«физика» ПӘні бойынша оқУ-Әдістемелік кешен 050113 – «Биология» мамандығы үшін

Өз тәжірибелерінде Резерфорд радиоактивті элементтердің атомдарынан ұшып шығатын -бөлшектерін қолданды. -бөлшектерді шашырататын атомдардың массасы -бөлшектер массасынан көп үлкен деп есептелді.

Интенсивтілігі белгілі -бөлшектер шоғы жұқа нысанаға бағытталады. Нысана өте жұқа болып таңдалады (екінші ретті шашырауды жою үшін). Нысана атомдарынан әртүрлі бұрыштарға шашыраған -бөлшектер саны арнайы санағыштармен саналады.

Фольгадан кейін экран орналастырылған; ол зарядталған жылдам бөлшектер соғылғанда жарқ етіп жарық шығаратын қабілеті бар мырыш сульфидімен (ZnS) қапталған. Осы жарқ етулерді микроскоп арқылы көруге болады. Жалпы қондырғы түгелдей ауасы сорылған қорап ішіне орнатылады.

Жоғарыда айтылған Томсон моделіне сәйкес -бөлшектер үлкен бұрыштарға ауытқымауға тиіс деп күтілді, себебі электрондар -бөлшектерден әлдеқайда жеңіл және -бөлшектерді қатты тебетіндей шоғырланған ауыр оң зарядтар осы модельде жоқ. Резерфорд алған эксперимент нәтижелері осы болжамдарға қайшы келеді. -бөлшектердің басым көпшілігі фольгадан негізінен бос кеңістіктен өткендей түзу сызықты жолынан ауытқымай өтетіндігі байқалған. Бастапқы қозғалыс бағытынан ауытқыған -бөлшектердің саны аз, ауытқу бұрышы 180⁰ –қа дейін. Көптеген -бөлшектердің 8000 біреуі 180⁰-қа бұрылып, кері серпілген. Резерфорд бойынша бұл оң зарядталған -бөлшектер кеңістіктің өте кішкентай аймағында шоғырланған ауыр оң зарядтың тебуіне душар болған жағдайда ғана мүмкін болады.

Осы аймақ атом ядросы деп аталады. Ядро айналасында электрондар қозғалыста болады. Атом мөлшері 10^-10 м болады деген қорытынды жасалды.