастар жүйесінің басқарушы әсеріне байланысты 

болады (Интрапсихикалық механизмдер). Әр оқушы өзін мәселен ұтым алдында шешумен 

айналысатын субъект, идея немесе опонент орнына қояды. 

Оқушы проблемалы сұрақтарды белгілі бір шығармашылық күште тудырып, өз пікірін 

айтуға, шешім қалыптастыруға, гипотезалар құрып, оны опоненттер мен талқылау 

барысында тексеру ге мәжбүрлейді. Мұндай ұтымдық – бөлініп ойлау әрекеті екі жақты 

нәтеже береді: Оқу тапсырмасын шешуге көмектеседі.Және оқушылардығ сұрақтар мен 

жауартар құру, шешімдердің аргументін және көздерін іздеу, гипотезалы құру мен оларды 

тексеру, өзінің іс – әрекетін рефлекстеуге үйретеді және іскерлік сөйлесуге үйретеді. 

Диологты (полилог) ұйымдастыру, жетектеу – мұғалімнің басты тапсырмасы. Бірақ оны тек 

іштей, диалогтың тең құқылы мүшесі ретінде қатысы шеше алады. Оның ұсыныстары, 

пікірі, бақылауы басқалардың пікірі, әрекеті сияқты сынауға ашық болуы тиіс. «Мұғалім – 

оқушы» диалогында көмектін азайып келіп, оқушының өз бетімен жасауының көбеуі 

принципі ұсталынады. 

Д.В. Эльконин – В.В. Давыровтың технологиясында оқу дегеніміз – ұтымды ойлау ісі, 

диалог – полилог, балалардың іскерлік әңгімелесуі.  

Бағалау, бақылау,өзін – өзі бақылауы. 

Дәстүрлік технологияда ерекшелігі дамытып оқуда оқу ісін бағалау әдісі тіптен өзгеше. 

Оқушы орындағанда жұмысының сапасымен көлемі иұғалімнің тапсырманы оқушыға 

түсіндіру деңгейіне карай емес, оқушының субъектівтік мүмкіншілігі тұрғысынан 

бағаланады. Нақты жағдайда бағалау оқушының жеке даму деңгейін, оның оқу ісінің 

жетілуін көрсетеді. Сондықтан оқушы өзінің мүмкіншілігі шегінде жұмыс жасаса, ол басқа 

оқушының мүмкіншілігі деңгейімен салыстырғанда орташа нәтеже оқушының оқу ісін 

жетіктіретін құрал ретінде, әлсіз оқушының даму қабілеті бар екенінің дәлелі ретінде 

қолданылады.Тұлғаның  даму жылдамдығы өте жеке нәрсе және оқытушы – барлығы 

білімнің бір деңгейіне жеткізу емес, әр оқушының тұлғасын даму режиміне көшіру, 

оқушыда танымдық, жетілу инстинктін ояту. 

Мұғалімнің позициясы: «Оқушыларға жуаппен емес(дайын ЗУН), сұрақпен» оқушы өзіне 

белгілі оқыту мақсатына жетелеп, сәбидің талғамын дұрыс бағыттайды(қалған бағыттарда 

көз жұму керек болады). 

Д.Б. Эльконин – В.В. Давыдовтың технологиясы іс-әрекеттің танымдық деңгейіне сүйнеді, 

сондықтан ол оқудың бастапқы сатысында жақсы нәтиже береді (1 кестені қара). 

 

 

 

 

жүктеу/скачать 1,66 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: